Foreks – “Borsa İstanbul AŞ Borsacılık Faaliyetlerine Ait Temeller Yönetmeliği”nde değişiklikler yapıldı.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından hazırlanan “Borsa İstanbul A.Ş. Borsacılık Faaliyetlerine Ait Asıllar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” Resmi Gazete’de yayımlandı.
Buna nazaran, 19/10/2014 tarihli ve 29150 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Borsa İstanbul AŞ Borsacılık Faaliyetlerine Ait Temeller Yönetmeliğinin 4 üncü unsurunun birinci fıkrasına aşağıdaki tanımlar eklendi:
“cc) Borsa dışı data: Borsa dışı bilgi sunanlardan temin edilen ve finansal ölçütün hesaplamasında kullanılan organize piyasalar ve borsalar kaynaklı olanlar hariç fiyat, varsayım, paha, oran ve gibisi bilgileri,
çç) Borsa dışı bilgi sunan: Finansal ölçütün hesaplamasında kullanılan borsa dışı dataları Borsaya temin eden hükmî bireyleri,
dd) Endeks: Nizamlı olarak bir formül yahut diğer bir hesaplama usulü uygulanarak yahut kapsamındaki varlık, fiyat, getiri yahut oranlar (tahmini fiyatlar yahut faiz oranları, bekleyen buyruklar yahut öteki kıymet yahut müşahedeler dâhil) kullanılmak suretiyle değerleme yapılarak belirlenen ve yayımlanan yahut kullanıma sunulan göstergeleri,
ee) Finansal ölçüt: Makul bir formül yahut hesaplama yolu kullanılarak tertipli olarak hesaplanan; kullanıcılara fiyat karşılığı yahut fiyatsız olarak sunulan; bir sermaye piyasası aracının, finansal kontratın yahut eserin bedelinin belirlenmesinde, getirilerinin izlenmesinde, bunlara dayanarak yapılacak ödemenin fiyatının belirlenmesinde, varlık dağılımının veyaportföyünbelirlenmesinde yahut performans primlerinin hesaplanmasında kullanılan; Borsanın yöneticisi olduğu endeks, fiyat, oran ve benzerilerini,
ff) Finansal ölçüt kural seti: Finansal ölçütün oluşturulması, hesaplanması, yayınlanması ve sürekliliğinin sağlanması emeliyle Borsa İstanbul A.Ş. tarafından belirlenmiş kural ve formüller bütününü,
gg) Finansal ölçüt yararlanıcısı: Finansal ölçüte dayalı finansal eser yahut kontratın tarafı olan gerçek yahut hükmî bireyler ile lisanslı kullanıcıları,
ğğ) Lisanslı kullanıcı: Borsadan finansal ölçüte ait hizmet satın alan gerçek yahut hükmî bireyleri,
hh) Uzman takdiri: Finansal ölçütün hesaplanmasında kullanılan bilgilerle ilgili olarak finansal ölçütün yöneticisi olarak Borsanın yahut Borsa dışı bilgi sunanın takdir yetkisini kullanmasını,”
Aynı Yönetmeliğin 32/A hususu aşağıdaki formda değiştirildi.
“MADDE 32/A- (1) Borsa, yasal çerçevesi ve kontrol uygulaması prestijiyle Milletlerarası Menkul Değerler Komiteleri Örgütü unsurlarına uyumlu finansal ölçütlerin listesini ve ahenge ait bilgileri kamuya açıklar.”
Aynı Yönetmeliğe 32/A hususundan sonra gelmek üzere aşağıdaki unsurlar eklendi.
