Otizme dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak emeliyle, Birleşmiş Milletler tarafından 2008 yılından itibaren 2 Nisan, “Dünya Otizm Farkındalık Günü” kapsamında çeşitli etkinlikler ve farkındalık çalışmaları düzenleniyor.
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Kolu Öğretim Üyesi ve Gelişimsel Yetersizlikler ve Otizm İzlem Birimi Sorumlusu Doç. Dr. Sezen Köse, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) hakkında bilgiler verdi.
Otizm spektrum bozukluğunun tarifi belirtileri ve sıklığı ile ilgili açıklamalarda bulunan Doç. Dr. Köse, “Otizm Spektrum Bozukluğu bireylerin diğerleriyle ve dünyayla nasıl etkileşime girdiğini etkileyen ve belirtileri ömrün birinci yıllarında başlayan nörogelişimsel bir tablodur. Bilhassa toplumsal ilgiler ve bağlantı hünerleri olmak üzere hayatın pek çok alanındaki fonksiyonelliğe yansıyan beyin gelişimi, irtibatları ve işleyişinin etkilendiği bir bozukluktur. Yani beyin gelişiminde hayatın erken devrinde ortaya çıkan farklılıklardan kaynaklanır.
Ayrıca tekrarlayıcı ve takıntılı davranışlar, ilgi alanları, duyusal hassasiyetler yani ses hassaslığı, koku, tat, dokunma hassaslığı üzere farklılıklar da teşhis kriterleri ortasında yer alır. Günümüzde 4 yaşındaki çocukların yüzde 2,1’inde, 8 yaşındaki çocukların ise yüzde 2,7’sinde yani 36 çocuktan 1’inde OSB saptandığı bildiriliyor. Yani çocukların yaklaşık olarak yüzde 2’sini etkiliyor” dedi.
“OSB’nin belirtileri her çocukta farklı olabilir”
Otizm belirtilerinin genel olarak bir yaş civarı anlaşılabildiğini söz eden Doç. Dr. Köse, “Hatta ileriki periyotta otizm tanısı almış olan bebeklerin 6-10 aylık iken karşısındaki yüzlere bakış müddeti ve beyin karşılıklarının yetersiz olduğu, 6 aylık bebekken bile yüzlere bakma müddetlerinin daha kısa olduğu saptanmıştır. Geç başlangıçlı kimi olguların belirtilerinin ise 18-24 ay ortasında görülmeye başlayabileceği belirtilmektedir. Otizm belirtilerinin hafifçe ağıra gerçek bir yelpazede yer aldığını ve vakit içinde birtakım değişimler görülebileceğini, belirtilerin yaş devrine ve çocuğun gelişimsel seviyesine nazaran görünümlerinin farklılaşabildiğini bilmekteyiz, bu nedenle tablo otizm spektrumu olarak söz edilmektedir” diye konuştu.
OSB’nin belirtilerinin her çocukta farklılık gösterdiğini söyleyen Doç. Dr. Köse, “Bazı çocuklarda zihinsel yetersizlik, dil-konuşma hünerleri ve öz bakım hünerlerinde besbelli gerilikler, toplumsal bağlantı ve etkileşime hiç girmeme, kaçınma, göz teması kurmama, ismine karşılık vermeme, başına buyruk davranışlar görülebilirken; kimi çocukların ise zihinsel fonksiyonelliği, lisan ve konuşma marifetleri ve akademik başarısı olağan olabilir. Olguların yaklaşık yüzde 60’inda zihinsel yetersizlik yoktur.
OSB’li kimi olgular sosyal ilgiye istekli ve faal olabilirler lakin davranışlarını ortama uygun biçimde ayarlama, empati ve his düzenleme problemleri nedeniyle akranları tarafından tuhaf karşılanıp dışlanmaya, zorbalığa maruz kalabilirler. Birtakım OSB’li çocuklar ise özel bir alanda çok yetenekli olabilmektedirler. Yani, OSB belirtileri, çocuğun gelişimsel seviyesine ve gelişimsel periyotlara nazaran, her çocukta farklı seyredebilir. Şayet çocuğunuzun toplumsal, iletişimsel yetersizlikleri olduğunu düşünüyor ve takıntılı, tekrarlayıcı davranışlar ya da ilgi ve merakları konusunda kaygılıysanız kesinlikle OSB konusunda tecrübeli bir Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi uzmanına başvurulmalıdır” dedi.
“Anne ve babanın davranışları ve ilgi yetersizliği otizme neden olmaz”
Otizmin oluşumunda tesirli olan faktörlerden de bahseden Doç. Dr. Köse, “Otizm Spektrum Bozukluğunun, çoğul genetik faktörler ve gen ile etraf etkileşimi sonucu beyin gelişimi, kontakları ve fonksiyonelliğinin etkilenmesi ile ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Yani beyin gelişiminde ömrün erken devrinde ortaya çıkan farklılıklardan kaynaklanır. Özellikle belirtmeliyiz ki anne babanın davranışları ve ilgi yetersizliği otizme neden olmaz. Aşılar kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısı dahil besinler ve ağır metaller ile otizm ortasında hiçbir ilişki bulunamamıştır” dedi.
