Christopher Nolan ve J. Robert Oppenheimer’ın Çelişkileri

“Yıldızlararası” ve “Başlangıç” gibi beyin bulandırıcı filmlerle tanınan yazar-yönetmen Christopher Nolan, 21 Temmuz’da vizyona girecek biyografik “Oppenheimer” ile eski bir çocukluk korkusunu ele alıyor.

Film, II. Dünya Savaşı sırasında atom bombasını inşa etmek üzere Los Alamos, NM’deki Manhattan Projesi’ne liderlik etmesi için aday gösterilen beyinsel, karizmatik ve işkence gören fizikçi (“Peaky Blinders”ın yıldızı Cillian Murphy tarafından canlandırılıyor) J. Robert Oppenheimer’ın hikayesini anlatıyor.

Ardından Hiroşima ve Nagazaki’nin bombalanması, 1945’te Japonya’ya karşı savaşı sona erdirdi (Almanya çoktan teslim olmuştu) ve Oppenheimer bir kahraman olarak selamlandı. Ancak sadece birkaç yıl sonra, 1954’te, Atom Enerjisi Komisyonu danışmanlarının, onu Berkeley’deki California Üniversitesi’ndeki solcu bağlara dayalı bir güvenlik tehdidi ilan eden rezil bir duruşmada güvenlik izni iptal edildi – diğer şeylerin yanı sıra, bir kız arkadaşı ve erkek kardeşi Frank, her ikisi de Komünist Parti üyesiydi – ve meslektaşı Edward Teller tarafından savunulan daha da büyük bir bomba, “Süper” veya hidrojen bombası yapılmasına karşı çıkması.

Bu, Oppenheimer’ın hükümet çevrelerindeki kariyerinin ve Soğuk Savaş’ta atom enerjisinin geleceğini etkileme yeteneğinin sonuydu. Sonuç olarak bilim camiası için bir şehit oldu. Albert Einstein da dahil olmak üzere birçok fizikçi, Amerika Birleşik Devletleri’nin bombayı zaten mağlup edilmiş bir düşmana uyarı yapmadan atmasından hayal kırıklığına uğrarken, Oppenheimer bombanın gelişinin savaşı düşünülemez hale getireceğini ve bu tür silahlar üzerinde uluslararası kontrollere yol açacağını umuyordu. Ancak Ruslar bombayı ele geçirdikten sonra, Oppenheimer’ı “ağlak” olarak nitelendiren dönemin başkanı Harry S. Truman gibi tutucular için bu rüyanın hiç şansı yoktu.

Filmin büyük kadrosunda, projenin genel sorumlusu olan huysuz Tümgeneral Leslie Groves rolünde Matt Damon ve Atom Enerjisi Komisyonu başkanı Amiral Lewis Strauss rolünde Robert Downey Jr. yer alıyor. Strauss, Oppenheimer’a karşı savaş sonrası suçlamayı yönetti ve Başkan Dwight D. Eisenhower başkanlığındaki Ticaret bakanı adaylığı, kısmen Oppenheimer’ın düşüşündeki rolü nedeniyle Senato tarafından öldürüldü.

Kai Bird ve Martin J. Sherwin’in Pulitzer Ödüllü biyografisi “American Prometheus”tan uyarlanan film, atom silahlarının trajik doğuşunu anlatan bir dizi kitap, uzun metrajlı film ve belgeselin en yenisi. yedi bölümlük bir BBC dizisi olan “Oppenheimer”; Paul Newman’ın Groves rolünde oynadığı “Fat Man and Little Boy”; başka bir belgesel, “The Trials of J. Robert Oppenheimer”; ve hatta bir John Adams operası olan “Doctor Atomic”. (Yönetmen, filminin aynı gün gösterime girecek başka bir rakibi olan “Barbie” ile karşı karşıya olduğunun gayet iyi farkındadır ve sinemaseverlerin karşı karşıya olduğu seçim hakkında “yorumsuz” bir teklifte bulunmuştur.)

