Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Gül Esra Atalay, dijital dünyanın neden olduğu bağımlılık, zihinsel yorgunluk ve toplumsal münasebetler üzerindeki olumsuz tesirlerine karşı “dijital detoks”un değerini anlattı.
Günde ortalama 100 sefer telefon denetim ediliyor
Prof. Dr. Atalay, dijital bağımlılığın giderek arttığını ve artık hayatın her alanını etkilediğini belirterek, “Bu alandaki bağımlılık giderek artıyor. Dijital teknolojiler o kadar yaygınlaştı ki her an yanımızdalar, her an cebimizdeler. Elbette ki hayatı kolaylaştıran yanlarının farkındayız. O açıdan vazgeçilmezler. Lakin çok uzun saatler boyunca bunu kullandığımızda artık muhtaçlığın ötesine geçen bağımlılığa dönüşüyor. Günümüzde bir yetişkin günde 6-7 saatini ekran başında geçiriyor. Günde ortalama 100’e yakın sefer taşınabilir telefon denetimi yapıyoruz. Bilhassa genç nesilde bu oran çok daha yüksek. Ergenlerin ekran müddetinin günde 9 saati bulabildiğini görüyoruz. Birçok farklı açıdan bağımlılık gelişiyor. Şahıslar, telefonlarını meskende unuttuklarında anksiyete, gerginlik ve konsantrasyon bozukluğu üzere belirtiler yaşayabiliyor. Bu, giderek artan bir sorundur.” dedi.
Dijital detoksta, bireyler kendi tercihleriyle toplumsal mecralardan uzak duruyor
“Günümüzde dijital dünyayla hakikaten çok içli dışlıyız. Daima toplumsal medyada, daima taşınabilir telefonlarla aslında dijital dünyaya bağlı hale geldik. Hasebiyle burada geçirilen müddet giderek artıyor.” diyen Prof. Dr. Atalay, “Böyle olduğu vakit günlük hayatın ritmi de aslında bundan olumsuz etkilenebiliyor. Ve beşerler aslında günlük hayattaki toplumsal bağlantılarına vakit ayıramamaya başladıklarını fark ettiklerinde, zihinsel yorgunluklarının farkına vardıklarında bu mecralardan biraz uzak durmanın kendilerine yeterli olabileceğini anlamaya başladılar. Hasebiyle dijital detoks diye bir kavram hayatımıza girmiş oldu. Dijital detoks, şahısların kendi tercihleriyle muhakkak bir müddet boyunca taşınabilir telefonlardan, tabletlerden, toplumsal medya mecralarından uzak durmaları manasında kullanılıyor. Dışarıdan bir müdahaleyle değil de bireyin kendi tercihleriyle uyguladıkları bir tecrübe olması değerli burada. Farklı uygulama biçimleri olabiliyor dijital detoksun. Kimileri belli müddetlerde dijital teknolojileri kullanmayı büsbütün kısıtlayabiliyor. Kimileri da muhakkak kullanım mühletleri tanıyarak kısa müddetlerde kullanmaya devam ediyor. Günde 15 dakikadan fazla toplumsal medyada vakit geçirmemek ya da elektronik postaları günde iki defa denetim etmek üzere.” formunda konuştu.
Dijital dünyada daima erişilebilir olma hali nelere neden oluyor?
Prof. Dr. Gül Esra Atalay, bilhassa gençlerin dijital teknolojilerle ağır etkileşim içinde olduğunu ve bu durumun gelişim süreçlerini önemli biçimde etkileyebileceğini lisana getirerek, ergenlik periyodunun kimlik ve kişilik gelişiminin devam ettiği hassas bir evre olduğunu, dijital mecralarda geçirilen vaktin gençler üzerinde derin ruhsal tesirler oluşturduğunu söyledi.
“Gençler toplumsal medyada geçirdikleri vakti, kendi hayatlarıyla kıyasladıklarında sıklıkla yetersizlik hissine kapılıyor. Bu durum, özgüven problemlerine ve duygusal dalgalanmalara yol açabiliyor. Ayrıyeten dijital dünyada daima erişilebilir olma hali, bireylerin gerçek hayattan kopmalarına neden oluyor.” diyen Prof. Dr. Atalay, dijital uyaranlara daima maruz kalmanın yalnızca gençlerde değil, yetişkinlerde de zihinsel yorgunluk, dikkat dağınıklığı ve unutkanlık üzere sıkıntıları artırdığını kaydetti.
Odaklanma sorunu artık yaygın bir sorun haline geldi
Prof. Dr. Atalay, “Sürekli bildirimler almak, içerik akışına maruz kalmak zihnimizin dinlenmesini engelliyor. Bilhassa gençler bu durumdan daha fazla etkileniyor. Odaklanma sorunu artık yaygın bir sorun haline geldi.” formunda konuştu.
Ekran mühleti bilgileri tertipli takip edilmeli
Dijital detoksa başlamanın birinci adımının farkındalık olduğunu belirten Prof. Dr. Atalay, “Ekran müddeti datalarının sistemli takip edilmesi gerekiyor. Ne kadar ve hangi uygulamalarda vakit harcadığımızı görmek gerekiyor. Bu farkındalıkla birlikte gerçekçi maksatlar koymak değerli. Örneğin, ‘Günde yalnızca 2 saat toplumsal medyada vakit geçireceğim’ ya da ‘Uyumadan evvelki son 1 saat ekranlara bakmayacağım’ üzere adımlarla başlanabilir.” dedi.
Ekransız vakitler için bildirimleri kapatın!
