Hayatımızı kolaylaştıran bilişim uygulamalarının kıymeti, zelzele felaketinde bir defa daha anlaşıldı.
Deprem üzere doğal afetlerin öncesinde ve sonrasında bilişim uygulamalarını kullanıldığına dikkat çeken uzmanlar, son Kahramanmaraş zelzelesinde olduğu üzere, sivil toplum kuruluşlarının Twitter üzere mecralar üzerinden bireylerin paylaştığı bilgilere dayanarak olay yerlerine ulaştığına dikkat çekiyor.
Akıllı telefonların, erken ikaz sistemlerini tamamlayan en kıymetli araçlardan olduğunu belirten uzmanlar, İHA’ların da yer ve hasar tespitindeki değerine işaret etti. Uzmanlar, afetlere hazırlık sürecinde sanal simülasyonların kullanılabileceğini, sanal simülasyonlar kullanılarak bir metaverse ortamında gerçeğe çok yakın senaryolar ile eğitimin sağlanabileceğini vurguluyor.
Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği (İngilizce) Araştırma Vazifelisi Gamze Nilsu Çolak, bilhassa doğal afetlerde ehemmiyeti bir defa daha anlaşılan bilişim uygulamalarına ait değerlendirmede bulundu.
Her türlü afet süreci ve stratejisi evvelce planlanmalıdır
Yaşanılan ve yaşanması olası krizler bir süreç olarak ele alındığında oluşum ve gelişim kademeleri olduğunu belirten Gamze Nilsu Çolak, “Eğer oluşum evresinde gerekli kriz idaresi yapılamaz, tedbirler alınmaz ve riskler azaltılmazsa, kriz gelişim basamağına sevk edilmiş olur. Örneğin afetlere müdahale edilirken çok sayıda ulusal ve milletlerarası kuruluşlar hatta vatandaşlar, tüm âlâ niyetiyle birebir anda aksiyon almaya çalıştığı için ortaya bir koordinasyonsuzluk çıkabilmektedır. Daha evvelki afet deneyimleri göstermiştir ki her türlü afet sürecinin hazırlığı, planları ve stratejisi evvelden belirlenmelidir. Bu hazırlıklar yapılırken yapay zekadan faydalanılarak tüm senaryolar kriz öncesinde hazırlanıp işlenebilir. Oluşturulan bu senaryolara karşı muhtemel aksiyon planları oluşturulur.” dedi.
Afetlere hazırlık sürecinde sanal simülasyonlar kullanılabilir
Afetlere hazırlık sürecinde sanal simülasyonların kullanılabileceğini kaydeden Gamze Nilsu Çolak, “Var olan sistemlerle faal olarak ilgilenen çalışanlar ve gönüllüler, sanal simülasyonlar kullanılarak bir metaverse ortamında gerçeğe çok yakın senaryolar ile eğitilebilirler. Kriz anındaki idare başarılı bir bağlantı süreciyle mümkündür. Hele ki saniyelerin insan hayatında tesirli olduğu sarsıntı üzere kriz anlarında, bilginin en hakikat hali en süratli biçimde yardım örgütlerine ve kitlelere aktarılmalıdır. Bu da birçok sıkıntıya tahlil sağlayan teknolojiyle ve bilişim uygulamalarıyla sağlanır.” diye konuştu.
Sosyal medya üzerinden paylaşılan bilgiler değerli bilgi sağladı
Araştırma Vazifelisi Gamze Nilsu Çolak, afetler için özel olarak geliştirilmiş uygulamaların yanı sıra kitle kaynak (crowdsourcing) denilen acil durum bilgi sisteminin oluşturulması süreciyle de toplumsal medya üzerinden bilgi paylaşımı yapılabildiğini söz etti. Çolak, “11 vilayetimizi etkileyen Kahramanmaraş sarsıntısında olduğu üzere, sivil toplum kuruluşları Twitter üzere mecralar üzerinden şahısların paylaştığı bilgilere dayanarak olay yerlerine intikal etmektedirler. Yalnızca afet anında değil, afet öncesinde de toplumun afet risklerine karşı şuur seviyelerinin arttırılması üzere konularda bilişim uygulamalarından ve toplumsal mecralardan yararlanılmaktadır.” dedi.
Teknoloji krizlerin önlenmesinde de yer alabiliyor
Son periyotlarda doğal afetlere beşerî risklerin de eklendiğini kaydeden Araştırma Vazifelisi Gamze Nilsu Çolak, “Küresel ısınma, süratli ve plansız kentleşme, etraf kirliliği üzere etkenler insanlığı günden güne daha çok risk altında bırakıyor. Teknoloji yalnızca kriz durumlarında değil aslında bu krizlerin öngörülmesinde hatta tahminen önlenmesinde ya da en makus senaryoda hazırlıklı olunabilmesinde de yer alıyor. Teknolojinin afet idaresinde alabileceği rollerin var olduğunu söyleyebiliriz. Örneğin sensörler, taşınabilir internet ve objelerin interneti (IoT) ile toplanan bilgilerle ile gerçekleştirilen modeller sayesinde tehditler evvelce tespit edilebilir ve modelleme sistemleri ile tedbir alınması sağlanır. Örneğin sensörler sayesinde Avusturalya, Endonezya, Fransa üzere ülkeler denizlerdeki sismik hareketleri takip ediyor ve karşıt durumlar ile tsunamilerin erken tespitini sağlayabiliyor.” diye konuştu.