Nolan, Los Angeles’ın sakin bir yerleşim bölgesindeki ofisinde çay içerken, efsaneler ve kayıtlar arasında seçim yaparak, Cillian Murphy’nin saçını ve bu filmi nasıl çektiğini, neden Oppenheimer’ın yaşamış en önemli insan olduğunu düşündüğünü tartıştı. Bunlar, sohbetimizden düzenlenmiş alıntılardır.

Yapım notlarında “Beğenseniz de beğenmeseniz de J. Robert Oppenheimer gelmiş geçmiş en önemli insandır” diyorsunuz. Neden?

Hollywood’da biraz abartıdan korkmuyoruz. Buna gerçekten inanıyor muyum? Kesinlikle. Çünkü en büyük korkularım doğruysa, dünyayı yok eden adam sen olacaksın. Kim bundan daha önemli?

Belki de dünyayı yok eden düğmeye basan adam.

Basmak için bir düğme olmalı.

Oppenheimer’ı şimdiye kadar yaşamış en önemli kişi olarak savunmanın çok kolay olduğunu düşünüyorum, çünkü atom silahlarını ve aslında hidrojen bombasını kolaylaştıran ve elde eden kişi o, çünkü Teller’ın üzerinde çalışmasına izin verdi. Dolayısıyla, güçleri etkili bir şekilde sıralayabilen kişi odur.

Onun olmadığı ama başka birinin olduğu ve bunun olacağı bir paralel evren var mı? Büyük olasılıkla. Tarihteki önemini azaltmanın argümanı budur. Ancak bu, tarihin bireyler tarafından değil, basitçe toplum hareketleri tarafından yapıldığı varsayımıdır. Bu çok felsefi bir tartışma.

Görünüşe göre atomun parçalandığını duyduktan yaklaşık 15 dakika sonra, zincirleme reaksiyonla bomba yapabileceğinizi öne sürüyordu. Ama bence pek çok bilim insanı aynı şeyi düşünüyordu, “Ah, bu bir bomba olabilir.”

Onun hikayesi, şu anda yaşadığımız ve sonsuza dek yaşayacağımız yolun merkezinde yer alıyor. Dünyayı kesinlikle başka hiç kimsenin değiştiremediği bir şekilde değiştirdi. Matbaanın icadından falan bahsediyorsunuz. Dünyaya kendini yok etme gücü verdi. Bunu daha önce kimse yapmadı.

Buluşu gerçekten dünyanın sonunu getirdiyse bu kötümser bir görüştür. Olmasaydı, o hala en önemli adam çünkü bomba savaşı sonsuza kadar durdurabilirdi. 1945’ten beri karşılıklı garantili imha tehdidine dayanan bir dünya savaşı yaşamadık.

Yani bu katkıya bakmanın iki yolu var. Ve hangisinin doğru olduğunu bilmiyoruz. Silahların kontrolü ve olayların nasıl gelişeceği hakkında söylediklerinin çoğunun kesinlikle doğru olduğu kanıtlandı. Birçoğu da umutsuzca saf görünüyordu. Bu henüz bir sonu olmayan bir hikaye.

İyi ya da kötü, onun tarihteki en açık şekilde belirsiz figürlerden biri olduğuna gerçekten inanıyorum.

Sahip olduğum yakıcı soru neden? Neden şimdi Oppenheimer? Demek istediğim, bu nükleer çağın bir çocuğu olarak tüm hayatım boyunca büyüdüğüm bir hikaye.

Anlatmaya hazır hissedene kadar beklemek isteyeceğiniz bazı hikayeler vardır. [Bu] hikaye, 80’lerin başında Birleşik Krallık’ta nükleer silahların gölgesinde büyüyen bir çocuk olduğumdan beri bildiğim bir hikaye. Pop kültüründe çok fazlaydı. Nükleer Silahsızlanma Kampanyası ve Greenham Common protestoları ve nükleer seyir füzelerinin yerleştirilmesiyle ilgili günlerdi. Benim için her zaman kesin bir film anlamında anlatılmadığını düşündüğüm hikayelerden biri gibi göründü. Ve yine de var olan en önemli ve dramatik hikayelerden biri.

