Birleşmiş Milletler kurumları, Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA), Memleketler arası Para Fonu, Uluslararası Enerji Ajansı (UEA), Dünya Bankası ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün dayanağıyla yeni rapor yayımlandı.
Rapora nazaran, teknoloji inovasyonu, rekabetçi tedarik zincirleri ve ölçek iktisadıyla düşen maliyetler, yenilenebilir güç kaynaklarının fosil yakıtlara karşı maliyet avantajını muhafazasını sağladı.
Geçen yıl, kilovatsaat başı üretim açısından güneş gücü fosil yakıtlara nazaran yüzde 41 ve deniz üstü rüzgar gücü santralleri ise yüzde 53 daha ucuz oldu. Kara rüzgar gücü santralleri, yenilenebilir güç kaynakları ortasında en ucuz elektrik üretim kaynağı olarak öne çıktı.
Dünyada geçen yıl devreye alınan yenilenebilir güç kapasitesi yüzde 15,1 artışla 582 gigavat oldu. Bu oran, yıllık bazda yenilenebilir güç kapasite artışı açısından 2000’den beri görülen en yüksek düzey olarak kayıtlara geçti.
Yenilenebilir güçte 2024’te devreye giren kapasiteyle 57 milyar dolar kıymetinde fosil yakıt kullanımının önüne geçilerek değerli ölçüde tasarruf sağlanırken, yenilenebilir projelerinin yüzde 91’i yeni fosil yakıt projelerine kıyasla daha düşük maliyetlerle elektrik üretti.
Yenilenebilir güçte teknolojiler gelişiyor ve tedarik zincirlerinin güçleniyor lakin kısa vadeli zorluklar da devam ediyor. Ticaret siyasetleri ve tarifeler, ham hususa ait zorluklar ve Çin başta olmak üzere gelişen imalat dalı dinamikleri dahil jeopolitik değişimler, süreksiz olarak maliyetleri artırabilir.
İzinlerdeki gecikmeler, kısıtlı şebeke kapasitesi üzere yapısal zorluklar nedeniyle yüksek maliyetlerin Avrupa ve Kuzey Amerika’da sürmesi beklenirken, Asya, Afrika ve Güney Amerika’da maliyet düşüşleri görülebilir.
“Güneş, pak bir güç çağının üzerine doğuyor”
Guterres raporun tanıtımında yaptığı “Fırsat Anı: Pak Güç Çağını Hızlandırmak” başlıklı konuşmasında, dünyada halihazırda çatışmalar, iklim kaosu, artan insan acıları ve derinleşen jeopolitik bölünmelerin manşetleri belirlediği bu karışık devirde diğer bir öykü daha yazıldığını lisana getirdi.
Bu öykünün tesirlerinin çok derin olacağına işaret eden Guterres, “Tarih boyunca güç insanlığın yazgısını belirledi. Artık, yeni bir çağın eşiğindeyiz. Fosil yakıtlar artık yolun sonuna yaklaşıyor. Güneş, pak bir güç çağının üzerine doğuyor.” diye konuştu.
Guterres, yatırımların da bu eğilimi doğruladığını belirterek, geçen yıl pak güce 2 trilyon dolar yatırım yapıldığını ve bu ölçünün fosil yakıtlara yapılandan 800 milyar dolar daha yüksek olduğunu söyledi.
Son 10 yılda yenilenebilir güç yatırımlarının yüzde 70 arttığı bilgisini paylaşan Guterres, şöyle konuştu:
“Bugün IRENA’nın yayımladığı yeni datalar, fosil yakıtlara kıyasla güneşten elektrik üretiminin yüzde 41, deniz üstü rüzgar gücü santrallerinden üretimin yüzde 53 daha ucuz olduğunu gösteriyor. Genele bakıldığında, dünya çapındaki yeni yenilenebilir güç santrallerinin yüzde 90’ından fazlası yeni fosil yakıt alternatiflerine nazaran daha ucuza elektrik üretiyor. Bu yalnızca elektrikte bir değişimi değil, nelerin mümkün olabileceğine yönelik bir değişimi ve iklimle olan bağlantımızı onarma konusunu açığa çıkarıyor.”
