Dünyadaki hiçbir ülke, yalnızca ABD devlet hazinesinde 1 trilyon dolardan fazla olan Japonya kadar borca sahip değil. Japonya’nın düşük faiz oranlarındaki en ufak bir değişiklik bile, oranları küresel olarak artırma potansiyeli ile sınırlarının çok ötesinde yankılanıyor.
Dolayısıyla, Cuma günü Japonya Merkez Bankası bir gösterge devlet tahvili üzerindeki kontrolünü gevşettiğinde, bu her yerdeki yatırımcılar için büyük bir haberdi.
Sürpriz hamle, yurtdışında artan faiz oranlarının enflasyonu artırması ve yen’i zayıflatması nedeniyle Japonya’nın durgun ekonomik büyümesini teşvik etmek amacıyla ülkenin uzun süredir devam eden ucuz para taahhüdünü revize edebileceğinin son sinyaliydi.
Banka, iki günlük politika toplantısından sonra yaptığı açıklamada, 10 yıllık devlet tahvillerinin getirilerini kontrol etmek için daha esnek bir yaklaşım izleyeceğini ve etkin bir şekilde mevcut tavan olan yüzde 0,5’in üzerine kaymasına izin vereceğini söyledi.
Toplantının ardından bankanın başkanı Kazuo Ueda, gazetecilere yaptığı açıklamada, bankanın parasal genişlemeye bağlılığını sürdürdüğünü ve dünyanın üçüncü büyük ekonomisinde borç alanlar için parayı ucuz ve bol tutmayı amaçlayan politikalardaki rotasını sürdürme niyetinde olduğunu söyledi.
Yine de birçok analist, Cuma günkü kararı, bankanın durgun kar ve ücret artışını canlandırmak için yıllarca süren çabalarının en önemli parçası olan tahvil kontrollerinin nihai olarak terk edilmesine yönelik bir adım olarak gördü.
Böyle bir hareket, kendi ülkelerinde bulabileceklerinden daha iyi oranlar için Japon borç verenlere güvenmeye alışmış küresel piyasalarda dalgalanabilir. Piyasalar en ufak bir değişikliğe bile duyarlı: Tahvil politikasında değişiklik öngören bir haber, dünya çapında gösterge borçlanma maliyetlerinde artışa neden oldu.
Asıl haber geldiğinde, Japonya’nın 10 yıllık devlet tahvili faizleri dokuz yılın en yüksek seviyelerine fırladı. Japonya borsaları günü hafif düşüşle tamamladı.
Cuma günkü ayarlama, Japonya Merkez Bankası’nın geçen Aralık ayında 10 yıllık tahvilin işlem aralığını artı veya eksi yüzde 0,5’e ikiye katlama kararının ardından borç vermeyi sıkılaştırmak için harekete geçebileceğine dair aylarca süren spekülasyonların ardından geldi.
Bu değişiklik, yeni getiri hedefinde spekülatif bir saldırıya yol açtı ve bankayı çizgiyi korumak için büyük harcama yapmaya zorladı.
Japonya’daki Moody’s Analytics’in kıdemli ekonomistlerinden Stefan Angrick’e göre, bu deneyim muhtemelen kurulun yeni yaklaşımını şekillendirdi.
“Aralık ince ayarı onları biraz havaya uçurdu” dedi. Politika yapıcılar bankanın üzerindeki baskıyı kaldırmak yerine “piyasaya girip daha da sert bir şekilde geri adım atmak zorunda kaldılar.”
JP Morgan’ın Japonya baş ekonomisti Ayako Fujita bir analist notunda, Cuma günkü değişikliğin en olası sonucunun bankanın tahvil alımlarını “kademeli olarak azaltması” ve faizlerin kademeli olarak yükselmesine izin vermesi olduğunu yazdı.
Japonya Merkez Bankası yaptığı açıklamada, birçok analistin tahvillerin önemli ölçüde daha yüksek getirilerle işlem görmesine izin vermek için gizli bir girişim olarak gördüğü bir hareketle önceki oranın iki katı üzerinden 10 yıllık tahvil almayı teklif edeceğini söyledi.