Bu yüzden, çok iyi araştırılmış ve iyi anlatılmış bir kitap olan “Amerikan Prometheus”u okumak bana güven verdi. Bu bir filmin veya senaryonun temeli olabilir.

Görünüşe göre nükleer korku geri geldi.

Geçenlerde Steven Spielberg ile bunun hakkında konuşuyordum. Küba Füze Krizi, 60’lar, yüksek Soğuk Savaş sırasında büyüdü. Korkunun çok yoğun olduğu bir dönemdi. Ve sonra 80’lerin başında tarif ettiğim dalga. Sting’in “Oppenheimer’ın ölümcül oyuncaklarına” atıfta bulunan küresel gerilimlerle ilgili “Ruslar” şarkısı da dahil olmak üzere kültürel olarak pek çok şey bundan çıktı.

Bence popüler kültürde nükleer silahlarla olan ilişkimiz çok karmaşık ve gelgitli. Genç oğullarımdan birine ne yazdığımı ilk söylediğimde, bana kelimenin tam anlamıyla, bunun artık kimseyi endişelendirecek bir şey olmadığını söyledi.

Filmi doğrulamak için kitaba gittim ve Truman’ın ona gerçekten ağlak dediğini okuyunca şaşırdım.

Pek başkanlık gibi görünmüyor, değil mi?

Yakın tarih göz önüne alındığında, bana çok başkanlık geliyor. Bu benim için filmde çok büyük bir dramatik noktaydı çünkü Oppenheimer’ın kendisini ne kadar kötü bir şekilde yanılttığını çok net bir şekilde ortaya koydu.

Bunu söylemenin iyi bir yolu. O toplantının farklı anlatımları var ama bunlar Truman’ın hatırladığı şeyler.

Olayları onun gördüğü gibi sunmanın adil olduğunu düşünüyorum. Çünkü o anda, Oppenheimer’ın durumunun gerçekliğine dair algınızda büyük bir değişiklik arıyorsunuz. O iki adam o toplantının ne olduğuna dair tamamen farklı beklentilerle o odaya gelirler. Ve bence bu, büyük bir hayal kırıklığı anıydı, [Openheimer için] bulaştığı şeyin sonuçlarıyla başa çıkma yaklaşımında büyük bir dönüm noktasıydı.

Oppenheimer’ın kendisini fazla ciddiye almakla suçlanabileceğini düşünmemek benim için zor. Bütün bu yorumlar, “fizikçiler günahı bildiler” ve “ ben ölüm oldum ” Sizce bu harika aleti yapmak istiyoruz ama sonra onu kullanmaktan alıkonulmak istiyoruz gibi iki şekilde de sahip olmaya mı çalışıyordu? Bir seri katilin tekrar öldürmeden önce beni yakala demesi gibi.

Ya da bir teknoloji şirketi bilim adamının “beni düzene sokun, lütfen” demesi gibi.

Bence çok yüksek derecede bir öz-bilinç, öz-farkındalık var, özellikle de kendini dünyaya sunma biçimi. Ve bence inanılmaz bir stratejik zekası vardı. Pek çok yönden saflıkla suçlanabilir, ama bu bir tür saflık, yaptığı hatalar, yalnızca en parlak stratejik insanların yapabileceği türden hatalardı, çünkü herkesten daha akıllı olduklarını düşünüyorlar. Odayı tam olarak olması gerektiği gibi okumazlar.

Film kesinlikle adamın kim olduğunun ikonik doğasını kucaklamaya çalışıyor ama aynı zamanda yaratıcı ve bilinçli olduğunu da anlıyor.

Merak ettiğim bir diğer şey de Süper’e muhalefetinin ne kadarı Teller’ın fikri olduğu içindi?

Bu oldukça sert, ama gerçekten önemli bir şeye parmak basıyorsunuz ki, umarım filmin dokusunda vardır, bu kişisel olanın tarihi ve jeopolitik olanla nasıl etkileşime girdiğidir. Bu, bu birey olmadan yine de olur muydu?

