Er Yatırım Genel Müdürü Ferzan Çelikkanat Bloomberg HT’de Üst Seviye programına konuk oldu.
Turizm kesimini kıymetlendiren Çelikkanat, yükselen maliyetlerden ötürü umduklarını bulamadıklarını belirterek “2023 yılı bizi biraz hayal kırıklığına uğrattı. Ancak cirolarla kârlılıkların birbirleriyle paralel gittiği bir periyot yaşadık. Enflasyonla kurun biraz daha sabit gitmesi ve talebin de maliyet artışlarıyla birlikte yavaşlaması, 2024’ün başından itibaren bütçelerimizde belirli oranda sapmaya sebep olmaya başladı.
Tabi ki Türkiye’nin ana gelir kalemi seyahati bilhassa Akdeniz kıyısı ve Akdeniz çanağındaki otelcilik ve turizm anlayışı olduğu için gelirlerin büyük bir kısmını 2024 yazında toplayacağımızı umut ettik. 2024’ün 1. ve 2. çeyreğinde turizm hareketleri biraz daha şehiriçi aktivitelerdi ve kültür turizminde, yükselen sıhhat turizminde çok önemli gelir ve ciro yaratmaya başlamıştı. Bilhassa acentaların ve tıp operatörlerinin yaz dönemi için önden yaptığı mutabakatlarla 2024 yazı için aslında önemli umutlar vardı. Hakikaten gayelerimiz de 50 milyar dolar üzere bir turizm gelirinden 60 milyar dolar bir turizm maksadına yönelmişti. Fakat tabi meskendeki hesap çarşıya uymadı. Bilhassa yükselen maliyetlerdeki sorunlardan ötürü umulduğu üzere bir Haziran-Temmuz dönemi yaşayamadık. Bunu da esasen açıklanan son bilgilerde de görüyoruz. Aslında yaz turizminin Ağustos ayı itibariyle daha yeni yeni toparlandığını görüyoruz, Eylül-Ekim de dönemlik kaymanın bir sebebi olarak yaz dönemin bir kesimi oldu. Olimpiyatlar vardı, Avrupa Şampiyonası vardı, o yüzden yerli turistin tatili ve harcama alışkanlığı biraz daha Eylül-Ekim’e kaydı diyebiliriz.” değerlendirmesini yaptı.
Şehiriçi turizmde ise düzgün bir dönem kaydettiklerini belirten Çelikkanat “Eğer hakikat bir yatırım modeli ve finansman maliyetiyle kendi ana sarfiyatları içerisinde bir planlama yaptıysa şehiriçi otelciliği her vakit biraz daha tatil otelciliğinden farklı dinamiklerle para kazandıran bir yapıda. Hatta otelcilik gelirlerin değil sarfiyatların hakikat denetim edilerek para kazanılan bir kesimdir. Şehiriçi otelciliğinde düzgün bir dönem geçirdik.” tabirini kullandı.
“Kârlılıkla ilgili önemli sorunlar yaşadık”
Maliyetlerin zorlayıcı olduğunu kaydeden Çelikkanat “Giderler çok yüksek olduğu için cironun elde edildiği satır sonunda maalesef kârlılıkla ilgili çok önemli sorunlar yaşadık. Bu inkar edilemez maliyetler bizi çok yordu. Ciro bir işletmenin borç alabilme kapasitesini gösterir, karlılık borç ödeyebilme kapasitesini gösterir. Borçlu turizmci kar etmediği vakit borcunu ödeyemez duruma geldi, aslında şu anda borç alabilecek durumda olmadığı için gerek yeni yatırım gerek renovasyon için borç ödeme döngüsünü şayet sekteye uğratırsanız turizmci bu sarmalda önemli yara alıyor.
Son periyotta esasen turizme gelen yeni vergilerle birlikte bir de enflasyon muhasebesiyle yüzleştiğimiz bir periyod yaşıyoruz. Yani masraflarını hakikat denetim edemeyen turizmci dert çekti ancak doluluk ve ciro bazında çok büyük bir hayal kırıklığı yaşamadı.” diye konuştu.
Otellere yönelik ‘Pahalılık’ tenkitlerine dair ise Çelikkanat “evet kıymetliyiz. Lakin bu pahalılığın ortasındaki marj işletmecinin çok daha büyük bir para kazandığı manasını taşımıyor. Bizim şu anda sosyolojik olarak en büyük yanılgımız güya işletmeci bu pahalılıkta ortadaki marjdan büyük para kazanıyor algısı…Ama maliyetlerinizi kurtarmak ismine bununla ilgili bir rasyo oluşturduğunuzda aslında hala ziyan eden bir yatırım modelinden bahsediyoruz. Biz burada çok zorlanıyoruz ve sosyolojik olarak da hakikat yönetemiyoruz işte Yunanistan’ının kalamarıyla öteki bir ülkenin öteki bir şeyiyle kıyaslanıyoruz. Biraz haksızlık yapıyoruz. Burada aslolan şey turizmcinin masraflarını denetim ederek belirli oranda sürecini ayakta tutabilmek.” yorumunu yaptı.
Enflasyon muhasebesine itirazları olmadığını, lakin önemli vergi yükü oluştuğunu kaydeden Çelikkanat, “Özellikle turizm döneminde hele de bu türlü güç bir dönemde üzerine kazanmadığımız lakin kur farkından gelen bir gelir üzere gözüken bir çıkar üzere gözüken bir bilanço pahasının vergilendirilerek bunun üzerine bir vergi getirilmesi turizmciyi çok yordu. Esasen istediğimiz amaçları, bütçeleri tutturamadığımız bir dönemin üzerine bir de bu yükü koşullanmamız hakikaten bizi yordu ve yoracak önümüzdeki periyotta de.
Aslında bizim başımızda birçok vergi yükü var, bunun da üzerine enflasyon muhasebesi geldiği vakit maliyet farkı neredeyse %30 civarında yani totalde bir vergi yükü getiriyor. İşte pahalılık dediğinizin altyapısını oluşturan kalemlerden bir tanesi de bu mecburiyetler oluyor.” dedi.
Turizmde direkt yabancı yatırımcının gelmesi gerektiğine dikkat çeken Çekikkanat şunları söyledi; “Yabancılar Türkiye pazarından mutlular lakin turizmde bu kadar potansiyeli olan bir ülkede neden bir tane yabancı memleketler arası marka direk yatırım yapmıyor Türkiye’de? Farklı mutabakat modelleriyle geliyorlar, management ile yahut franchise ile geliyorlar. Kiralamada bile kimseyi ikna edemiyoruz. Bizim ‘bu markalar neden bu halde yatırım yapmıyor’ kendimize sormamız gerekiyor ve buna tahlil bulmamız gerekiyor.”