“Finansal ölçütler yöneticisinin sorumluluğu
MADDE 32/B- (1) Borsa, finansal ölçütler yöneticisi sıfatıyla, ölçütlerin oluşturulması, nezareti ve kontrolüne yönelik tüm süreçlerden sorumludur. Borsanın bu sorumluluğu;
a) Finansal ölçütlerin kullanım gayesine uygun olarak oluşturulmasını ve buna yönelik kural setlerinin belirlenmesini,
b) Finansal ölçütlerin gerçek ve vaktinde hesaplanmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını,
c) Bilgi olmaması yahut yetersiz bilgi olması, piyasa gerilimi yahut piyasanın kapanması ile finansal altyapı kuruluşlarının kritik nitelikteki hizmetlerini yerine getirememeleri üzere durumlarda alınması gereken önlemleri de kapsayacak ve finansal ölçütün hesaplanması süreçlerine tesir eden kararların şeffaf olarak izlenebilmesini mümkün kılacak halde operasyonlarının yürütülmesini,
ç) Finansal ölçütün oluşturulması, yayımlanması, dağıtılması ve operasyonundan sorumlu gerekli donanım ve uzmanlığa sahip bir nezaret işlevi ile denetim sistemi dedahilolmak üzere, finansal ölçütün hesaplanması süreci için muteber ve şeffaf bir idare, nezaret ve hesap verebilirlik usullerinin oluşturulmasını içerecek halde idaresini,
d) Finansal ölçütlerin oluşturulma, hesaplanma ve yayımlanma süreçlerinin bütünlüğünün ve bağımsızlığının sağlanmasını,
e) Çıkar çatışmalarının tespit edilmesine, açıklanmasına, yönetilmesine, önlenmesine yahut azaltılmasına ait siyaset ve kuralların oluşturulmasını,
f) Finansal ölçütlerin, ölçmeyi hedeflediği değişimleri yansıtıp yansıtmadığı, belirlenen kural setlerine uygun hesaplanıp hesaplanmadığı ve Borsanın finansal ölçüt hesaplamalarına ait başka karar ve uygulamalarıyla ilgili ihbar ve şikâyetlere yönelik uygun sistemlerin kurulmasını,
g) Temelleri Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenmek üzere, finansal ölçüt hesaplama süreçlerine ait tüm kayıtların en az 5 yıl müddetle saklanmasını,
kapsar.
(2) Borsa, finansal ölçütlerin oluşturulması, hesaplanması, yayımlanması, sürekliliğinin sağlanmasına yönelik süreçler için kural setleri oluşturur ve bu setleri internet sitesinde yayımlar. Borsa, finansal ölçüte yönelik kural setlerinde değişiklik yapmayı gerektirecek durumları tespit etmek gayesiyle ilgili finansal ölçütün ölçmeyi hedeflediği değişimlerin şartlarını periyodik olarak denetim eder. Finansal ölçütlerin tarifinin değişmesi, ölçmeyi hedeflediği değişimleri temsil edememesi, hesaplanması için gerekli minimum bileşenin olmaması, bilgi yetersizliği, mevzuattaki yahut piyasa yapısındaki değişiklikler nedeniyle yahut farklı bir nedenle kural setlerinde değişiklik yapılabilir. Borsa, kural seti değişikliklerini münasebetleri ile birlikte internet sitesinde ilan eder. Kural setlerinin oluşturulması ile bu setlerde değişiklik yapılmasına ait temeller, Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenir.
(3) Birinci fıkranın (f) bendinde tabir edilen ihbar ve şikâyet sistemlerine ait asıllar, Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenir.
(4) Borsa, finansal ölçütlere ait kontrol kayıtlarıdahilsahip olduğu bilgi ve belgeyi talep halinde Heyete ve finansal ölçüt yararlanıcılarının düzenleyici otoritelerine iletmekle sorumludur.
(5) Şayet mevcut çıkar çatışması kâfi biçimde yönetilemezse, Heyet Borsadan çıkar çatışmasını yaratan faaliyetleri ya da münasebetleri sonlandırmasını yahut finansal ölçütün hesaplanmasına son verilmesini isteyebilir.