“American Prometheus”ta, New Mexico’daki Los Alamos’un kardeşiyle kamp yapmaktan hoşlandığı bir yer olduğunu anladığınızda, çok güzel.

Ve yönetmen olarak yaptığı ilk şey, ABD’deki en iyi fizikçileri çok sevdiği New Mexico’da bir tür entelektüel eğitim kampına hapsetmek oluyor.

Bunu o sağladı. Dolayısıyla, atom enerjisinin dünyaya salınma biçimi kesinlikle Oppenheimer için çok kişiseldi. Ve bu, ilişkileri için geçerli olduğu için harika bir dram sağlıyor. Bilim camiasında muazzam bir yoldaşlık ve kulüp havası var, ancak büyük rekabet ve kıskançlıklar var. Çok rekabetçi bir alandı.

Feci sonuçlarla; Armageddon’dan 45 dakika uzaklıkta, dünya artık denizaltılar, füzeler ve bombardıman uçaklarındaki H bombalarıyla dolu.

Farklı etki alanlarına ve farklı yönlere hitap eden farklı bilim insanlarına sahip olduğunuz yer burasıdır. 50’lerin başında gördüğünüz şey, Oppenheimer’ın Hava Kuvvetleri yerine Ordu ile aynı safta yer almaya çalışması. Hava Kuvvetleri programı tamamen soykırım niteliğindeki hidrojen bombalarıyla ilgiliydi ve Oppenheimer bu yeni taktiksel yaklaşımı ortaya attı, savaşı savaş alanına geri getirdi. Orduyu Hava Kuvvetlerine karşı oynamak için döndü. Bence çok ilginç olan ders şu ki, düşüncesinde çok ama çok stratejikti ve yine de ezildi ve yine de naif olarak görüldü.

Oppenheimer’ın en parlak insanlardan biri olmasına rağmen hırsının zekasını aştığını düşünüyorum. En iyi matematikçi değildi. En iyi kuantum fizikçisi değildi. Zirvedeydi ama asıl zirve o değildi. Çağdaşlarının çoğu gibi Nobel Ödülü kazanmamıştı. Ama hırsı en iyisi, en ünlüsü olmaktı. Bence bu hırs kalitesi, bilim adamlarıyla ilgili anlayışıyla birleştiğinde, hepsini tanıyordu. Çok çekici bir insandı.

Bilim adamlarından hoşlanmıyor gibi görünen Groves’la tıkladı.

Groves dışında hiç kimse Oppenheimer’ın Los Alamos’u yönetmek için doğru kişi olduğunu düşünmüyordu ki bu inanılmaz bir şey.

Bu nasıl çalıştı?

Cillian ile Kip Thorne’u [Yıldızlararası’nın sorumlu yapımcılarından biri olan Caltech fizikçisi ve Nobel ödüllü] telefonda görüştürmeyi başardım. Kip, Princeton’dayken, Oppenheimer’ın yönettiği Institute for Advanced Study’deki seminerlere katılabildi. Böylece Kip, Oppie’nin bir tür grup tartışmasının gerçekleşmesine nasıl izin vereceğini ve ardından özetlemek için tam doğru anda devreye gireceğini konuşabildi. Görünüşe göre bunu çok hızlı bir şekilde yapabilirdi. Bir bilim adamı arkadaşının söylediği çok uzun ve karmaşık bir şeyi özetleyebilir ve ardından tartışmayı bir sonraki aşamaya taşıyabilir.

Böylesine büyük bir projenin başarıya ulaşması için bu orkestrasyon kalitesi gerekliydi.

Bu bir film yönetmeninin yaptığı gibi mi? Bu film için çok sayıda üst düzey oyuncuyu bir araya topladınız.

