Foreks – BETAM, Büyüme Değerlendirmesi: 2024 2. Çeyrek raporunu yayınladı.
Rapora göre, yıllık büyümede dış ticaret belirleyici oldu.
Raporda şöyle denildi:
“Türkiye ekonomisi 2024 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 2,5 büyüdü. Bu çeyrekte büyümeye en büyük katkı dış ticaretten geldi. Bir önceki çeyrek 1,8 yüzde puan olan net ihracat katkısı bu çeyrekte 2,2 yüzde puan olarak gerçekleşti. Bir önceki çeyrekte büyümeye negatif katkı yapan stok değişimi bu çeyrekte de büyümeyi 0,8 puan düşürdü. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış serilere göre ise Türkiye ekonomisi 2024 yılının birinci çeyreğinden ikinci çeyreğine yüzde 0,1 büyüdü. Çeyreklik büyümeye özel tüketim 0,3 puan pozitif katkı yaparken, stok değişimi de 2,5 yüzde puan pozitif katkı yaptı. Yatırımlar çeyreklik büyümeyi 1,3 yüzde puan, net ihracat ise 1,4 yüzde puan aşağı çekti.
Şekil 1: GSYH alt kalemlerinin 2024 2. çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre büyümeye katkıları (sol şekil) ve büyüme oranları (sağ şekil)
Kaynak: TÜİK, Betam.
Özel tüketimin katkısı pozitif
2024 yılının ikinci çeyreğinde özel tüketim yıllık yüzde 1,6 artarak büyümeye 0,9 yüzde puan katkı yaptı (Tablo 1). Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlara göre ise özel tüketim bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,5 artarak çeyreklik büyümeye 0,3 yüzde puan katkıda bulundu (Tablo 2).
Tablo 1: GSYH alt kalemlerinin 2024 1. ve 2024 2. çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre büyüme oranları ve büyümeye katkıları
| 2024Q1 | 2024Q2 | |||
| Değişim (%) | Katkı (%) | Değişim (%) | Katkı (%) | |
| Özel Tüketim | 6,8 | 4,0 | 1,6 | 0,9 |
| Kamu Tüketimi | 5,4 | 0,7 | 0,7 | 0,1 |
| Yatırım | 9,3 | 2,9 | 0,5 | 0,2 |
| Stok Değişimi | -4,1 | -0,8 | ||
| İhracat | 4,3 | 1,4 | 0,0 | 0,1 |
| İthalat | -3,0 | 0,4 | -5,7 | 2,1 |
| GSYH | 5,3 | 2,5 |
Kaynak: TÜİK, Betam
Tablo 2: GSYH alt kalemlerinin 2024 1. ve 2024 2. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre büyüme oranları ve büyümeye katkıları (mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış)
| 2024Q1 | 2024Q2 | |||
| Değişim (%) | Katkı (%) | Değişim (%) | Katkı (%) | |
| Özel Tüketim | 0,7 | 0,4 | 0,5 | 0,3 |
| Kamu Tüketimi | 3,7 | 0,4 | 0,3 | 0,0 |
| Yatırım | 2,4 | 0,7 | -4,1 | -1,3 |
| Stok Değişimi | -2,0 | 2,5 | ||
| İhracat | 2,8 | 0,9 | -3,9 | -1,2 |
| İthalat | -3,6 | 0,8 | 0,6 | -0,2 |
| GSYH | 1,4 | 0,1 |
Kaynak: TÜİK, Betam
Yatırımlardaki güçlü yıllık artış durakladı
Önceki iki çeyrekte güçlü bir şekilde artan yatırım harcamaları bu çeyrekte yıllık bazda yüzde 0,5 artarak büyümeye 0,2 yüzde puan pozitif katkı yaptı. Çeyreklik bazda ise bir önceki çeyreği kıyasla yüzde 4,1 azalarak büyümeyi 1,3 yüzde puan aşağı çekti (Tablo 1 ve Tablo 2).
Stoklardan yıllık büyümeye negatif katkı sürüyor[1]
Bir önceki çeyrekte büyümeye negatif katkı yapan stok değişimi bu çeyrekte de büyümeyi düşürdü. Stok değişimlerinin yıllık büyümeye katkısı eksi 0,8 yüzde puan oldu (Tablo 1). Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış veriye göre ise çeyreklik büyümeye katkısı 2,5 yüzde puan olarak gerçekleşti (Tablo 2).
Dış ticaretten büyümeye pozitif katkı
2024 yılının ikinci çeyreğinde yıllık bazda ihracat değişmezken ithalat yüzde 5,7 azaldı. Neticede dış ticaretin büyümeye katkısı yıllık bazda 2,2 yüzde puan oldu. Bu katkı bir önce çeyrekte 1,8 yüzde puandı (Tablo 1). Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış rakamlara bakıldığında ise ihracatın yüzde 3,9 azaldığı, ithalatın ise yüzde 0,6 arttığı görülmektedir (Tablo 2).
Kamu harcamalarında ivme kaybı
2024 yılının ikinci çeyreğinde kamu harcamaları yüzde 0,7 artarak yıllık büyümeye 0,1 yüzde puan katkı yaptı (Tablo 1). Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlara göre ise çeyreklik bazda kamu tüketiminde yüzde 0,3 artış yaşanırken büyümeye katkısı olmadı (Tablo 2).
Büyümenin geleceği
2024 yılı ikinci çeyreğinde büyümeye esas katkı dış ticaret ve özel tüketim harcamalarından geldi. Kamu tüketimi ve yatırım harcamalarının katkısı pozitif iken stok değişiminin katkısı negatif oldu. Bir önceki büyüme değerlendirme notumuzda “enflasyonla mücadele kapsamında yılın geri kalanında uygulanacak parasal sıkılaştırma tedbirleri sebebiyle özellikle özel tüketim harcamaları ve yatırım harcamalarının büyümeye görece daha düşük katkı yapacağını öngörüyoruz” demiştik. Gerçekleşmeler öngörümüzü doğrulamaktadır. Ne var ki değerli TL’nin ithalatı teşvik ederken ihracatı zorlaştıracağı yönündeki beklentimiz kısmen doğrulandı. İhracat yerinde sayarken ithalat beklentilerin aksine düştü! TÜİK’in yayınladığı Dış Ticaret İstatistikleri ara malı ithalatı azalırken tüketim malı ithalatının artmaya devam ettiğini gösteriyor. Değerli TL’ye rağmen ara malı ithalatındaki bu azalışın en makul açıklaması üreticilerin ileriye yönelik olumsuz beklentileridir. Bu beklentiler düzelmediği sürece büyümenin düşük seyretmesi beklenmelidir.”