Guterres, güneş ve rüzgar gücünün Avrupa Birliği’nin (AB) yıllık karbon emisyonlarına eşit ölçüde emisyonu önlediğine işaret ederek, bu dönüşümün güç ve toplumların güvenliği, akıllı ekonomiler, halk sıhhati ve sürdürülebilir kalkınma maksatları açısından da kritik olduğunu belirtti.
Bugünkü raporun Paris Mutabakatı’nın imzalanmasının üzerinden geçen 10 yılda pak güç dönüşümünde sağlanan ilerlemeyi gösterdiğini tabir eden Guterres, “Yenilenebilir enerji, küresel kurulu güç kapasitesinde fosil yakıtlarla neredeyse eşit düzeye ulaştı. Bu yalnızca bir başlangıç. Geçtiğimiz yıl inşa edilen güç kapasitesinin neredeyse tamamı yenilenebilir kaynaklardan geldi. Dünyadaki her kıta, fosil yakıtlardan daha fazla yenilenebilir güç kapasitesi ekledi ve yenilenebilir kaynaklar, global elektrik üretiminin neredeyse üçte birini sağladı” tabirlerini kullandı.
“1,5 derece limiti gibisi görülmemiş tehlike altında”
Guterres, pak güçteki büyümeyi “hiçbir hükümet, bölüm ve çıkar grubunun” durduramayacağına işaret ederek, “Elbette, fosil yakıt lobisi buna karşı koymaya çalışacak ve ne kadar ileri gidebileceklerini biliyoruz lakin onların başarısız olacağına hiç bu kadar emin olmamıştım zira geri dönüşü olmayan noktayı geçtik” dedi.
Piyasa iktisadı, güç güvenliği ve kolay erişim açısından yenilenebilir güçte büyük ilerleme sağlandığını kaydeden Guterres, pak güç dönüşümünün durdurulamaz olduğunu lakin dünya çapında gereğince adil halde gerçekleşmediğini vurguladı.
Guterres, OECD ve Çin’in küresel yenilenebilir enerji kurulu gücünün yüzde 80’ini oluşturduğuna dikkati çekerek, Brezilya ve Hindistan’ın toplamda yüzde 10 hissesi olduğunu ve Afrika’nın bu kapasitedeki hissesinin yalnızca yüzde 1,5 düzeyinde kaldığını bildirdi.
Küresel sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sınırlama amacının “benzeri görülmemiş bir tehlike altında” olduğunu lisana getiren Guterres, “Bu amacı ulaşılabilir tutmak için, emisyonları çok keskin bir formda azaltmalı ve pak güç dönüşümünü hızlandırmalıyız. Bu bizim fırsat anımız. 21’inci yüzyılın güç sistemlerini inşa etme fırsatı. Bu fırsatı yakalamamız gerekiyor” diye konuştu.
Guterres, bu yıl Brezilya’nın konut sahipliğinde düzenlenecek BM İklim Doruğu COP30 yaklaşırken, tüm ülkeleri daha süratli aksiyon almaya çağırırken, global ticaret siyasetlerinin iklim siyasetlerini desteklemesi ve ticaretin bu tarafta yapılmasının sağlanması gerektiğini kelamlarına ekledi.
467 milyar dolarlık fosil yakıt maliyeti önlendi
IRENA Genel Yöneticisi Francesco La Camera da rapora ait değerlendirmesinde hali hazırda faaliyette olan tüm yenilenebilir güç santrallerinin 2024 sonu prestijiyle 467 milyar dolarlık fosil yakıt maliyetinin önüne geçtiğini bildirdi.
Yeni yenilenebilir güç projelerinin maliyet, erişim, güvenlik ve sürdürülebilirlik açısından fosil yakıtları geride bıraktığını belirten La Camera, “Bu muvaffakiyet, yıllar süren yenilik, siyaset yönlendirmesi ve büyüyen pazarların bir sonucu. Fakat bu ilerleme garanti altında değil. Artan jeopolitik tansiyonlar, ticaret tarifeleri ve ham unsur tedarikindeki kısıtlamalar, bu ivmeyi yavaşlatma ve maliyetleri artırma tehdidi oluşturuyor” halinde konuştu.
La Camera, güç dönüşümünün getirdiği kazanımları korumak için memleketler arası iş birliğini güçlendirme davetinde bulundu.