Her oyuncu, gerçek hayattaki meslektaşlarının ne olduğu hakkında araştırma yaparak masaya geliyordu. Yapacak tonla ödevleri vardı. [Gülüyor] “Amerikan Prometheus” ile harika bir kaynakları vardı. Daha sonra kendi araştırmalarını ve bunun benim için ne anlama geldiğini araştırdılar ki bu, geçmişte gerçekten yapabildiğim bir şey değildi. Böylece, örneğin, tüm bilim adamlarının olduğu bölüm sınıfındaki sahneyle, tartışmayı doğaçlama yapabiliriz. Senaryo orada, ancak kendi öğrenimlerinin tamamına dayanan tutku ve bilgiyle bu senaryoya girebilirler.

Oyuncuların rollerini oynama biçimleri sizi şaşırttı mı?

Bu, sürekli bir şaşkınlık süreciydi. Bazen gerçekten neler olup bittiğine dair gerçekten canlandırıcı bir tartışmanız olur, çünkü bu, siyasi veya kişisel, insanların davranışlarının belirsizliklerle dolu olduğu bir hikaye.

Örneğin, [Truman’ın savaş bakanı Henry L. Stimson’u] oynayan James Remar’ın, Stimson ve karısının Kyoto’da balayı yaptığını nasıl öğrendiği hakkında benimle konuşmaya devam ettiği bir an var. Stimson’ın Kyoto’yu bombalanacaklar listesinden çıkarmasının sebeplerinden biri de buydu.

Kültürel önemi nedeniyle şehri listeden çıkarmasını sağladım, ama bence, sadece şunu ekleyin. Odadaki hiç kimsenin nasıl tepki vereceğini bilmediği fevkalade heyecan verici bir an.

Bu kadar dev bir kadro ve bu kadar çok mekanla nasıl çekim yapıyorsunuz?

Ne zaman sayısız yere, birçok farklı aktöre girseniz, her zaman bir bilmece olacak. Cillian’ın saç kesimine göre planlamakta ısrar ettim. [Gülüyor] Çünkü filmlerdeki peruğa çok alerjim var. Karakterlerin kendilerini sunma biçimleri söz konusu olduğunda, filmin bariz bir hilesi olmamasını gerçekten istedim.

Son filmim “Tenet”te bahsettiğim, beni hikayeye gerçekten bağlayan en önemli anlardan biri.[2020] Bilim adamlarının hesap yaptıklarında, atmosferi ateşe verip dünyayı yok etme ihtimallerini tamamen ortadan kaldıramayacakları fikri miydi? Ve devam ettiler ve o düğmeye bastılar. Ama benim hissim, ya o odada olabilseydin? Bu nasıl olurdu?

Bu konuda ne hissediyorlar? Bunu en aza indirebilir ve bunun küçük bir olasılık olduğunu düşündüklerini söyleyebilirsiniz. Ancak, güvenliğin kesinlikle en önemli şey olduğu film setlerinde birçok dev patlama yapmış biri olarak, bu ateşlemelerin etrafındaki gerilim inanılmaz. Özel efekt adamlarının bize tam olarak nasıl ses çıkaracağını, tam olarak nasıl görüneceğini ölçmesi çok zor. Geri sayım geldiğinde, inanılmaz derecede gergin ve bunu Manhattan Projesi’ne, Trinity testine göre tahmin bile edemezdim. Seyirciye bu duyguyu yaşatmak, o odada yaşamak için heyecanlandım.

Bu durumda işe yaradı ve dünya hayatta kaldı. O hesabı kim yaptı?

Teller’dan geldi. Değiştirdiğim birkaç şeyden biri, Oppenheimer’ın bu konuda danışmak için gittiği kişinin Einstein değil, Chicago Üniversitesi’ndeki Manhattan Projesi’nin ileri karakolunu yöneten Arthur Compton olmasıydı. Ama bunu Einstein’a kaydırdım.

Ve Einstein, insanların seyirciler arasında tanıdığı kişiliktir. Ama hesap Teller’dan geldi. Ve bence neredeyse sapkın bir gurur duyuyordu, anlıyor musun? Bunlar tartışmaların doğasıdır. Korkunç.

