Amerika’da yaşayan, Türk Bilim İnsanı Prof. Dr. Derya Unutmaz ve gençlerden oluşan ekip ‘Yerli’ Transformers Sağlık Robotu Projesi’ni hayata gerçirdi. Optimus adını verdikleri ‘Yardımcı Hemşire Sağlık Robotu’ ile ilgili Prof. Dr. Derya Unutmaz Bilim Sağlık Haber Ajansı’nın (BSHA) sorularını yanıtladı.
ABD’de bulunan Jackson Laboratuvarı Enstitüsü’nde görev yapan Prof. Dr. Unutmaz, Türkiye’de bir ilke imza atarak, ülkenin ilk Start-up Robot Projesi’ni hayata geçirdi. BSHA’nın ulaştığı Bilim İnsanı Unutmaz, yapay zeka teknolojisindeki gelişmelerin, hayallerin ötesine yolculuğun kapısını açtığını belirterek, dünyada yapay zeka üzerine çalışmaların yoğunlaştığını, 5-10 yıl içerisinde yaşam alanlarında robotları sıkça göreceğimizi söyledi. Yapay zeka teknolojisi tüm dünyanın üzerinde çalıştığı, ortaya çıkarılan projelerle ‘yok artık bu da mı oldu’ şaşkınlığına düşüren gelecek yıllarda sıkça adını duyacağımız bir alan. Robotik cerrahi ile aşina olduğumuz, uzaydaki bir astronotun bile artık günümüzde ameliyat edilebileceği bir çağdayız. Türk Bilim insanları da yapay zeka çalışmaları ile zamanın ruhunu yakalıyor.
‘Yerli’ Transformers Yardımcı Sağlık Robotu
Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan, Connecticut Eyaleti’ndeki Jackson Laboratuvarı Enstitüsü’nde görev yapan kanser araştırmaları konusunda gerçekleştirdiği çalışmalarla adını duyuran Bilim İnsanı İmmünoloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Unutmaz, Optimus adlı yerli ve milli yardımcı hemşire robot projesi geliştirdi. Sağlık sektöründe kullanılabilecek prototip robot hakkında BSHA’nın sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Unutmaz, yıl sonunda seri üretimine başlayacakları Transformers Film Serisi’ndeki robot Optimus’un adını verdikleri robotun hastanelerde görev alabileceğini, sosyal bir robot olduğunu, şu anki prototip haliyle gördüğünü, yürüdüğünü, duyduğunu, karşısındaki objeyi tanıdığını, komutları yerine getirebildiğini söyledi. Üretim maliyeti hakkında net bilgi vermeyen Prof. Unutmaz, üretikleri robotun muadillerinin dünyada 50 bin dolar civarında olduğunu, Optimus’un yerli ve milli olarak ülkemizde üretilecek olması nedeniyle maliyet konusunda kendilerine güvendiklerini, bu manada belki de Çin’le bile rekabet edebilecek konumda olunacağını vurguladı.
BSHA: Optimus’un şu anda aramızda olmasını bilim kurgu tutkunuza borçluyuz. Bilim Kurgu Tutkunuzdan bahsedebilir misiniz?