Otizmin tedavi edilebilen bir bozukluk olduğunu da tabir eden Doç. Dr. Köse, “Otizmin bilinen, bilimsel destekli en yaygın müdahale sistemi uygun yapılandırılmış ferdi ve küme özel eğitim uygulamalarıdır. Erken teşhis ve uygun müdahale, tedavi karşılığında çok değerlidir. 2,5 yaşından evvel teşhis almış ve tedaviye başlayan kümede toplumsal belirtilerde düzgünleşme oranlarının yüzde 65’e vardığı bildirilmiştir. Yani erken teşhis ve erken başlayan uygun, kişiselleştirilmiş özel eğitim uygulamaları seyirde çok kıymetlidir. OSB’li her çocuk birebir olmadığı için eğitim muhtaçlıkları ve eğitime karşılık mühletleri de değişmektedir. Lakin her çocuk farklı sürat ve seviyelerde de olsa özel eğitimden faydalanır” dedi.
Otizm tedavisinde aile eğitimi çok kıymetli
Otizmin tedavisinde aile eğitiminin çok kıymetli olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Köse, “Bireysel ve küme özel eğitimin yanı sıra ailelere yönelik eğitim programları, duyuların düzenlenmesi ve bedensel aktivitelere yönelik eğitsel yaklaşımlar da tedavi programlarının içinde yer almaktadır. Tipik gelişim sürecinde de çocuğun prososyal davranışlarının gelişimi kademeli ve komplekstir, hem kalıtımdan hem etraftan etkilenir. Tipik çevresel faktörlerin başında aile atmosferi, öğretmen-çocuk bağı ve yaşıt bağları gelmektedir. Ebeveynlerin kabullenici, sıcak, olumlu, cesaretlendirici, zorlayıcı olmayan disiplin ve rehberlik sağlayabilmelerinin de kıymetli olduğunu görmekteyiz. Bu noktada ebeveynlerin kendi fizikî ve ruhsal sıhhatlerini da ihmal etmemeleri kıymetli olmaktadır. Otizmde ilaç tedavileri, çocuğun gelişimsel ilerlemesini, günlük fonksiyonelliğini ve eğitim almasını engelleyen eşlik eden şiddetli ve ahenk bozucu olan davranış meselelerinin idaresinde ve eşlik eden mevcut psikiyatrik tabloları tedavi etmek ve fonksiyonelliği arttırmak için kullanılmaktadır” dedi.
Doç. Dr. Köse, “Sonuç olarak, otizm belirtileri her bireyde farklı seviyede görünebilmektedir. Erken devirdeki en kıymetli belirtiler göz temasında yetersizlik, ismine reaksiyon vermeme, ortaklaşa dikkat oluşturmama, parmakla işaret etmeme, sevinçlerini paylaşmama, uyku, beslenme sıkıntıları ve lisan gelişiminde gerilikler olarak kendini gösterebilmektedir. Otizmli bireylerin farklı fonksiyonellik seviyesi ve eşlik eden farklı durumları nedeniyle farklı gereksinimleri bulunmaktadır. Bu nedenle ferdî ve bütüncül çok istikametli tedavi programları hazırlanmalıdır. Erken teşhis ve uygun özel eğitim müdahalelerinin tedavi başarısı yüksektir. Tedavinin çocuğun dönemsel ve gelişimsel muhtaçlıklarını karşılayacak biçimde dinamik, kademeli ve kişiselleştirilmiş olarak sunulması kıymetlidir. Tedaviye ailenin iştiraki ve iş birliğinin çok kıymetli olduğu unutulmamalıdır” diye konuştu.
“Otizme Çok İstikametli Bakış” başlıklı sempozyum düzenlenecek
Doç. Dr. Köse, “Bu yıl EÜTF Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Kısmı olarak 14 Nisan’da ‘Otizme Çok İstikametli Bakış’ başlıklı bir sempozyum düzenleyeceğiz. Çok pahalı hocalarımızdan otizmin klinik, nörolojik, genetik tarafını, bilimsel kanıtlanmış özel eğitim uygulamalarını, öğretim iştirak hakkı ve kapsayıcı eğitim uygulamalarını ve bu alanlardaki son dataları dinleyeceğiz. İlgilenen herkesi sempozyumumuza bekleriz, halkımıza açıktır ve iştirak fiyatsızdır. Programın detaylarına farkindayim.org sitesinden ulaşabilirsiniz” dedi.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
