Batılı ülkeler son devirde sıklıkla yaptırımlardaki tüzel boşlukların giderilmesinin önlenmesini telaffuz ve gündemlerinde tutuyor lakin Rus eserlerinin hedeflendiği halde kıtaya girmesinin önünü kesmiyor.
AB’nin Rusya’dan ham petrol ithalatına ambargosu 5 Aralık 2022’de, deniz yoluyla taşınan dizel ve sıvı yakıt (fuel-oil) üzere çeşitli rafineri petrol eserlerine yönelik ithalat yasağı ve bu eserlere tavan fiyat uygulaması ise 5 Şubat’ta başladı.
Veri analitik şirketi Kpler’den edinilen datalara nazaran, Hindistan’ın savaş öncesinde Ocak 2022’de Rusya’dan ham petrol ithalatı günlük 67 bin varil düzeyindeydi.
Savaşın başladığı Şubat 2022’de hiç Rus ham petrolü almayan Hindistan, Rusya’nın ambargolar sonrası petrolünü ucuza satmak zorunda kalmaya başlamasıyla ülkeden ham petrol ithalatını daima olarak artırdı.
Ucuz Rus ham petrolü alımını Mart 2022’de günlük 136 bin varil düzeyine çıkaran Hindistan, Haziran 2022’de Rusya’dan ham petrol alımını günlük 1,12 milyon varile kadar çıkardı.
Hindistan’ın alımı süratle arttı
AB’nin Rus ham petrolüne ambargo uygulamaya başladığı Aralık 2022’de Hindistan’ın ülkeden ham petrol alımı günlük 1,2 milyon varile ulaştı. Bu tarihten itibaren Hindistan’ın Rusya’dan ham petrol ihracatı süratle yükselerek Mayıs’ta günlük 2,15 milyon varili aştı ve yeni bir rekora imza attı.
Hindistan, savaştan evvelki aya nazaran ülkeden ham petrol alımını mayısta neredeyse yüzde 1500 artırdı. Hindistan’ın Rusya’dan ham petrol alımı AB’nin ambargo uygulamaya başladığı Aralık 2022’ye nazaran Mayıs’ta yüzde 79 yükseldi.
Böylece, Hindistan Rus ham petrolünün en büyük alıcısı pozisyonuna gelirken, Rusya da Hindistan’ın en büyük ham petrol tedarikçisi unvanını aldı. Savaş öncesinde en büyük pazarı AB olan Rusya, ham petrol ihracatının yüzde 90’ından fazlasını Hindistan ve Çin’e kaydırdı.
2,5 milyar dolardan 30 milyar dolara çıktı
Hindistan’ın Rusya’dan ham petrol ithalatının ekonomik pahası yıllık 2,5 milyar dolar düzeyinden son bir yılda 30 milyar doların üzerine çıktı.
Savaş sonrasında AB’nin Hindistan’dan rafineri petrol eserleri ithalatı da artışa geçti. Uygun maliyetli Rus ham petrolünü rafinerilerinde işleyen Hindistan, daha evvel neredeyse hiç ihracat yapmadığı birtakım AB ülkelerine dahi tedarikini artırdı.
Verilere nazaran, AB’nin güç ticaret merkezlerinden biri olan Hollanda savaşın başladığı Şubat 2022’de Hindistan’dan günlük 28 bin varil düzeyinde rafineri petrol eserleri ithal ederken, bu sayı Ocak 2023’te 76 bin varille tepeyi gördü. Hollanda’nın Hindistan’dan rafineri petrol eserleri ithalatı Mayıs’ta günlük 49,2 bin varil oldu.
Savaş öncesi Hindistan’dan aralıklarla ithalat yapan Fransa, Rus petrolüne yaptırımların devreye girdiği Aralık 2022’den beri Hint rafineri petrol eserleri ithalatını aralıksız sürdürdü. Bu tarihte günlük 12 bin varil olan ithalat düzeyi Mayıs’ta günlük 37 bin varile ulaştı.
Petrol eseri ithalatı Avrupa’ya yüzde 70’in üzerinde arttı
Hindistan’dan savaş öncesindeki üç yılda neredeyse hiç petrol eserleri ithalatı olmayan Almanya, Kasım 2022’de günlük 8,9 bin varille başladığı alımlarını günlük 10 bin varil üzerine çıkardı.
İtalya, Romanya, Belçika ve İspanya, bilhassa son 6 ayda Hindistan’dan petrol alımlarını hızlandıran AB ülkeleri ortasında yer aldı.
Hindistan Ticaret Bakanlığı bilgilerine nazaran, ülkedeki rafinerilerinin Avrupa’ya yıllık petrol eserleri satışı geçen yıl yüzde 70’in üzerinde artarak 15 milyar dolara ulaştı.
AB’nin Rus ham petrolünü ve petrol eserlerini satın almamasına karşın Hindistan’dan rafineri eserleri ithalatını giderek artırması, AB ticari kısıtlamaları ve yaptırımlarının ne derece uygulanabilir ve dengeli olduğunun da sorgulanmasını beraberinde getiriyor.
Öte yandan, Rusya’dan dolaylı biçimde gelen petrol eserlerinin ve boru çizgilerinden gelen ham petrolün de ambargo kapsamına alınması için AB üyesi 27 ülkenin oy birliği gerekiyor.