Finansal ölçütlerde dışarıdan hizmet alımı
MADDE 32/C- (1) Borsa, finansal ölçütlerin hesaplanmasında kullanılmak üzere yatırım araçlarının fiyatları, getirileri yahut oranlarıdahilihtiyaç duyduğu bilgileri dışarıdan hizmet alımı kapsamında temin edebilir.
(2) Borsa, dışarıdan hizmet alımı ve data temini süreçlerini takip ve denetim eder. Bu kapsamda minimum olarak;
a) Dışarıdan hizmetin kimden alındığının ve rolünün internet sitesinde ilan edilmesini,
b) Dışarıdan hizmet sunan tarafın üstlendiği roller ve sorumluluklar ile bunların uyması gereken standartların, dışarıdan alınan hizmete ait bilgi, evrak ve kaynaklara erişim yetkisini de kapsayacak formda yazılı kurallara bağlanmasını,
c) Dışarıdan hizmet sunan tarafın belirlenen standartlara ve kurallara ahenginin takibini,
ç) Dışarıdan hizmet sunan taraflardan kaynaklananoperasyonelriskleri ortadan kaldırmak için inanılmaz durum planları dadahilolmak üzere gerekli önlemlerin alınmasını,
sağlar.
(3) Finansal ölçütlerde dışarıdan hizmet alımına ait asıllara, Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde yer verilir.
Finansal ölçütlere yönelik çıkar çatışmalarının önlenmesi
MADDE 32/Ç- (1) Borsa, çıkar çatışmalarının tespit edilmesi, açıklanması, yönetilmesi, önlenmesi yahut azaltılması kapsamında, finansal ölçütün taşıdığı risklerin düzeyine uygun biçimde taban olarak;
a) Mevcut ve muhtemel çıkar çatışmalarının finansal ölçütlere ait süreçlerini etkilememesini,
b) Ferdî menfaat, bağ yahut iş ilgilerinin, Borsanın yönetici sıfatıyla gerçekleştirdiği faaliyetlerin ifasını olumsuz etkilememesini,
c) Çıkar çatışması yahut çıkar çatışması algısı oluşmasının önlenmesi ve üniteler ortasındaki sorumlulukların net bir formda belirlenmesi için finansal ölçütlerin hesaplanması süreçlerinde çalışan ünitelerin yetki ve sorumluluk alanlarının ayrıştırılmasını,
ç) Finansal ölçütlerin, kullanıcılara sunulmadan evvel Borsanın belirlediği standartlara ve kurallara uygun olarak denetim süreçlerinden geçmesini ve gerekli mesleksel deneyime sahip çalışanlar tarafından gözden geçirilmesini,
d) Borsanın açıklama yahut bilgi verme yükümlülükleri gizli kalmak kaydıyla, Borsa tarafından üretilen, alınan yahut girilen data, bilgi ve öteki girdilerin saklılığının korunmasını,
e) Çıkar çatışması riski barındıran faaliyetleri yerine getiren çalışanlar ortasında ve çalışanlar ile üçüncü taraflar ortasında finansal ölçütleri etkileyebilecek bilgi alışverişlerini denetim etmek için gerekli faal sistem ve yolların geliştirilmesini,
f) Fiyat siyasetlerinin, finansal ölçütlerin hesaplanmasında misyon alan çalışanların, direkt yahut dolaylı olarak finansal ölçütlerin düzeyi üzerinden ödüllendirilmesine imkân vermeyecek formda oluşturulmasını,
g) Borsanın denetim ve paydaşlık yapısından yahut tüm Borsa İstanbul Kümesi çalışanlarının finansal ölçütlere ait öbür çıkarlarından kaynaklanan mevcut ve muhtemel çatışmaların en aza indirilmesine yönelik kural ve tedbirlerin belirlenmesini,
ğ) Borsanın finansal ölçütlerin hesaplanmasına ait faaliyetleriyle; Borsa iştiraklerinin faaliyetleri yahut Borsanın öteki faaliyetleri ortasındaki çıkar çatışmalarını önlemek, azaltmak yahut açıklamak için gerekli önlemlerin alınmasını,
h) Borsa paydaşlık yapısından yahut Borsanın denetiminden kaynaklanan çıkar çatışmalarının finansal ölçüt yararlanıcılarına ve Konseye vaktinde açıklanmasını,
sağlar.
