Homeros’un, Troya Savaşı’ndan bahsettiği İlyada Destanı’nda, çoban aşı olarak da bilinen ‘teleme’ tanımına rastlandı. Anadolu’da bilhassa yörükler ortasında yaygın olan, yeni sağılmış keçi sütüne incir sütü damlatılarak yoğurt kıvamı elde edilen 2 bin 750 yıllık tanım denendi.
Çanakkale’nin Tevfikiye köyünde bulunan Troya Ören Yeri’nde, 2 bin 750 yıllık teleme tanımı ortaya çıktı. Troya Savaşları’nın bahsedildiği Homeros’un İlyada Destanı’nda Çoban aşı olarak da bilinen telemenin tanımı yer alıyor.
5 bin 600 yıllık geçmişi olan Troya Ören Yeri’nden çıkan eserler Troya Müze’sinde sergileniyor. Müze müdürlüğü tarafından yapılan araştırma sonucunda, 10 yıl süren Troya Savaşları’ndan bahsedilen İlyada Destanı’nda teleme tanımı çıktı.
ARES’İN YARALANMASINI ANLATIRKEN BU TARİFE YER VERMİŞ
Yaptıkları keşiften bahseden Gölcük, “İlyada’da savaş ilahı Ares yaralanıyor ve yarasının ne kadar süratli güzelleştiğini göstermek için Homeros bir örnek veriyor. Diyor ki, ‘Ak süte incirin sütünü damlatırsın ya, karıştırırsın ya hani ve çarçabuk göz önünde mayalanı verir hemen’ ve bunu gördüğümüzde incirin sütüyle süt mayalanır mı, bu gerçekleşebilir mi. Açıkçası çok şaşırdık bu satırları okuduğumuzda ve çabucak bir araştırmaya girdik.” kelamlarını kullandı.
5 DAKİKADA MAYALANIYOR
Anadolu’da örneğinin olduğunu gördüklerini kaydeden Gölcük, “Anadolu’da bilhassa yörükler ortasında Adana, Hatay, Mersin civarlarında yeni sağılmış keçi sütüne incirin sütü damlatıldığında neredeyse 5-6 dakika içerisinde bir mayalanma olduğu ve yapısal olarak yoğurda benzeyen ortaya bir eser çıktı.” diyerek bu esere ‘teleme’ dendiğini öğrendiklerini belirtti.
Anadolu’da çoban aşı olarak da bilinen teleme tanımını çabucak denemeye koyulduklarını aktaran Gölcük, “Keçi sütüne incir sütü damlatarak ya da incirin koluyla karıştırarak mayalanıp, mayalanmadığını görmeye çalıştık ve neredeyse yalnızca 5 dakika içerisinde bir mayalanma gerçekleşti. Yani Homeros destanında bahsedilen 2750 yıllık tarifle bir teleme yaptık.” ifadelerine yer verdi.
HOMEROS METNİNİN ANADOLU İLE KUVVETLİ BAĞI
Anadolu’daki telemenin tanımının 2700 yıllık metinde yer aldığının bugüne kadar bilinmediğini aktaran Gölcük, bunun yeni bir keşif olduğunu belirterek “İncirin sütü aslında bir nevi bir lateks ve fisin denilen bir unsur ve keçi sütünü kestiren şey tam da bu hususun kendisi.” dedi.
Homeros’taki bu tanımın batıda hiç bilinmediğini lisana getiren Gölcük, “Yani incirin sütüyle keçi sütünün mayalanabileceği hiç bilinmiyorken, Homeros Destanında yer alan bu ‘Teleme’nin neredeyse 3 bin yıldır devam ediyor olması, Homeros metninin Anadolu ile nasıl kuvvetli bir bağı olduğunu gösteriyor” sözlerini kullandı.
TELEMENİN BİRİNCİ YAPILDIĞI YER OLABİLİR
Bu tanımın inek sütüyle yapılamadığını vurgulayan Gölcük, bu bölgede keçilerin ağır bulunduğuna işaret ederek “Kazı sonuçları bize şunu gösteriyor. Örneğin, Troya-1 yerleşmesinden itibaren çıkan hayvan buluntularının yüzde 50’sinden fazlası keçiye ilişkin. Yani Troya’da en fazla bulunan hayvan keçi ya da Gökçeada’da hayvan buluntularının yüzde 75’i keçi düzeyinde. Hasebiyle bu bölge keçiyi çok düzgün tanıyor. Keçi sütünü çok âlâ tanıyor. Tahminen de Anadolu’da telemenin birinci yapıldığı yerlerden birisi Çanakkale.” dedi.
Rıdvan Gölcük, Homeros’un tanımını Anadolu gastronomisinde uygunca tanıtmak istediklerini söyleyerek kelamlarını tamamladı.