D:U: Çok küçük yaşlardan beri bilim kurguya meraklı biri oldum. Uzay Yolu filmi hayatımı çok etkileyen filmler arasındadır. Bilim kurgu merakım ve Uzay Yolu filmi ile ilk defa insanlığın düşünüp de yapamayacağı bir şey olmadığı düşüncesi yerleşti. Sonradan birkaç yıl sonra bilgisayarlar çıkmaya başladı. Ve bende çok meraklıydım. Türkiye’de ilk defa bilgisayar kullananlar arasındaydım diyebilirim. Bilgisayarlar sonrasında da yapay zekaya merak saldım. Yaklaşık 30 yıldır yapay zekayı takip ediyorum. Daha sonra Yıldız Savaşları, Battlestar Galactica ve başka filmlerde de robotların hayatımızda ne kadar etkili olabileceğini görmeye başladık. Son yıllarda yapay zeka da inanılmaz bir sıçrama var. Robot teknolojisi de oldukça gelişmeye başladı. Robotlar hayatımıza girmiş oldu. Bunun insanlığa çok önemli bir katkısı olacağını düşündük. Türkiye’de bu projeyi başlatmak biraz çılgınca bir fikir olacak diye düşündük ve kendim de doktor olmamdan kaynaklı, sağlık alanında faydalı olacak bir robot yapmayı düşündüm. Tasarladığımız robotlar ilk etapta hastanelerde hemşirelere ve hastalara yardımcı robot olacak şekilde tasarlandı. Bundan sonraki versiyonları da sosyal robot diyebileceğimiz, evlerde de kullanılabilecek, yaşlılara, demans hastalarına bakım verebilecek, onlarla iletişim kurabilecek robotlar olarak düşünüyoruz. Bu proje il başladığımızda biraz çılgıncaydı ama çılgın olmadan da bir şeyler de yapılmıyor.
BSHA: Optimus’u biraz tanıyabilir miyiz?
D.U: Optimus, bir hemşirenin ‘ilacı al gel’ komutunu yerine getirebilecek, karşısına bir engel çıktığında, engelin sağından solunda geçebilecek bir robot. Geliştirdiğimiz özel bir programla haritalama sayesinde odayı bulup içeri girebiliyor. Geliştirmeye devam ediyoruz. Gittikçe zekası artacak. Prototip haliyle şu an hastanelerde hemşirelere yardımcı olabilecek seviyede. Yazılımını geliştirdiğimiz kol ile objeleri tutacak, hastaya uzatacak, tansiyon ölçebilecek, ilerleyen zamanda iğne bile yapabilecek. İlk denemelerimizi İstanbul’da Acı Badem Hastanesi’nde yaptık.
BSHA: Acıbadem Hastanesi’nde deneme yaptığınızda sağlık çalışanlarının robotla ilk tanışmada tepkileri nasıl oldu?
D.U: Çok önemli bir soru. Ocak ayında İstanbul Acıbadem Hastanesi’nde gerçekleştirdik ilk denememizi. Amacımız da tepkileri ölçmekti. Önümüzdeki ayda yeni denemelere başlayacağız. İlk denememizde daha çok sağlık personelinin tepkisini ve ilgisini ölçmeye çalıştık. Robotumuzun hastalarla da iletişimi oldu ama daha çok sağlık personeline yönelik bir denemeydi. Hemşirelerden ve diğer çalışanlardan aldığımız tepkiler çok olumlu ve heyecan vericiydi. Onların çok hoşuna gitti, hastalar biraz şaşkınlık içerisinde bakıyorlardı. Önümüzdeki aylarda yatan hastaların tepkilerini ölçecek bir saha çalışması gerçekleştireceğiz. Acı Badem Hastanesi sahibi Mehmet Ali Aydınlar girişimimize destek oluyor, bu konulara çok açık vizyonel biri. Bir sonraki denememizi Ataşehir’deki AcıBadem Hastanesi’nde gerçekleştireceğiz. Tabi ki denemelerimiz bütün hastanelere de açık olacak. Bu denemeler şu anda üzerinde çalıştığım robot psikolojisi üzerine bir makaleme de fayda sağlıyor. Robot psikolojisi derken, insanların robotlar karşısındaki psikolojisi üzerine de bir araştırma yapma imkanı buluyorum. Dünya genelinde popüler olan Chat GPT’ye – OpenAI tarafından geliştirilen Chatbot, hem denetimli hem de takviyeli öğrenme teknikleriyle ince ayar yapılmış büyük bir dil modeli- uyumlu hale getirmeye çalışıyoruz. Hastalığı bile teşhis edebiliyor. Yapay zeka çalışmalarımız devam ediyor.