(2) Borsa gerekli görmesi halinde çıkar çatışmalarının önlenmesi gayesiyle ek önlemler alabilir.
(3) Birinci fıkrada yer alan konuların nasıl yürütüleceğine ait asıllara Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde yer verilir.
(4) Borsa tarafından mevcut yahut potansiyel bir çıkar çatışmasının tespiti durumunda, çıkar çatışmasının düzeyine bağlı olarak Borsa, oluşturduğu kural setine uyulup uyulmadığının periyodik olarak gözden geçirilmesi ve raporlanması için kâfi deneyim ve imkânlara sahip bir bağımsız dış denetçi görevlendirir. Bu kontrollerin sıklığı, Borsanın finansal ölçüte ait faaliyetlerinin boyutu ve karmaşıklık düzeyi ile ilgili finansal ölçütün kullanımının yaygınlığı ve derinliği dikkate alınarak belirlenir.
(5) Her türlü çıkar çatışması, bildirim metot ve temelleri Borsanın ilgili düzenlemelerinde belirlenmek üzere, Konseye, finansal ölçüt yararlanıcılarına ve ilgili öteki taraflara bildirilir ve Borsanın internet sitesinde duyurulur.
Finansal ölçütlere yönelik denetim sistemi
MADDE 32/D- (1) Borsa tarafından finansal ölçütlerin girdi ve çıktıları da dikkate alınarak, mevcut yahut muhtemel çıkar çatışmalarının ehemmiyet derecesine uygun formda bir denetim sistemi oluşturulur. Denetim sistemi taban olarak;
a) Finansal ölçütlerde çıkar çatışmalarının önlenmesine yönelik olarak bu Yönetmelikte yer alan asıllar dikkate alınarak çıkar çatışmalarını,
b) Finansal ölçütlerin hesaplanması süreçlerinde finansal ölçütün güvenilirliğinin ve bütünlüğünün sağlanmasına yönelik olarak alınan tedbirleri,
c) Finansal ölçütlerde kullanılan girdilerin kaynağına ait ayrıntılı inceleme etaplarını da içerecek formda girdilerin bütünlüğüne yönelik olarak alınan tedbirleri,
ç) Hesap verebilirlik ve şikâyet sistemlerinin işlerliğine ait tedbirleri,
d)Operasyonelrisklerdahilolmak üzere, risklerin yönetilmesi için oluşturulan altyapı, siyaset ve teknikleri,
e) Ortaya çıkabilecek mümkün usulsüzlükleri yahut uyumsuzlukları erken haber almayı mümkün kılan ve bu neviden vakıaların gerektiğinde Borsa dışındaki bir makama bildirilebilmesiimkanınıda sunan tesirli bir ihbar sistemini,
f) Finansal ölçütlerin hesaplanması süreçlerinde gerekli bilgi ve deneyime sahip çalışanların görevlendirilmesine ve bu çalışanların uzmanlıklarının periyodik olarak gözden geçirilmesine ait düzenlemeleri,
g) Finansal ölçütlerin hesaplanması süreçlerinde vazife alan çalışanların etik bedeller, çıkar çatışmalarının önlenmesi veoperasyonelsüreklilik üzere bahisleri da kapsayan eğitim programlarına ait düzenlemeleri,
kapsar.
(2) Finansal ölçütleri denetim sistemine ait temellere ve borsa dışı data kullanılarak hesaplanması durumunda uyulacak ek kurallara Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde yer verilir.
