Sıklıkla yaşanan böcek ısırıkları ve sokmaları bilhassa yaz aylarında artış gösteriyor. Prof. Dr. Su Küçük, önemli hadiselerde böcek ısırıkları ve sokmalarının şiddetli, ölümcül, sistemik bir alerjik tepki olan anafilaksiye neden olabileceğini söyledi.
Yaz aylarında en sık yaşanan problemlerin başında böcek ısırıkları ve sokmaları geliyor. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Kuzey ülkelerinde mevsimsel bir özellik göstermekle birlikte mesken ortamında yıl içinde de bu tablo ile karşılaşılabiliyor. Böcek sokmaları ve ısırıkları önemli sıhhat problemlerine neden olabiliyor. Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Hastanesi Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Özlem Su Küçük, önemli olaylarda böcek ısırıkları ve sokmalarının şiddetli, ölümcül, sistemik bir alerjik tepki olan anafilaksiye neden olabileceği konusunda uyardı.
ORMAN VE ÇİMENLİK ALANLARA DİKKAT
Prof. Dr. Su Küçük, böcek ısırıkları ve sokmalarına ait risk faktörlerinin etrafla alaka içinde olduğunu söyledi. “Su kütlelerinin yahut sulak alanların yakınında yaşayan beşerler, sivrisinekler, ısıran tatarcıklar yahut üremek için suya muhtaçlık duyan öteki böcekler açısından risk altındadır” diye ikazlardan bulunan Prof. Dr. Su Küçük, ormanlık yahut çimenlik alanların yakınında yaşamanın kene ısırıkları için bir risk faktörü olduğuna dikkat çekti. Prof. Dr. Su Küçük, öbür risk faktörlerini şöyle sıraladı: “Hayvanlar ile bilhassa atlar, köpekler yahut kedilerle yakın temasta olan şahıslar, sinek ve pire ısırıklarına karşı risk altındadır. Bahçecilik yahut arıcılık üzere mesleksel tehlikeler, böceklere has ısırık yahut sokma riskini artırır”.
ÖLÜMCÜL OLABİLİR
Böcek ısırıklarının ve sokmalarının çoklukla hafif, lokal, alerjik tepkilere neden olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Su Küçük, “Gecikmiş çok hassaslık ve anafilaksi (alerjik reaksiyon) dahil sistemik tepkiler azdır lakin ortaya çıkabilir. Birden fazla böcek ısırığı ve sokması, lokal inflamatuar karşılıkla sonuçlanır. Geniş kızarıklık, kaşıntı ve şişlik alanları oluşabilir. Veziküler yahut büllöz lezyonlar da ortaya çıkabilir. Tabloya sıklıkla sekonder enfeksiyonlar eklenir” dedi.
2-10 YAŞ ORTASINDA DAHA YAYGIN
“Böcek ısırığı yahut sokmalarına karşı yaygın bir reaksiyon papüler ürtikerdir” diyen Prof. Dr. Su Küçük, böcek ısırığının neden olduğu çok hassaslık tepkisinin 2 ila 10 yaş ortasındaki çocuklarda yaygın olduğunu belirterek “Ancak ergenlerde ve yetişkinlerde de ortaya çıkabilir. En sık neden olanlar akarlar, keneler, pireler, sivrisinekler ve sineklerdir” diye ekledi.
Prof. Dr. Su Küçük, böcek ısırıklarında ve sokmalarında en sık görülen tepkileri şöyle sıraladı: “Küçük, kırmızı, kaşıntılı kabarıklıklardır; tipik kızarıklık ve ısırıktan kısa mühlet sonra kabarma görülür, bu durum hastaya nedeninin kesin bir açıklamasını yapmayı zorlaştırır”.
Bu işaretlere dikkat! Prof. Dr. Su Küçük, böceklerin neden olduğu durumları şöyle tabir etti: “Tek işaret yahut kabarcıklar, kene, at sineği, sivrisinek yahut çiçek böceği ısırığı yahut sokması olabilir. Acı verici olma eğilimindedir. Çok sayıda küçük kırmızı papül, sivrisinek, pire, tatarcık, akar yahut tahtakurusunu akla getirir. Tahtakuru ısırıkları, birden fazla sayıda ve yüz ve boyun üzere maruz kalan bölgelerde gece boyunca meydana gelir. Bedenin başka kısımlarında da görülebilir. Evcil hayvanlardaki pire ısırıkları ekseriyetle dizlerin altında meydana gelir. Örümcek ısırığı sonrasında iki küçük diş izi görülebilir. Kene ısırıkları çoğunlukla ağrısızdır”.