Goldman Sachs’ın Japonya baş ekonomisti Naohiko Baba, bir analist notunda, kararı “faiz artırımına fiilen benzer” olarak nitelendirdi. Ancak, yetkililerin bunu yeni bir biçimde paketlediklerini çünkü “piyasanın bunu tam anlamıyla bir sıkılaştırmanın başlangıcı olarak yorumlamasını istemediklerini” de sözlerine ekledi.
Keio Üniversitesi’nde ekonomi profesörü ve bankanın eski yönetim kurulu üyesi Sayuri Shirai, yeni yaklaşıma şaşırdığını ve geri tepebilecek “belirsizlik yarattığından” endişe duyduğunu söyledi.
Spekülatörler “onları test etmeye çalışacak” dedi ve “bir sonraki spekülasyonun bu hedef aralığı terk etmekle ilgili olacağını” da sözlerine ekledi.
Bankanın ultra gevşek para politikası, tüketici ve iş talebi tarafından yönlendirilen, zaman içinde yüzde 2’lik bir enflasyon oranına ulaşmayı hedefliyor;
Japonya’da enflasyon bir yılı aşkın bir süredir bu hedefi aşarak Haziran ayında yüzde 3,3’e ulaştı. Ancak Bay Ueda, büyük ölçüde salgının ve Ukrayna’daki savaşın etkilerine atfedilen fiyat artışlarının devam edip etmeyeceğini sorguladı ve çoğu analistin bu yılın sonlarına kadar bir politika değişikliğinin olmayacağını beklemesine yol açtı.
Banka yaptığı açıklamada, enflasyonun 2023 mali yılında yüzde 2,5 civarında olmasını beklediğini söyledi. Değişimde ana etken olarak “geçmişte ithalat fiyatlarındaki artışın yol açtığı maliyet artışları” gösterildi.
Ancak uzun vadede enflasyonun 2025’te yüzde 2 hedefinin altına düşmesi bekleniyor.
Tahvil getirilerini kontrol etmek, Japonya’nın parasal genişleme politikalarının ana unsurlarından biri olmuştur.
10 yıllık tahvil, politika yapıcıların borç alanlar için parayı daha ucuz hale getirerek ekonomik büyümeyi canlandırma çabalarının bir parçası olarak dip seviyede tutmaya çalıştıkları Japon borç verme faiz oranlarının belirlenmesinde kilit bir rol oynuyor.
Çaba yüksek bir maliyetle geldi: Getirileri düşük tutmak için banka kendi tahvillerini satın almak için muazzam meblağlar harcamak zorunda kaldı.
Japonya Merkez Bankası, Federal Rezerv liderliğindeki diğer merkez bankalarının salgın ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden kaynaklanan enflasyonla mücadele çabasıyla faiz oranlarını artırmaya başlamasıyla geçen yıl artan bir baskı altına girdi. Çarşamba günü Fed, faiz oranlarını çeyrek puan artırarak 22 yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 5,5’e çıkardı.
Japonya’daki enflasyon hiçbir zaman Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’da görülen seviyelere ulaşmadı. Ancak yurt dışında artan faiz oranları, para daha yüksek getiri arayışıyla ülkeden dışarı aktığı için yeni önemli ölçüde zayıflattı. Bu, gıda ve enerji ihracatına büyük ölçüde bağımlı olan Japonya’da enflasyonu kötüleştirdi.
Bununla birlikte, banka, Japonya’nın getiri hedefini koruma yeteneğine karşı bahse girerek kar elde etmeyi uman spekülatörlerin hem yurtiçi müdahale çağrılarına hem de saldırılarına direnerek sağlamlığını korudu.
Piyasalar yeni yaklaşıma olan bağlılığını test etmeye çalışırken, potansiyel olarak stratejinin daha fazla gevşemesine ve hatta tamamen terk edilmesine yol açacağından, Cuma günkü hamle banka üzerinde daha fazla baskı oluşturacak gibi görünüyor.
Ancak Japonya’nın kolay para politikasını gevşetmek hızlı veya kolay olmayacak. Yıllarca süren düşük oranlar, düşük maliyetli kredilere kolay erişime güvenen hane halkı ve işletmeler için küçük faiz oranlarındaki artışların bile maliyetli olabileceği anlamına geliyor.
