Venezuela yaklaşık 4 yıldır hiperenflasyonla ve 8 yıldan uzun müddettir de ekonomik krizle boğuşuyor. Petrol zengini ülkede iktisadın düzgüne gittiğine dair sinyaller görülüyor ancak bu güzelleşmenin fakirleri kapsamadığını söz eden uzmanlar da var.
Venezuela, yıllardır derin bir ekonomik krizle gayret ediyor. Lider Yardımcısı Delcy Rodriguez bu yılın başında yaptığı açıklamada ülkede enflasyonun 2022’de yüzde 234’e gerilediğini söylemişti. Venezuela Merkez Bankası 2021’de enflasyonun yüzde 686 olduğunu duyurmuştu.
Alvaro, Venezuela’nın güneyinde bir üniversitede bilgisayar mühendisliği çalışmaları yürütmekte; 24 yıllık deneyimi olduğunu söylüyor. Yani, üniversitede en çok kazanan meslek kümelerinden birinde yer alıyor. Alvaro, 2019’da 37 bin 255 bolivar maaş aldığını lakin o yıl 1 litre sütün 4 bin 200 bolivar olduğunu anımsatıyor. Tam 4 sene evvel 1 litre süt Alvaro’nun maaşının yüzde 11’ine tekabül ediyordu. O yıl Venezuela’da ortalama maaşın 18 bin bolivar civarında olduğunun altını çizen Alvaro, 1 litre süt alabilmek için bahse bahis maaşın 3’te birinin harcanması gerektiğini kaydediyor. Alvaro, yeniden 2019’da maaşının 18 sene evvel kazandığının yalnızca yüzde 2’si kadar ettiğini belirttiyor. Bu yıl ortalama bir emekçi maaşı aylık 130 bolivar (6 dolar).
EN UZUN HİPERENFLASYON VENEZUELA’DA
Bugüne gelindiğindeyse, analistler Venezuela’nın dünyadaki en uzun hiperenflasyon rekorunu kırdığını söylemekte. Sene başında enflasyon yüzde 234’e inmiş de olsa bu, hala dünyada en yüksek enflasyon düzeylerinden biri. Ülkede halk ortasında tercih edilen para ünitesi artık bolivar değil, dolar… Zira 4 yıl süren hiperenflasyon sonucu bolivar bedelini neredeyse büsbütün kaybetti. Bir diğer deyişle, bolivar, 2016’dan bu yana kıymetinin yüzde 99,9’unu kaybetti.
Venezuela’da enflasyon 2017’de yüzde 4000, 2018’de yüzde 130 bin ve 2019’da 9 bin 585 olarak kayda geçti.
Pek çok esnaf fiyat etiketlerini hem bolivar hem de dolar olarak sergilemeyi tercih ediyor. Onlardan biri de 15 yaşındaki Aray Arias Torres. Başşehir Caracas’ta küçük bir dondurma dükkanı işleten Torres, “15. yaş günüm gelmişti ve ben bir parti mi, bir ikram mi, yoksa küçük bir dondurmacı açmaya yetebilecek bir sermaye mi istiyorum diye düşünüyordum” diyor.
Torres, 15. doğum günü erdemine akrabaları ve arkadaşları tarafından armağan olarak verilen parayla dondurmacı dükkanı açmaya karar verdiğini lisana getirerek, bu adımı annesinin ve ailesinin para kazanmasına yardımcı olmak için attığını belirtiyor.
Ülkede doların alışverişte kullanılması ikili standartlı bir durum yarattı. Maaşını dolar cinsinden alan yahut yurt dışındaki yakınlarından dolar edinebilen Venezuelalılar görece rahat yaşayabiliyor. Aylık maaşın 130 bolivar olduğu göz önüne alındığında Torres’in sattığı dondurmalar hala pek birçok için lüks kabul ediliyor.
Maduro hükümeti, petrol üretiminin artması, fiyat ve kur denetiminin gevşetilmesi ve dövizle daha çok sürece müsaade verilmesi sonucu iktisadın geçen yıl yüzde 15 büyüdüğünü tabir ediyor. Latin Amerika Ekonomik Kurulu (Cepal) ise, bu bilgiyi yüzde 10 olarak açıklıyor. Venezuela’daki hiperenflasyon yani gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 75’ten fazla daraldığı son 8 yıl ele alındığında ise yüzde 15 de 10 da çok büyük bir geri dönüş olarak yorumlanıyor.
Fakat ekonomist Luis Vicente Leon’un, ekonomik büyümenin toplumun bütün kesitlerince hissedilmediğine dair bir telaşı var.
Caracas merkezli bir araştırma şirketinde çalışan Leon, “Bu büyüme, genelde de olduğu üzere dış ticaretin olmadığı hizmet, teknoloji ve sıhhat dallarında ağırlaşan bir büyüme. O nedenle ne bütün bölümler ne de bütün sınıflar bu büyümeyi tıpkı hissedecektir” değerlendirmesini yapıyor.
YİNE Mİ HİPERENFLASYON?
Bir küme ekonomist de geçtiğimiz aylarda tüketici fiyatlarının birden artmasının Venezuela’nın yine hiperenflasyona girmesi riski doğurduğuna işaret etmişti. Geçtiğimiz yıl sonunda tükeci fiyatları yüzde 37.2 artmıştı. Bunun üzerine Venezuela Finans Müşahedesi isimli bir sivil toplum kuruluşu bir açıklama yapmış ve “Venezuela iktisadı, Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilen ve bolivarın daima devalüasyonuyla güçlenen bir hiperenflasyonist tehlikeyle karşı karşıya” ikazında bulunmuştu.
Kaynaklar: Euronews, BBC, Bloomberg, Economist, Reuters