DİKKAT ÇEKEN LÖSEMİ DETAYI
Prof. Dr. Su Küçük, artropodlara (eklem bacaklılar) karşı olağandışı tepki veren hastaların lösemi açısından kıymetlendirilmesi ikazında bulunarak şunları söyledi: “İnsan bağışıklık yetersizliği virüsü (HIV) yahut kanser hastaları da dahil olmak üzere bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda ateş, halsizlik, baş ağrısı ve lenfadenopati üzere daha önemli lokal alerjik tepkiler ve sistemik belirtiler gelişebilir”.
Ciddi olaylarda “Böcek ısırıkları ve sokmaları, alerjiye neden olan bir hususla temastan sonra ansızın ortaya çıkan şiddetli, potansiyel olarak ölümcül, sistemik bir alerjik tepki olan anafilaksiye neden olabilir” ihtarında bulunan Prof. Dr. Su Küçük, “Anahtar klinik semptomlar ortasında süratli başlangıç, deri yahut mukoza tutulumu ile birlikte kardiyovasküler yahut teneffüs semptomları yer alır” diye konuştu.
DÖRTTE BİRİ BÖCEK SOKMASIYLA İLGİLİ
“Anafilaksi olgularının neredeyse dörtte biri böcek sokmaları ile ilişkilidir” diye konuşan Prof. Dr. Su Küçük, şu açıklamalarda bulundu: “Hymenoptera (zarkanatlılar) kümesinde bal arıları, eşek arıları ve karıncalar yer almaktadır. Böcek sokmalarına bağlı hipersensitivite atopik yatkınlığı olan hastalarda daha sık görülür ve bu tablo altta yatan mastositozun da bir belirtisi olabilir. Mast hücre hastalığı olan hastalar, böcek ısırması ve sokmalarından, bilhassa de arı yahut yaban arısı sokmasından sonra anafilaksi açısından dikkatle değerlendirilmelidir. Arı sokmalarını takiben anafilaksi olmaksızın atrial aritmiler geliştiği bildirilmiştir. Arıların ölümcül akınlarında akut böbrek hastalığı gözlenebilir”.
İLK 20 SANİYE KRİTİK
Prof. Dr. Su Küçük, lokal böcek ısırığı yahut sokması tepkileri (örneğin, kızarıklık, şişme, kaşıntı ve ağrı) için şunları önerdi: “Oral antihistaminikler, ağrı kesici ilaçlar ve soğuk kompreslerle semptomatik tedavi uygulayabilirsiniz. Isırıklardan korunmanın en uygun yolu gözetici giysi ve haşere kovucuların kullanılmasıdır” sözlerini kullandı. “İğnenin erken çıkarılması ek zehir enjeksiyonunu azaltabilir” diyen Prof. Dr. Su Küçük, zehir aktarmanın yüzde doksanın 20 saniye içinde tamamlandığına dikkat çekerek şunları söyledi: “Bu nedenle müdahale sırf çabucak gerçekleşmelidir. Büyük lokal tepkilerin boyutu 24 ila 48 saat içinde artar, sokma bölgesinin ötesinde şişmeye neden olur ve düzelmesi 5 ila 10 gün sürebilir. Büyük lokal tepkileri olan hastaların %10’a kadarında gelecekte sistemik tepkiler gelişebilir ve bir tedbir olarak enjekte edilebilir epinefrin reçete edilmelidir. Bazen şişliği azaltmak için oral kortikosteroidler de kullanılır. Bu alerjik tepkilerde antibiyotiklerin yararı yoktur. Anafilaksi mevcut olduğunda hasta derhal enjekte edilebilir epinefrin ile tedavi edilmeli ve acil servise nakledilmelidir. Anafilaksi geçiren hastaların acil servisten taburcu olduktan sonra alerji uzmanı tarafından görülmesi gerekir”.
