Evlenecek çiftlerin sıhhat durumları ve kalıtsal hastalıkları konusunda bilgi sahibi olmaları ve bu doğrultuda önlem almaları için 4271 sayılı Türk Uygar Kanunu’nun 136. hususu mucibince evlilik öncesi tarama testleri zarurî hale getirilmiştir. Doç. Dr. Ali Fettah, evlilik öncesi tarama programının anemiyle çaba konusunda değerli olduğunu vurguladı. Evlilik öncesi tarama testi nedir? İşte tüm detaylar…
Evlilik öncesi tarama testi Sıhhat Bakanlığınca 2022 yılında mecburî hale getirildi. Bu test sayesinde evlenecek olan çiftler kalıtsal bir hastalıklarının olup olmadığını öğrenebiliyor. Bu da çiftlerin sıhhat durumlarına nazaran hayat standartlarını şekillendirmesine yardımcı oluyor. ‘Evlilik öncesi tarama testleri’yle ilgili görüşlerini bildiren Ankara Etlik Kent Hastanesi Çocuk Hematoloji Kliniği Sorumlusu Doç. Dr. Ali Fettah, Sıhhat Bakanlığınca uygulanan evlilik öncesi tarama programının, talasemi (Akdeniz anemisi) ile uğraştaki muvaffakiyetlerini artırdığını söyledi. Bu haberimizde Dr. Ali Fettah’ın açıklamalarına yer verirken tıpkı vakitte ‘Evlilik öncesi tarama testi’nin ayrıntılarını da işledik.
NOT: Sıhhat Bakanlığınca mecburî tutulan ‘Evlilik öncesi tarama testleri’nin yanı sıra çiftler birebir vakitte fiyatsız SMA testi de yaptırabilir.
“EVLİLİK ÖNCESİ TARAMA PROGRAMINDA YÜZDE 90’IN ÜZERİNDE AHENK GÖZLENİYOR”
Doç. Dr. Fettah, Akdeniz havzasında yer alan Türkiye’de bilhassa güney kısımlarda hastalığın sık görüldüğüne dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Talasemi taşıyıcılarının, evlilik öncesi yapılan kan testiyle evvelce tespit edilmesini sağlayan Hemoglobinopati Tarama Programı, ülkemiz için bir milattır. Zira talasemi 2002 öncesi yılda 400 canlı doğumda görülürken, taramaların başladığı 2002’den sonra süratli bir azalma yaşandı. Yenidoğanlarda talasemi görülme sıklığı 10 binde 10’ların altına kadar düştü. Şu an dünyada yılda 40 bin kadar talasemi hastası bebek dünyaya geliyor. Bu ülkemizde ise 10 binde 1 ile 10 ortasında canlı doğuma tekabül ediyor.”
Öte yandan Fettah, “Tarama programları sayesinde yüz güldürücü sonuçlar elde ediyoruz. Şu an ülkemizde evlilik öncesi tarama programına yüzde 90’ın üzerinde ahenk gözleniyor. Bu hastalıkla çabadaki başarımızı artıran bir durum.” diye konuştu.
Doç. Dr. Fettah, taşıyıcılık saptanan çiftlere genetik danışmanlık verildiğini ve isteyenlerin Preimplantasyon Genetik Teşhis (PGT) metoduyla sağlıklı bir bebek sahibi olabildiğini kaydetti.
Türkiye’de nüfusun yüzde 2,1’inde talasemi hastalığı taşıyıcılığı bulunduğunu belirten Fettah, “Fakat Antalya, İzmir, Şanlıurfa, Hatay üzere bölgelerimizde talasemi taşıyıcılık oranları yüzde 5 hatta yüzde 13’lere kadar çıkıyor. Bu bölgelerde bilhassa evlilik öncesi taramalara daha fazla dikkat etmemiz ve çiftleri bu tarafta yönlendirmemiz gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu.
TALASEMİ İKİYE AYRILIYOR
Talaseminin, “alfa” ve “beta” olmak üzere ikiye ayrıldığını, Türkiye’de beta talaseminin daha ağır görüldüğünü anlatan Fettah, beta talaseminin en ağır formu “talasemi majör” hastalarının 3-4 haftada bir kan nakline gereksinim duyduğunu bildirdi.
Doç. Dr. Ali Fettah, “Sürekli kan nakli yapılan hastalarımızın bedenlerinde demir birikimi oluyor. Bu bedende toksik bir tesir oluşturuyor. Bu nedenle hastalarda demir birikiminin önlenmesi için ‘şelasyon’ tedavisi uygulanması da gerekiyor. Talasemi hastalarında üstüne düşmemiz ve hastaların da buna ahenk göstermesi gereken ana etken bu.” dedi.
HASTALAR 3-4 HAFTADA BİR KAN BAĞIŞI ALMADAN YAŞAYAMIYOR
Talasemi hastası çocuklarda kansızlıktan kaynaklı halsizlik, iştahsızlık, sonluluk gözlemlenebildiğini aktaran Fettah, şunları kaydetti:
“Talasemi hastalarının, kan transfüzyonu programına alınıp, faal demir bağlama tedavileri uygulandığında tertipli bir hayat yaşama imkanları oluyor. Elbette şunu göz arkası etmemek gerekiyor, hastalarımızın her ay sistemli hastaneye gelmesi gerekiyor ve bu da onlarda bir yük oluşturuyor. Kemik iliği nakliyle hastalarımızda kesin tedavi yapabiliyoruz. Bilhassa seçilmiş olaylarda, küçük çocuklarda aile içi yahut akraba dışı donör olduğunda kök hücre nakli yaparak kesin tedavi uygulayabiliyoruz.”