Arama kurtarmada “bilgi akışı” hayati önemde
Kriz esnasında teknolojinin yapabileceklerinin başında arama kurtarma çalışmalarına ait bilgi akışının geldiğini kaydeden Çolak, “Facebook, Twitter, WhatsApp gibi sosyal medya uygulamaları sayesinde gerçek vakitli olarak yardım çalışmalarına muhtaçlık olan alanlara takımların yönlendirilmesi sağlanıyor. Keza 2012 yılında Karayipler’de meydana gelen ve ilerleyen Sandy Kasırgası’nda, afet ile ilgili atılan 20 milyon tweet sayesinde yardım çalışmaları koordine edilebilmişti.” dedi
Mobil uygulamalar hayatı kolaylaştırabilir
Cep telefonlarına çarçabuk indirilen bazı mobil uygulamaların da kriz durumlarında hayatı kolaylaştırabileceğini belirten Gamze Nilsu Çolak, “Bu düşük maliyetli aplikasyonlar, insanların gereksinimi olan bilgileri sunarak afetten korunmayı ve hayatta kalmaya yönelik ipuçları almayı sağlıyor. Centers for Disease Control & Prevention (CDC), My Hurricane Tracker, QuakeFeed ise bunlardan kimileri. OneEvent isimli diğer bir uygulama ise yerdeki ısı ve nem oranı üzere ibareleri takip ederek yangın ve su basması üzere durumları evvelden bildirebiliyor.” dedi.
Akıllı telefonlar erken ihtar sistemlerinin tamamlayıcısı
Akıllı telefonların günümüzde erken ihtar sistemlerini tamamlayan en değerli araçlar olduğunu kaydeden Çolak, şunları söyledi:
“Akıllı telefonlar, erken ihtar sistemlerini tamamlayan en değerli araçlardan olup son teknolojiyle birlikte çok kısa müddette bölgedeki herkese ulaşarak coğrafik bilgi sistemlerinden de yardım alarak olay yerinin tam koordinatlarını ve kaçış noktalarını uygulamalar üzerinden gösterebilmektedir. Kimi taşınabilir uygulamalar ise zelzele anında internetin ve şebekelerin birden çöktüğü anlarda, yalnızca Bluetooth ya da Wi-Fi kullanarak yakın etraftaki beşerlerle haberleşme imkanı sağlamaktadır. Örneğin Signal Offline uygulaması lokal bir ağa bağlı olmadan etraftaki kullanıcılara Wi-Fi üzerinden metin, görsel, ses üzere mesajlarınızı ulaştırıyor. Bridgefy ise aygıtınızı Bluetooth üzerinden erişim alanındaki öbür aygıtlardan biriyle eşleştiriyor. Ağa ne kadar çok kişi katılırsa o kadar büyüyor ve iletileşme imkânı tanıyor.”
İHA’lar yer ve hasar tespitine yardımcı oldu
Arama ve kurtarma çalışmalarında yardıma gereksinimi olan afetzedelerin yer tespitinde ve binaların hasar tespitinde kullanılan bir öteki teknolojinin ise insansız hava araçlarıdır (İHA) olduğunu belirten Gamze Nilsu Çolak, “Havadan çekilen imajlardaki binalar ve yollar, yapay zekâ ve makine öğrenmesi ile çıkarımlar yapılarak haritalar daha süratli oluşturulabilir. Drone teknolojisi ile geçmişteki birçok felakette onlarca hayat kurtardığı üzere, Google tarafından yardım materyallerinin afet bölgelerine İHA’larla gönderilmesi üzerine bir çalışma da yürütülmektedir.” dedi.
Çolak, afet idaresi esnasında gerek çizgilerin hasar görmesinden gerek çok fazla talep olmasından kullanılamaz hale gelen telekomünikasyon ağları ile ilgili olarak da açık kaynaklı portatif telekomünikasyon kuleleri geliştirildiğini de kaydederek “Bu kuleler portatif bir formda taşınarak gereksinim olan yerde çok kısa müddet içerisinde kurulabilir. Hatta kimi modülleri olay yerinde 3D yazıcı ile bile oluşturulabilmektedir. Oluşum, Avustralya’da meydana gelen yanardağ patlamasının akabinde bağlantının sağlanamadığı Vanuatu’da test edilmiş ve başarılı olmuştur.” dedi.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