Enerji ve enflasyon mevzularında en güç devrini geçiren AB ülkelerinin bu kademede ekonomik şartları daha da kötüleştirecek sert yaklaşımları benimsemesi beklenmiyor.
Rus petrolü Hindistan için değerli girdi
Kpler Önder Ham Petrol Analisti Viktor Katona, yaptığı değerlendirmede, Hindistan’ın Rusya’dan ithal ettiği ham petrolü rafinerilerinde işlediğini ve böylelikle “kendi rafineri petrol ürünlerine” dönüştürdüğünü belirtti.
İthal ham petrolün petrol eserlerine dönüştürüldükten sonra ortaya çıkan dizelin Hindistan menşeli bir eser haline geldiğini söyleyen Katona, şöyle konuştu:
“Ardından bu dizel Avrupa’ya ihraç ediliyor. Bu durum tam manasıyla Avrupa’nın hâlâ Rus ham petrolünü ithal ettiği manasına gelmez zira teknik olarak dizel farklı bir eser ve artık Hindistan menşeli hale gelmiş oluyor. Rus ham petrolünden üretilen dizel tedarikine ambargo uygulanması hayli sıkıntı zira Rus ham petrolü Hindistan’ın son devirdeki ham petrol ithalatının yüzde 40-45’ini oluşturuyor ve rafine edildiğinde Suudi Arabistan, Irak ve öbür ülkelerden gelen ham petrolle karışıyor. Yani AB, Hindistan’dan gelen rafineri petrol eserlerine ya hiç yasak koymayacak ya da büsbütün yasaklayacak zira dizele dönüştükten sonra kaynağını ayırt etmek imkansız.”
“Rus petrolünün rafine edilmiş halini ithal ediyoruz”
AB Dış Alakalar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, geçen ay Brüksel’de gerçekleştirilen AB-Hindistan Ticaret ve Teknoloji Kurulu öncesinde yaptığı açıklamada, AB’nin Rus petrolünü rafine ederek Avrupa’ya satan Hindistan’a katı davranması ve yaptırım uygulaması gerektiğini söz etmişti.
Borrell, “Eğer Rus petrolüyle üretilen dizel yahut akaryakıt Hindistan’dan Avrupa’ya giriyorsa bu katiyetle yaptırımların atlatılmasıdır ve üye ülkeler buna karşı tedbir almak zorundadır.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
Hindistan Dışişleri Bakanı Subrahmanyam Jaishankar da bu açıklamaya reaksiyon göstermiş ve AB mevzuatı çerçevesinde Rus ham petrolünün Hindistan’da rafine edilmesinin akabinde Rus malı muamelesi göremeyeceğini ve bunun AB yaptırımlarına tabi tutulamayacağını belirtmişti.
Borrell, daha sonra Hindistan’a yönelik katı açıklamalarından geri adım atmış ve Hindistan’ın Rus petrolünü almasının büsbütün yasal olduğunu, Hindistan’ın AB’ye rafine petrol eseri satmakta da özgür olduğunu açıklamıştı.
Borrell, “Rus petrol ihracatının neredeyse yüzde 36’sı Hindistan’a gidiyor. Bununla birlikte Hindistan’dan Avrupa’ya rafine petrol eseri ihracatı neredeyse 7 kat arttı. İstediklerini yapmakta özgürler. Onlara Avrupa kurallarını empoze edemem. Rafine eserin petrolden farklı bir eser olduğunu düşünebilirsiniz. Gerçek şu ki biz Rus petrolünü ithal etmiyoruz ancak Rusya’dan gelen petrolün rafine edilmiş eserlerini ithal ediyoruz.” açıklamasında bulunmuştu.
Borrell, sonuç olarak yaptırımların etrafından dolaşılmış olduğunu ve bu hususta çalışmaları sürdürdüklerini belirtmişti.
Rus eserlerine tavan fiyat uygulaması
AB ülkelerinin Rusya’dan deniz yoluyla taşınan petrole yönelik ithalat yasağı ve varil başına 60 dolar tavan fiyat kararları 5 Aralık’ta uygulamaya girmişti.
Bu kapsamda, Rus petrolünün üçüncü ülkelere belirlenen fiyattan daha yüksek bir düzeyde satılması durumunda G7 ve AB ülkelerindeki şirketler, bu petrole nakliye, sigorta ve aracılık üzere çeşitli hizmetleri sunamıyor. Kelam konusu hizmetlerin sağlanabilmesi için Rus petrolünün tavan fiyatın altında süreç görmesi gerekiyor.
AB’nin, Rusya’dan deniz yoluyla taşınan dizel ve sıvı yakıt (fuel-oil) üzere çeşitli rafineri petrol eserlerine yönelik ithalat yasağı ve bu eserlere tavan fiyat uygulaması ise 5 Şubat’ta başlamıştı. Ayrıyeten, AB ve G7 ülkeleri, Rusya’nın 3’üncü ülkelere yapacağı rafineri petrol eserleri ihracatına da sınırlamalar getirmişti.
Bu çerçevede, Batı ülkeleri Rusya’ya yüksek pahalı ve düşük kıymetli rafineri eserleri olmak üzere iki farklı tavan fiyat uygulamaya başlamıştı. Rus dizeline ve gaz yağına varil başına 100 dolar, daha ucuz sıvı yakıt ve açık renkli petrol eserlerine de varil başına 45 dolar tavan fiyat getirilmişti.