Doç. Dr. Ali Fettah, halsizlik, solukluk, karın şişliği, iştahsızlık üzere belirtileri olan bebekler için de kesinlikle evvel bir çocuk tabibine, gerektiğinde de çocuk hematoloğuna başvurulması gerektiğini söyledi.
Talasemi hastalarının daima kan nakli muhtaçlığına da dikkati çeken Fettah, “Kan bağış oranları düştüğünde hastalarımız kan tedarikinde birtakım dertlerle karşılaşabiliyor. Bu nedenle herkesi tertipli kan bağışında bulunmaya davet ediyorum. Zira hastalarımız 3-4 haftada bir kan bağışı almadan yaşayamıyor.” diye konuştu.
EVLİLİK ÖNCESİ TARAMA TESTİNDE NELER VAR?
HIV / AIDS Test;
AIDS bulaşıcı bir virüs hastalığıdır. Mikrobu HIV (hiv) ismi verilen virüstür. Cinsel münasebet, kan ve anneden bebeğine olmak üzere üç yolla bulaşır. Korunmasız cinsel münasebet ile bulaşır. Tüm bulaşmaların %80-85’i bu yolla olmaktadır. HIV kanda bulunduğu üzere erkeğin sperm sıvısında, bayanın vajina salgısında da bulunur. Cinsel alaka sırasında vagina, penis, anüs mukozası yahut ağızdaki zedelenmiş doku ve çatlaklardan bedene girerek erkekten bayana, bayandan erkeğe, erkekten erkeğe yahut bayandan bayana bulaşabilir
HIV girdiği bedenin mikroplara karşı koyma yeteneğini sağlayan bağışıklık sistemini etkileyip yok eder. Direnci azalan bedende, HIV’in tesirinin yanı sıra, çeşitli mikroplar da hastalıklara neden olurlar. Bu da kolay bir enfeksiyonun bile ölümcül olmasına sebep olabilir.
Hepatit B Testi;
Hepatit B karaciğer iltihabı manasına gelen hepatit hastalığının etkeni olan virüslerdedir. Hepatit B, kan yoluyla ve çok sıklıkla da yakın temasla bulaşır. Bunlar kan dışındaki vücut sıvıları: tükürük, ter, cinsel organ sıvılarıdır. Derideki bir çatlak ya da açık yara ile temas eden bir damla kan yada tükürük bile hastalığın bulaşması için kafidir. Taşıyıcı anneden bebeğine de doğum esnasında bulaşabilir.
En kıymetli ve yaygın bulaşma yolu muhafazalı da olsa cinsel bağdır.
Türkiye’de bugün her 3 bireyden yaklaşık 1’i Hepatit B virüsü ile karşılaşmıştır. Meydana getirdiği hastalık, çok ağır tablolara neden olabilmektedir. Bu virüs temel olarak karaciğerde yerleşir ve orada çoğalır ve vakitle karaciğeri tahrip edecek boyutlara ulaşabilir. Bedenin ürettiği antikorla ya da muhakkak tedavilerle hastalık atlatılabilir.
Hepatit C Testi;
Hepatit C; Hepatitis C virüsü’nün (hcv)’ nin sebep olduğu, karaciğeri etkileyen, kan yolu ile en sık bulaşan, epeyce bulaşıcı ve önemli bir karaciğer enfeksiyonudur.
Hepatit C, ekseriyetle rastgele bir belirtiye sahip değildir lakin kronik enfeksiyonla karaciğerde yara oluşumuna ve uzun yıllar sonra siroza sebep olabilir. Birtakım durumlarda sirozlu hastalarda, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanseri ya da ölümcül kanamaya sebebiyet verebilir. Bununla birlikte yemek borusu ve midedeki damarlarda çok şişmeye yol açabilir.
Sifiliz-Frengi Testi;
Frengi hastalığının teşhisine yönelik yapılan bir testtir. Bulaşıcıdır. Tıp lisanında sifilis denir. Sifiliz (Syfilis), cinsel temasla yahut açık yaradanbulaşan önemli bir bakteriyel hastalıktır.
Sifiliz (Syfilis) ülkemizde halk ortasında “frenklerin hastalığı”anlamında “Frengi” ismi ile de bilinmektedir. Frengi zührevi bir hastalıktır ve cinsel ilgi sırasında bulaşır. Mikrobun bedene girmesinden 6-12 hafta sonra hastada; baş ağrıları, ateş, boğaz ağrısı, deri döküntüleri ve iştahsızlık, görülmeye başlar. 6 ay sonra ise, mikrop bedenin belirli başlı organlarına yerleşir, kan yoluyla bedene dağılarak hayati organlara büyük oranda ziyan verebilir.
Kan Kümesi Tahlili ve Hemogram(Tam Kan Sayımı) Testleri;
Bu tahlil, anne ile baba ortasında oluşabilecek kan uyuşmazlığını saptamak için yapılır. Kan uyuşmazlığı, kandaki “Rh” faktörü ile ilgidir ve sadece bayanın Rh negatif (-) erkeğin ise Rh olumlu (+) olduğu durumlarda oluşabilir. Bu durum, olağan kan kümesi testi ile anlaşılabilir.
Bu test ile tıpkı vakit evlenecek çiftlerde Talasemi (Akdeniz anemisi)’nin olup olmadığı da gözlenir.
Akdeniz Anemisi Talasemi (Hemoglobin Elektroforezi) Testi Nedir;
Talasemi ailesel geçişi olan genetik bir kan hastalığıdır. Akdeniz anemisi, Cooley anemisi olarak da isimlendirilir. Akdeniz anemisinin bulunduğu bir bedende, kan hücreleri gerekli oksijeni dokulara taşıyamaz. Münasebetiyle doku organlarda oksijenin azalması sonucu solukluk, halsizlik, çabuk yorulma, çarpıntı, gelişme geriliği üzere şikayetler oluşur.