Finansal ölçütlerin gözetimi
MADDE 32/E- (1) Nezaret düzeneği taban olarak;
a) Nezaret işlevinin yürütülmesinde misyon alacak tüm işçinin, vazife tarifi ve bu çalışanın seçiminde temel alınacakkriterleri, nezaret sorumluluğunun bir komite yahut çalışma kümesine verilmesi halinde komitede vazife alacaklara ait özet bilgilerin oluşturulması, bunların aday gösterilmesi, seçilmesi, azledilmesi ve değiştirilmesine ait süreçleri ve bunlardan çıkar çatışmasının engellenmesi kapsamında beyan alınması süreçlerini,
b) Finansal ölçütlerin özellikleri ile hedeflenen, beklenen yahut bilinen kullanım alanlarının ve tespit edilen mevcut yahut potansiyel çıkar çatışmalarının kıymet seviyesinin incelenmesi ve kıymetlendirilmesi süreçlerini,
c) Finansal ölçütlerin tarifinin ve finansal ölçütlerin belirlenen ölçüm gayelerini uygun bir biçimde göstermeye devam edip etmediğinin tespiti gayesiyle kural setlerinin periyodik olarak gözden geçirilmesine ait kuralları,
ç) Kural setlerinde yapılan yahut yapılması öngörülen değişikliklerin incelenmesi ve finansal ölçüt yararlanıcılarının kelam konusu değişikliklere ait görüşlerinin alınması yahut değişikliklerin yapılmasının talep edilmesine ait kuralları,
d) Finansal ölçüte ait sıkıntılar ve riskler hakkında daima bilgi sahibi olmak için alınacak önlemleri ve mümkün olduğu ölçüde finansal ölçütün iç ve dış incelemelerinin yaptırılmasına ait kuralları,
e) Finansal ölçütlerin hesaplanmasına son verilmesi halinde, bahse ait olarak finansal ölçüt yararlanıcılarının görüşlerinin alınmasında izlenecek kurallardahilolmak üzere son vermeye ait süreçlerin gözden geçirilmesi ve onaylanmasına ait kuralları,
f) Finansal ölçütlerin, dışarıdan hizmet alımı kapsamında hesaplanması dadahilolmak üzere, idare ve operasyonlarının gözetilmesine ait kuralları,
g) İç ve dış kontrol sonuçlarının kıymetlendirilmesi ve bu kontrollerin sonuçlarında önerilen uygunlaştırıcı tedbirlerin uygulamalarının takip edilmesine ait kuralları,
ğ) Finansal ölçütlerin kural setlerine uygun olarak hesaplandığının ve varsa hesaplamalarda dikkate alınan uzman takdirlerinin ve borsa dışı data sunanların denetlenmesine ait kuralları,
kapsar.
(2) Borsanın sermayesinde hisse sahibi olanların, idare denetimini elinde tutanların yahut Borsanın ve/veya bağlı şirketlerinden birinin gösterdiği faaliyet yahut hareketler sebebiyle çıkar çatışmalarının doğduğu durumlarda; Borsa, hakkında bilgi sahibi olduğu finansal ölçüt yararlanıcılarının, lisanslı kullanıcılarının ve başka Borsa dışı bilgi sunanların istikrarlı bir halde temsil edildiği ve oluşan çıkar çatışmasını bertaraf edecek halde faaliyette bulunacak bağımsız bir nezaret yapısı kurar.
(3) Finansal ölçütlerin nezaret işlevine ait temeller ile borsa dışı data kullanılarak hesaplanması durumunda uyulacak ek kurallara Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde yer verilir.
Finansal ölçütlerin oluşturulması
MADDE 32/F- (1) Borsa, finansal ölçütleri tasarlarken ölçmeyi hedeflediği değişimlerin ekonomik gerçeklerini yanlışsız ve sağlam bir formda yansıtmayı maksatlar ve bu gayeye erişmek için finansal ölçütlerin fiyatında, oranında yahut pahasında bozulmaya yol açabilecek içsel faktörleri bertaraf eder.