Bir Gün Kendimizi Robotlara Alışmış Bulacağız
BSHA: Optimus hastanelerde hangi birimlerde kullanılmaya uygun olacak?
D.U: İlk etapta tabi ki servislerde kullanıma uygun olacak. Epey bir denemeye ihtiyaç var robotların herhangi bir yanlış yapmaması lazım. Ve insanların ellerinin altında bir robotun dolaşmasına alışması lazım. Yapay zeka da çok hızlı bir şekilde gelişiyor. Birgün kendimizi robotlara alışmış olarak bulacağız. Optimus hemşirelere yardımcı bir robot. Günde 24 saat haftada 7 gün hiç durmadan çalışabiliyorlar. Hastaları sık sık kontrol edebiliyorlar. İhtiyaçlarını götürüp getirebiliyorlar. Bazı konular bilim kurgu gibi gelse de önümüzdeki yıllarda çok daha gelişecekler. Yaşayarak göreceğiz.
Optimus Yaşlı Bakımı Da Yapabilecek
BSHA: Sosyal robot nedir biraz bu konuda bilgi verebilir misiniz?
D.U: Şu anda günlük hayatımızda da aslında bu tip robotlara inanılmaz derecede ihtiyaç var. Her geçen gün yaşlı nüfusun giderek arttığı dünyada ve Türkiye’de yaşlı bakımı konusu da oldukça önem taşıyor. Evde hastaların takibi, demans hastalarının bakımı, kontrolü konusunda da etkin robotlar olacak. Toplum gittikçe yaşlanıyor. Yaşlı insanlara bakacak insanlar azalıyor. Bunun yanında bazı sektörlerde sıkıcı işleri yapacak insan da bulunamıyor, sadece sağlık sektörü değil, otellerde de bu robotlar kullanabilir. Şu andaki tanıttığımız prototip Optimus ise çeşitli görevler yapıyor. Örneğin; taşıma yapabiliyor, büyük aletler çekebiliyor. Kamerası var. Konuşabiliyor çok daha fonksiyonel bir robot. Kronik hastalıkları olanlara da yardımcı olabilecek nitelikte bir robot.
Çocuk Servislerine Özel Robot Geliştiriyoruz
BSHA: Hastanede çocukların robotlara ilgisi nasıl oldu?
D.U: Evet çocukların ilgisi çok güzeldi. Çocuk servisinde de kısa bir deneme yaptık. Çocukların çok hoşuna gitti ve çocuk servislerine özel de bir robot çalışmamız olacak. Henüz bitmedi ama birkaç haftaya kadar tamamlanmış olacak. Daha çok çocukların iletişim kurabileceği, daha küçük daha basit bir robot olarak tasarlıyoruz.
BSHA: Proje ekibi ve destekçileri kimlerden oluşuyor?
D.U: Optimus ile ilgili çalışmalara 1 yıl önce başladık. Robotun beyin kısmını oluşturan yazılımlar İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Robot Takımı ve farklı üniversitelerde eğitim gören, mezun genç bilim insanları tarafından yazıldı. KODMED, bir Ar-Ge merkezi. Robotun gövde kısmını meydana getiren hardware denilen bölümleri ve içindeki parçaları da tamamen biz tasarladık. 3D yazıcılar ile üretim gerçekleştirdik. Tamamen kendi imkanlarımızla belli bir noktaya kadar geldik. Optimus Robot Projesi’ne destek verenler; lise arkadaşlarım olan şu an da Deniz Ticaret Odası Başkan Yardımcılığı görevini yürüten Recep Düzgit ve Reklamcı Ogeday Karahan’la beraber 3 yıl önce bir start-up şirketi KODMED’i kurduk. Projemizin yerli ve milli olmasını önemsedik. Nobel İlaç Şirketi Sahibi Hasan Ulusoy ve Acıbadem Hastaneleri sahibi Mehmet Ali Aydınlar da finansman desteği sağladı.