O zamanlar, Oppenheimer ve Einstein, şimdi kara delikler dediğimiz şeyin var olabileceğine dair bir tartışmanın zıt taraflarındaydı. Einstein hayır dedi, Oppenheimer evet dedi. Göletin yanındaki o sahnede, sessizce birbirlerinin yanından geçtiler, ben bunu o anlaşmazlıktaki gerilim olarak yorumladım.

Aralarındaki ilişkiyi, yerini daha genç olanın devraldığı ve işini üstlendiği bir usta olarak gördüm. Benim için filmde olan temel şey bu.

Oppenheimer, filmde muazzam derecede işkence görmüş bir insan olarak karşımıza çıkıyor ve kafasında her zaman kıvılcımlar çıkıyor gibi görünüyor.

Bakın, film onun hayatını benim yorumum. Güçlü bir yorum, çok kişisel bir yorum olmasını istedim. Belgesel yapmak istemedim. Tarihsel kayıtlara bağlılık açısından, filmin insanların tahmin ettiğinden çok daha doğru olduğunu düşünüyorum. Potansiyel olarak uydurma gibi görünen pek çok şey doğru çıkıyor.

Oppenheimer, Groves ve fizikçiler ile mühendislerin ilk nükleer bombayı patlattıkları Trinity testi hakkında kısa bir soru. O vuruşu nasıl yaptın? Bazıları testin kendisinden eski görüntüler miydi?

Trinity testine yaklaşma şeklimiz, bilgisayar grafik görüntülerinden vazgeçmekti çünkü bilgisayar grafiklerinin doğası gereği biraz güvenli, biraz sakinleştirici olduğunu düşünüyorum, bu yüzden efekt ekibime, bunu başarmak için kullanabileceğimiz analog, gerçek dünya türlerinde görüntüler bulmaları için meydan okudum çünkü Trinity testinin filmde bir dikkat çekici olması gerektiğini biliyorduk. Buldukları bazı şeyler son derece küçük ve mikroskobikti ve daha büyükmüş gibi davranıyorlardı. Bazıları kesinlikle çok büyüktü ve her türlü karmaşık güvenlik protokolünü gerektiriyordu ve oyuncuları, geceleri çölde o sığınaklarda o cihazı patlatmayı bekleyenlerin nasıl bir şey olması gerektiğinin çok küçük bir versiyonuna dahil ettiler.

“Tenet”ten bu yana geçen kısa sürede bunu kafana koyduğuna inanmak zor.

Yazmaya başladığımda senaryoyu nispeten hızlı bir şekilde yazdım, ancak önceden çok çalıştım.

Yıllar önce Howard Hughes’un hayatıyla ilgili bir senaryo yazmıştım ama asla yapılmadı çünkü Scorsese kendi filmini çekerken doğru yazdım. [Gülüyor] Ama senaryoyu tatmin edecek şekilde çözdüm ve bu bana bir insanın hayatını nasıl damıtacağım ve bir insanın hayatını nasıl tematik bir şekilde göreceğim konusunda pek çok fikir verdi, böylece film, parçalarının toplamından daha fazlası. Yani bazı açılardan senaryo, evet, birkaç ayımı aldı ama gerçekten 20 yıllık bir düşüncenin sonucuydu.

Röportajlar yaparken ve film vizyona girerken, bana her zaman şu soru soruluyor, bundan sonra ne yapacağınızı biliyor musunuz?

Ve cevap hep aynı. Benim için her seferinde bir şey yapıyorum ve takıntılı bir şekilde her şeyi içine koyuyorum ve film bitmedi. Pekala, benim deyimimle seyirci filmi bitiriyor.

Yani film sinemalarda gösterime girdiğinde film biter ve kültürde ne olacaksa o olur. Ve bunun genellikle bundan sonra nereye gideceğim üzerinde derin bir etkisi olur. Aynı anda üç şey üzerinde çalışmak ve bir sonraki şeyi sıraya koymak çok daha mantıklı olurdu. Birçok film yapımcısı bunu yapıyor. Bunda hiç iyi olmadım.