(2) Borsa, finansal ölçütlerin hesaplamalarına ait olarak kâfi şeffaflığı sağlamakla yükümlüdür. Borsa, finansal ölçütlerin dizaynında uygun düştüğü ölçüde ve bunlarla sonlu olmamak üzere;
a) Ölçülmesi hedeflenen değişime uygun ve kâfi büyüklükte örneklem kullanılmasını,
b) İlgili pazarın büyüklüğünü ve likiditesini,
c) Mukayeseli olarak finansal ölçütün hesaplanmasına temel teşkil eden pazarın büyüklüğü ile pazarda gerçekleşen süreç hacmini,
ç) Gerçekleşen süreçlerin piyasa iştirakçileri ortasında dağılımını,
d) Piyasa dinamiklerini,
dikkatealır.
(3) Borsa, faize dayalı finansal ölçütlerin hesaplanmasında; süreçlerin yapıldığı vakit ile girdi datalarının sağlandığı vakit ortasındaki rastgele bir piyasa olayının tesirini dikkate almak, süreç verilerindenenterpolasyonveyaekstrapolasyonyapmak yahut borsa dışı bilgi sunanların yahut öbür piyasa iştirakçilerinin kredi puanındaki değişiklikleri yansıtmak suretiyle datalarda düzeltme yapabilir.
(4) Borsa, faize dayalıswapişlemleri üzere faize dayalı finansal ölçütü etkileyebilecek nitelikteki süreçlerin, ölçüte olan tesirini belirlemek hedefiyle hassaslık tahlilleri yapabilir.
(5) Finansal ölçütlerin dizaynında kullanılan datanın yeterliliği, data hiyerarşisi ve ölçüt hesaplamalarına yönelik şeffaflığın sağlanmasına yönelik temeller, Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenir.
(6) Borsa, finansal ölçütlerin tarifinin değişmesi, ölçmeyi hedeflediği değişimleri temsil edememesi, hesaplanması için gerekli taban bileşenin olmaması yahut data yetersizliği, mevzuattaki yahut piyasa yapısındaki değişiklikler nedeniyle yahut farklı bir nedenle finansal ölçütlerin hesaplanmasına son verebilir. Son vermeye ait temeller Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenir.
Borsa dışı bilgi kullanılarak finansal ölçüt oluşturulması
MADDE 32/G- (1) Borsa, finansal ölçütlerin hesaplamasında data sunmaya yetkili kendisi dışındaki kurumlar tarafından temin edilen bilgileri, bu bilgilerin toplanması ve iletilmesi süreçlerine yönelik uygun denetim sistemlerini oluşturmak kaydıyla kullanabilir. Denetim sistemi, datanın temin edileceği dış kaynağın seçimi, bilgilerin ne biçimde temin edileceği ve bilginin bütünlüğü ile saklılığının ne biçimde sağlanacağı konularını kapsar. Borsa, finansal ölçütün borsa dışı bilgiye dayanılarak oluşturulması durumunda gözeteceği öteki temelleri ilgili düzenlemelerinde belirler.
Denetim
MADDE 32/Ğ- (1) Borsa, finansal ölçüt hesaplama süreçlerini, bu süreçlerin kural setlerine ve ilgili mevzuatına ahengini, Borsa tarafından yapılacak ilgili düzenlemenin yürürlüğe girmesinden altı ay sonra birinci sefer ve daha sonra iki yılda birden az olmamak şartıyla gözden geçirmek ve raporlamak üzere kâfi deneyim ve bilgiye sahip, bağımsız iç yahut dış denetçi görevlendirir.Bu kontrollerin sıklığı, Borsanın finansal ölçüte ait faaliyetlerinin boyutu ve karmaşıklık düzeyiyle orantılı olarak belirlenir.”