Dijital dünyadan uzaklaşmanın en tesirli yollarından birinin bildirimleri kapatmak olduğunu söz eden Prof. Dr. Atalay, “Özellikle sabah birinci iş olarak toplumsal medya kullanımından kaçınılmalı. Bildirimler bizi daima dijital dünyaya çağırıyor. Bu hem ders çalışmayı hem de aile içi bağlantısı bozuyor. Ekransız vakit dilimleri yaratmak çok değerli. Örneğin sabah kalkar kalkmaz toplumsal medyaya bakmak yerine kahvaltıdan sonra bakmak üzere küçük değişiklikler büyük fark yaratabilir.” diye konuştu.
Alternatif uğraşlar geliştirin, birlikte uygulayın
Prof. Dr. Atalay, dijital detoks sürecinde boşalan vakti doldurmak için alternatif uğraşların değerli olduğunu belirterek, “Spor yapmak, yürüyüşe çıkmak, kitap okumak üzere faaliyetler detoks sürecini dayanaklar. Ayrıyeten bu süreci aile ya da arkadaşlarla birlikte yürütmek daha sürdürülebilir ve keyifli hale getirir.”
Detoks, zihinsel, fizikî ve toplumsal ömür kalitesini artırıyor…
Dijital detoksun yalnızca zihinsel değil, fizikî ve toplumsal ömür kalitesini de artırdığını söz eden Prof. Dr. Atalay, şöyle konuştu:
“Zaman nitekim çok değerli. Dijital dünyaya harcadığımız vakti geri alamıyoruz. Teknolojiden biraz uzaklaşmak yalnızca zihinsel berraklığı artırmakla kalmaz; tıpkı vakitte fizikî aktivitelere, tabiata ve yüz yüze ilgilere daha fazla vakit ayırmamıza da imkân tanır. Bu da daha sağlıklı ve istikrarlı bir ömrün kapılarını ortalar.”
Dijital sonlar yasaklarla değil konuşarak konulmalı
Dijital sonlar koymanın günümüz şartlarında hem mümkün hem de gerekli olduğunu belirten Prof. Dr. Gül Esra Atalay, bunun yasaklarla değil, aile içinde ortaklaşa inşa edilen kurallarla sağlıklı halde yürütülmesi gerektiğine dikkat çekti.
Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Kurallar çocuklara yalnızca bir yasaklama olarak sunulursa bu hem çatışmalara neden olur hem de uygulanmaz. Bunun yerine dijital kullanımı birlikte kıymetlendirerek, çocukla açık ve yaşına uygun bir irtibat kurmak gerekir. ‘Sana güvenmiyorum, o yüzden yasaklıyorum’ demek yerine, ‘Dijital teknolojileri daha istikrarlı nasıl kullanabiliriz, birlikte konuşalım’ demek, çocukların bu kuralları içselleştirmesini sağlar.” diye konuştu.
Kurallar yalnızca çocuk için değil, herkes için geçerli olmalı
Dijital sonların tesirli olabilmesi için yetişkinlerin de kendi alışkanlıklarını gözden geçirmesi gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Atalay, “Yemek sırasında telefon kullanmamak, yalnızca çocuklara değil, ailedeki herkese uygulanması gereken bir kural olmalı. Ailece karar alınıp birlikte uygulanırsa, çocuklar bu sınırlamalara daha kolay ahenk sağlar. Dijital aile kontratları hazırlanarak vakit ve yer sonları birlikte belirlenebilir. Örneğin, uyumadan bir saat evvel dijital aygıtların kapatılması üzere kolay ancak tesirli kurallar koyulabilir.” sözünde bulundu.
Sürekli erişilebilir olmak ruhsal bir tehdit haline geldi
Günümüzde iş ve özel hayatın iç içe geçmesiyle birlikte bireylerin daima erişilebilir olma zorunluluğunun büyük bir ruhsal baskıya neden olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Atalay, “Bu durum insanları tükenmişliğe sürüklüyor. Artık birçok ülkede ‘irtibatı kesme hakkı’ üzere uygulamalar konuşuluyor. Daima çevrim içi olmak yalnızca iş ömrünü değil, genel ömür kalitesini de olumsuz etkiliyor. Toplumsal medyada daima oburlarının hayatlarını izlemek, insanlarda yetersizlik duygusu ve özgüven kaybı yaratıyor. ‘Herkes benden daha mutlu’ algısı anksiyete ve depresyon üzere sıkıntılara yol açabiliyor.” formunda konuştu.
Mavi ışık, uyku tertibini bozuyor
Ekranlardan yayılan mavi ışığın uykuya geçişi zorlaştırdığını anlatan Prof. Dr. Atalay, “Bu durum uyku kalitesini düşürüyor ve sıhhati olumsuz etkiliyor. Uyku, fizikî ve zihinsel sıhhat için vazgeçilmezdir. Lakin dijital aygıtlar nedeniyle beşerler geç saatlere kadar çevrim içi kalıyor ve gereğince dinlenemiyor. Bu da kronik yorgunluk, dikkat dağınıklığı ve randıman kaybına neden oluyor.” dedi.
Huzursuzluk, sonluluk ve toplumsal ilgilerde bozulma oluyor!
Dijital bağımlılığın da tıpkı unsur bağımlılığı üzere çeşitli sinyaller verdiğini belirten Prof. Dr. Atalay, “Kişi dijital ortama ulaşamadığında huzursuzluk, sonluluk yaşıyorsa, geçirdiği müddetler giderek artıyorsa, bu bir bağımlılık işaretidir. Ayrıyeten dijital mecralar nedeniyle aile, arkadaş ya da çocuklarla geçirilen vakit azalıyorsa ve toplumsal alakalar ziyan görüyorsa hudut koymak kural hale gelir.” biçiminde kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