BSHA: Türkiye yapay zeka alanına biraz yabancı, 7-24 hiç durmadan çalışabilecek bir robot işverenlerin arayıp da bulamadıkları bir şey. İnsanın iş gücünü engelleyen bir unsur olarak görülüp tepki alır mı sizce?
D.U: Her türlü teknolojik gelişme bir tepki alır. Teknolojinin hem iyi tarafları var kötü olumsuz tarafları var. Bilgisayar teknolojisi internet hayatımızı ne kadar olumlu etkiledi ama olumsuz etkileri de olmuştur. Bu regülasyonlar teknoloji geliştikçe ortaya çıkacaktır diye düşünüyorum. Biz bir yerde öncü olarak ilerliyoruz. Bunlar bir hemşirenin yerine geçecek robotlar değil, onlara destek verecek robotlar. Geceyarısı sabaha kadar belki iki insana değil bir insana ihtiyaç olacak. Bilgisayar sistemleri bir kere programlanıp ayarlandıktan sonra yanlış, hata yapma payları hemen hemen hiç olmuyor. Bunu kendi kendini kullanan arabalarda da da gördük. Bu güven oluştukça kurumlardan da talep artacaktır. Robot bulunan bir hastaneye gitmek ya da çalışmak daha güvenli hale gelecek diye düşünüyoruz. Heyecan verici günler bekliyor bizi.
BSHA: Yıl sonunda üretime başlanacak optimus robotunun kaç adet üretimi öngörülüyor, tahmini maliyet bilgisi alabilir miyiz?
D.U: Şu anda bu konularda bir şey söylemek çok doğru olmayacak. Robot çalışmalarımıza başlarken 2024-2025 yılında belli bir noktaya ulaşırız diyorduk. Şu an bulunduğumuz noktaya geleceğimizi tasarlamıştık. Ön gördüğümüzden daha hızlı ilerledik. Önümüzdeki zaman diliminde üretim konusunda çeşitli görüşmelerimiz olacak.
BSHA: Üretim nerede yapılacak?
D.U: Henüz bu konuda da bir yer adı veremem ama kesinlikle üretim Türkiye’de olacak.
BSHA: Çok önemli bir bilimsel çalışmaya imza atarken devlet desteği, teşvik konusunda bir başvurunuz oldu mu?
D:U: Biz henüz hiçbir teşvik almadık böyle bir başvurumuz da yok. Ortaya bir şeyler çıkartmak istedim, riskli bir projeydi. TÜBİTAK ile görüşmelerimiz oldu. Yakında oraya proje sunmayı planlıyoruz. Neyse ki destek verecek vizyoner arkadaşlarımız vardı. Üretim sürecine geçeceğimiz zaman devlet desteğinin çok önemi olacak. kendi başımıza üretim maliyetlerini karşılayabilmemiz imkansız. Burada beni en çok mutlu eden şey robot projemi, hayalimi Türkiye’de gerçekleştirebiliyor olmak ve yapay zeka alanında oluşabilecek ekosisteme de bir desteğimizin olmasıdır. Geleceği olan bir iş, gelecekte ülkemizde de bir robot endüstrisi oluşacaktır. Bu kaçınılmazdır. Bu projemizle belki başkalarını da heyecanlandırırız, herkes başarılı olamayabilir ama start-up kültürü de böyle riskli bir şey.
BSHA: Türkiye robot üretiminin gerçekleştirileceği alt yapıya, beyin ve insan gücüne sahip bir ülke diyebilir miyiz?
D.U: Tabi ki. Optimus robotumuzun prototipinin yüzde 90’ını kendimiz bir atölye kurduk, üç boyutlu basıcılardan tutun da devrelerine kadar bir araya getirilmesine kadar her şeyini kendimiz yaptık. Sadece motorlarını dışarıdan aldık. Bunu Türkiye’de yapabilmek üretebilmek kesinlikle mümkündür.
