Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 2023 yılının 3. enflasyon raporunda yıl sonu enflasyon beklentileri yüzde 22,3’ten yüzde 58’e yükseltilirken minimum fiyat artışının olası enflasyonist tesiri konusunda değerlendirmeye de yer verildi.
1 Temmuz 2023’te yapılan orta düzenleme ile taban fiyat yüzde 34 oranında yükseltilerek net 11 bin 402,3 TL’ye, brüt 13 bin 414,5 TL’ye çıkarılmıştı.
Asgari fiyattan gelir ve damga vergisi alınmama uygulaması devam ederken, patronlara emekçi başına verilen dayanağın 500 TL’ye çıkarılması kararlaştırılmıştı.
Enflasyon raporunda taban fiyat hassaslığı yüksek olan dallara yer verilerek Temmuz ayı minimum fiyat artışının mümkün tesirine yer verildi.
Raporda şimdiki ekonometrik modeller minimum fiyattaki yüzde 1’lik nominal artışın işlenmemiş besin ve alkol-tütün dışı tüketici enflasyonunu birinci çeyrekte 0,06-0,08 puan, bir yıllık bir devir zarfında ise 0,08-0,12 puan bandında etkilediği kaydedildi.
Söz konusu iddiaların evvelki çalışmalara kıyasla taban fiyat tesirinde son yıllarda bir ölçü artışa işaret ettiği belirtilen TCMB değerlendirmesinde, sektörel bazda minimum fiyat yükü dikkate alındığında Temmuz ayındaki yüzde 34 oranındaki minimum fiyat artışının yıllık tüketici enflasyonuna mümkün tesirinin 2,7-4,1 puan ortasında hesaplandığı kaydedildi.
Mal ve hizmet alt kümeleri bazında oluşturulan denklem varsayımları ise bilhassa işlenmiş besin ve seçilmiş hizmet kalemleri fiyatları üzerinde taban fiyatın manalı bir tesire sahip olduğuna işaret edildi.
“Genel fiyat artışında büyük ölçüde minimum fiyat belirleyici”
Türkiye’de fiyatlı ve yevmiyelilerin değerli bir kısmının taban fiyat ve ‘komşuluğunda’ fiyata sahip olduğu tespiti de yapılan TCMB değerlendirmesinde, genel fiyat artışlarında büyük ölçüde taban fiyat artışları ve geçmiş TÜFE gerçekleşmelerinin belirleyici olduğu tabir edildi.
Yıllar prestijiyle fiyatlı çalışanların yıllık ortalama net geliri ile taban fiyat artışları incelendiğinde, 1 puanlık minimum fiyat artışının yaklaşık 0,93 puanlık ortalama fiyat artışına karşılık geldiği görülüyor.
Asgari fiyatlı oranı en yüksek kesim yüzde 73’le konaklama-yiyecek
2021 yılı hanehalkı işgücü anketi dataları, tarım dışı bölümlerde çalışan ücretlilerin yaklaşık yüzde 43,1’ini taban fiyatlı ve altı çalışanların oluşturduğuna işaret ediyor.
Asgari fiyat ve altı çalışanların oranı sanayi kesiminde yüzde 50,4, inşaatta yüzde 71,4, hizmetlerde ise yüzde 37,9 olarak hesaplandı.
Kamunun ve finans hizmetlerinin varlığı minimum fiyata olan hassaslığı sınırlayan bir öge olurken, kamu ve finans dışı hizmet kesimlerinde oranın epey yüksek olduğu izleniyor.
Örneğin, konaklama ve yiyecek hizmetlerinde minimum fiyat ve altı çalışanların oranı yüzde 73’e ulaşırken, toptan ve perakende ticaret dalında yüzde 64 ile yüksek hisse dikkat çekiyor.
İmalat endüstrinde ise giysi (yüzde 70,5) ve besin (yüzde 67,1) bölümleri minimum fiyat ve altı çalışanların oranında yüksek hisseleriyle öne çıkıyor.
Personel maliyetinin üretime oranı en yüksek kesimler konaklama ve eğitim
Ücret gelişmeleri kaynaklı maliyet taraflı baskıları değerlendirilirken, bölümlerin emek yoğunluk derecesi göz önünde bulundurulması gereken bir başka göstergedir.
Bu maksatla, TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet istatistikleri bilgilerinden işçi maliyeti/üretim oranı hesaplanmış.
Asgari fiyatlı hissesi ile işçi maliyetinin üretim bedeli içindeki hissesi birlikte değerlendirildiğinde ise minimum fiyat artışına en hassas kesimlerin idari-destek hizmetleri, lokanta-otel, toptan-perakende ticaret, insan sıhhati, giysi, mobilya, inşaat ve bakım-onarım üzere dallar.
Asgari fiyat ve altı fiyatlı oranı yüzde 10,1 olmasına rağmen işçi maliyetinin üretim bedeline oranı en yüksek kesim yüzde 51,1’le eğitim.
Konaklama ve yiyecek hizmetleri minimum fiyatlı oranı yüzde 73’le en yüksek dal olmasının yanında birebir vakitte işçi maliyetinin üretilen kıymete oranında yüzde 20,2 ile en yüksek ikinci kesim durumunda.