Tüm dünyada tanınan olan ve suyun akabinde en çok tüketilen içecekler ortasında yer alan çay, esaslı bir geçmişe sahip. Pekala, çayın tarihi ne vakte dayanıyor? Çay aslında hangi ülkenin? İşte çay hakkında merak edilenler…
Dünya genelinde çay, değerli içeceklerden biri olarak listede yer alıyor. Binlerce yıllık geçmişe sahip olan çay, bilinene nazaran birinci kere Çin’de keşfedildi.
Milattan evvel 2737 yılına uzanan çayın tarihinde bir efsanenin yer aldığı biliniyor. Rivayete nazaran Çin’in Kızıl İmparator olarak anılan değerli ismi Shen Nung, çayı birinci keşfeden kişi.
Shen Nung’un sofrasındaki sıcak su dolu kaba çay ağacından birkaç yaprak düşüyor ve ortaya çıkan bu içecek ile Shen Nung’un güzelleştiği rivayet ediliyor. Kimi kaynaklara nazaran ise oluşan içeceğin beğenildiği belirtiliyor. Böylelikle evvel Çin’de yaygınlaşan içecek, lezzetiyle tüm dünyaya ulaşmayı başarıyor. Milattan evvel keşfedilen çay bitkisinin olağan tüketimi ve dünyada yaygınlaşması milattan sonraya kalıyor.
Köklü geçmişi olan çay, dünya genelinde en çok tüketilen içecekler listesinde suyun çabucak gerisinde, ikinci sırada yer alıyor. Bu eşsiz lezzetin en çok tüketildiği yer ise Türkiye.
İLAÇ OLARAK KULLANILIYORDU
Antik Çin periyodunda bu içecek hayatın yedi günlük gereksinimlerinden biri olarak kabul görüyordu ve birinci vakitler ilaç olarak kabul görüyordu. Çin’de ilaç olarak kullanılan çay yaprakları evvel buhardan geçirilir ve havanda ezilir; pirinç, zencefil, tuz, portakal kabuğu, baharat, süt ve bazen soğan kabuğu da dâhil edilerek kaynatılırdı. Çinliler güzel bir çay yaprağını şu sözlerle tanım eder:
“Tatar atlılarının çizmeleri üzere kara, güçlü bir öküzün boynuzları üzere kıvrımlı, tatlı bir meltemin dokunduğu göl kadar parlak.”
Çay, 1517 yılında Portekiz soyluları tarafından birinci sefer Avrupa’da tüketilmeye başladı ve çayın Avrupa’ya birinci adımı bu biçimde oldu. Portekiz prensesinin 1664 yılında İngiliz hükümdarı ile evlenmesi, İngilizlerde çay içme geleneğinin oluşmasına neden oldu.
Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nda “Boston Tea Party” olayı, 1773 yılında simge haline geldi. Bu olayda Amerika’daki kolonistler Büyük Britanya’dan gelen yüksek vergili çayı Kızılderili kılığına girerek denize dökme aksiyonu yaptı.
HER KÜLTÜRDE FARKLI TÜKETİLİYOR
Çayın tüm dünyada tanınan hale gelmesi, beraberinde çay ticaretinin de iktisattaki tesirini genişletti. Günümüzde dünya genelinde en çok tüketilen ikinci içecek olan çayın her bölgede farklı tüketimi kelam konusu.
30 farklı ülkede üretilen çay bitkisini Hintlilerin süt ve şekerle tükettiği biliniyor, Afrikalılar ise taze nane ile içiyor.
Fransızlar çayı kısa müddet demleyerek ince porselen fincanlarda ikram ediyor ve çayın yanında küçük çikolata üzere ikramlarda bulunuyorlar.
Rusya’da her öğünde çay tüketilmesi bir gelenek haline gelmiştir. Semaverde demlenen çay, limon suyu ve şeker ile tüketilir.
İngilizlerin çaya süt ekleyerek tükettiği biliniyor ve ‘beş çayı’ olarak bahsettikleri vakit diliminde konuklarını çay eşliğinde ağırlıyorlar.
Çayın soğuk, sıcak tüketimi, sütlü yahut limonlu servis edilmesi üzere farklılıklar kültürden kültüre değişiklik gösterebiliyor. Birinci çıkış noktasının sıhhat temelli olduğu bilinen çayın iç organları istikrarda tuttu söylenenler ortasında yer alıyor.
ÇAY İLE EVVEL ANADOLU TANIŞTI
İpekyolu güzergâhı, Anadolu toprakları üzerinde olduğu için Avrupa’dan evvel bu bölge çay ile tanışıyor. Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde de bahsi geçen çay, Anadolu bölgesinde esaslı bir tarihe dayanıyor. Birden fazla kaynakta Türklerin Anadolu’ya girmeden evvel, Orta Asya topraklarında çayla tanıştığı söyleniyor.
Türklerin vazgeçilmez içeceği pozisyonuna gelen çay, günün her saatinde tüketiliyor. Türkiye’de çay üretimi konusunda birinci önemli denemenin 1888 yılında gerçekleştirildiği biliniyor.
TÜRK TARZI ÇAY NASIL DEMLENİR?
Türk metodu yapılan çay, genelde ateş üzerinde çaydanlıkla yapılır, demlik kısmına kaynar su ve çay eklenir. Alttaki çaydanlık haznesindeki su kaynadığında kısık ateşte bırakılır. Türk kültüründe öteki formüllerle de çayın demlendiği biliniyor fakat damak zevkine ve şahısların tercihine nazaran demleme biçiminin formlandığı görülüyor.
Çay, tarih boyunca bir içecek olmanın ötesinde, kültürel bir miras, toplumsal bir araç ve ekonomik bir güç kaynağı olmuştur. Bu uzun seyahat, çayın yalnızca bir içecek değil, birebir vakitte insanlık tarihinin değerli bir modülü olduğunu gösteriyor.