Maliyette Çin’le Rekabet Edebiliriz
BSHA: Peki robotun fiyatı ne olacak diye sorsam?
D.U: Maliyet konusunda şu anda bir şey söyleyemiyorum ama şunu söyleyebilirim. Biz bu işe ilk başladığımızda hep bu konu öne sürülmüştü. ‘Maliyetler çok yüksek olur, dünyada bu tip robotlar 20-30-50 bin dolarlara satılıyor. Bunu kimse alamaz’ dediler. Biz bunların altında olabileceğimizi rekabetçi olabileceğimizi düşünüyoruz. Birçok şeyi kendimiz tasarladığımız, Türkiye’de üretim yapacağımız, yerli ve milli bir proje olmamız sayesinde maliyet konusunda kendimize güveniyoruz. Maliyet konusunda belki de Çin’le bile rekabet edebiliriz. Ama bir rakam veremiyoruz şu an da. Farklı modeller de yapacağız. Evde olabilecekler, hastanelerde, otellerde olabilecek modeller. Ama dünyadaki benzer muadillerinden daha ucuz olacağını söyleyebiliriz.
Elon Musk Bizden Kopya Çekti
BSHA: Optimus adı konusunda dikkat çeken bir açıklamanız var. Elon Musk bizden kopya çekti demişsiniz?
D.U: Biz robotu tasarlamaya başladığımız zaman bir yıldan fazla oldu ve robotumuza bir kod adı vermek istedik. Yine benim bilim kurgu sevgimden dolayı Transformers film serisi vardır, oradaki bir robotun adı Optimus. Bu robotun da adı Optimus olsun diye karar verdik ve başladık. Geçen yıl yanılmıyorsam eylül veya ekim ayında, Elon Musk da bir robot üzerinde çalışıyordu. O da robotunun adını Optimus olarak açıkladı. Oraya bir gönderme yapmıştım. Böyle tatlı bir tesadüf olmuş oldu. Tabi ki bu kod isim, üretime geçtikten sonra değişik model adları verilecek. Hoş bir isim ki Elon Musk bile bu ismi tercih etmiş.
BSHA: Yapay zeka projeleri konusunda ilgili kişilere gençlere önerileriniz neler olur?
D.U: Yapay zekaya ilgili duyanlar için sosyal medyada da paylaşımlarda bulunuyorum. Projemizde de çalışan arkadaşlarımızın tamamı genç arkadaşlar. Yapay zeka konusu çok önemli bir konu çünkü ilerleyen yıllarda 10-20 yıl sonra şu anda var olan mesleklerin yüzde 99’u o zaman var olmayacak. Çünkü yapay zeka ve robotlar hayatımızı çok farklı noktalara getirecek. Birçok işi yapabiliyorsunuz artık. Gençlerin yapay zekayı nasıl kullanabiliriz ya da uzmanlık alanlarında kendilerini geliştirmeleri için yapay zekayı kavramalarını önerebilirim. Herkes tabi ki yapay zeka programcısı olabilecek diye bir şey de yok ama bir doktor, bir avukat da olsanız yapay zeka işinizde inanılmaz faydalar sağlayabilir ve sizi rekabetçi hale getirebilir. Çünkü belki gelecekte doktorlara, avukatlara, mühendislere ve daha birçok mesleğe ihtiyaç olmayacak ve o durumda da yapay zekayı takip eden, kullanan kişiler, meslekler çok daha avantajli durumda olacaktır. Chat GPT diye bir meslek oluşmaya başladı, prompt engineering diye bir meslek oluşmaya başladı. Yapay zekaya soru sormayı bilebilmek sizi baya avantajlı bir duruma koyuyor. Yaratıcı ve girişimci olmak eskisinden daha da önemli hale gelecek. (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
