Dinlediğimiz müziklerin kimileri gerek kelamlarıyla gerek melodisi gerekse altında yer alan öyküsüyle içimize işlemeyi başarıyor. Tatyos Efendi tarafından bestelenen ve her dinleyenin kendinden bir kesim bulduğu “Gamzedeyim Deva Bulmam” müziği da kelamlarıyla içimize işlerken öyküsüyle de yüreklere dokunuyor. Pekala Tatyos Efendi ve Gamzedeyim deva bulmam kıssası nedir?
HABERE İLİŞKİN GÖRÜNTÜ İÇİN TIKLAYIN İZLE
Dinlediğimiz, gördüğümüz ya da duyduğumuz çabucak hemen her yapıtın elbette bir öyküsü bulunmaktadır. Bilhassa müzikler ise kendisini dinleyen neredeyse her gönülde zımnî kalmış bir aşk öyküsünü çağrıştırır. Dinlediğimiz vakit bizi hüzne boğan müziklerden biri olan ‘Gamzedeyim Deva Bulmam’ sözlerinin öyküsünün kahramanı da Kemani Tatyos Efendi olarak karşımıza çıkıyor. Hikayenin kahramanı Kemani Tatyos Efendi, 1858 yılında İstanbul’da doğmuş Türk musikisine bestekar, güftekar olarak 50‘ye yakın eser bırakmış, ömrü yokluk içinde geçen öldüğünde kilise defterine ‘Tatyos, 1913 Çalgıcı’ olarak kaydı yapılan bir keman virtiözüdür. Peki nedir bu kelamların öyküsü?
- Osmanlı’nın son periyotlarındaki musikişinaslarından biri olan Kemani Tatyos Efendi, yapıtları günümüze kadar orjinal haliyle gelen seçkin sanatkarlardan biridir. Konuşmayı çok sevmeyen Tatyos, halini ve kıssasını kemanı ve yapıtları ile anlatmıştır.
- Her dinleyeni adeta hüzne boğan “Gamzedeyim Deva Bulmam” isimli yapıtının dokunaklı öyküsü de Tatyos’un hayatının özeti olarak karşımıza çıkmaktadır.
- Fakat Tatyos’un ve Gamzedeyim Deva Bulmam isimli yapıtının acıklı kıssası maalesef Tatyos’un vefatından sonra ortaya çıkmıştır.
“GAMZEDEYİM DEVA BULMAM” KELAMLARININ ACIKLI HİKAYESİ
VE TATYOS EFENDİ
Tatyos’un sevdiği bir kız varmış. Lakin bir türlü kavuşamamışlar. Onlar bir biçimde Ermenistan’a gitmiş; sevdiği kız… ailesiyle birlikte göç etmiş. Evlendirmişler Tatyos Efendi’yi de.. Ancak sevdiği kız hiç evlenmemiş. Tekrardan dönüp dolaşıp İstanbul’a gelmişler. Bu ortada Tatyos Efendi yoksulluk içinde yaşamış ve ölmüş. Tam cenazesi kaldırılacak, kilisede pek az dostu ortasında bizim yazarlarımızdan Ahmet Rasim de varmış. Onun yanına bir bayan oturmuş, bir zarf bırakmış oraya. Demiş ki: bunu tabutun içine koy… Orada o mektupta şöyle yazıyormuş; “Gamzedesin devan benim, Garip kuşun yuvan benim. Çektiğimiz kâfi gayri, Kaderimsin inan benim… Takat yetişmez eleme, Bülbül imrenir çileme. Şu bizim kara sevdamız, Kalsın öteki aleme… Elbette kadrini bilirim, İste canımı veririm. Küsme talihine Tatyos, Çok durmam ben de gelirim…”
GAMZEDEYİM DEVA BULMAM SÖZLERİ
Gam-zedeyim deva bulmam/Garibim bir yuva kurmam/Kaderimdir daima çektiren/İnlerim hiç reha bulmam
Elem beni terk etmiyor/Hiç de fasıla vermiyor/Nihayetsiz bu takibe/Doğrusu takât yetmiyor
Ehl-i lisanın yoktur kadri/Uğraşma gel Tatyos gayri/Eserin çok değerin yok/Git talihine küs bari
TATYOS EFENDİ KİMDİR?
Babası Monakyan, Ortaköy Ermeni Kilisesi musikişinaslarındandır. Ortaköy’deki Ermeni okulunu bitirdi. Zanaatkâr olması için bir çilingire ve bir saatçiye çırak olarak verildi. Musikiye düşkünlügü sebebiyle dayısı Movses Papazyan’dan kanun dersi almaya başladı. Amatör topluluklarda bir müddet kanun çalmasının ardından kanunu bıraktı. Kemanî Kör Şebüh’dan keman çalmasını öğrendi. Andon ve Civan kardeşlerden ve Hanende Asdik Ağa’dan ders aldı. Hanende Karakaş, Tanburî Ovakim, Yasal Şemsi üzere sanatkârlarla Galata’daki Pirinççi Gazinosu başta olmak üzere, uzun yıllar fasıllar yönetti. O zamanki gazino kelamı, günümüz gazinolarıyla karıştırılmamalıdır. Ünlendikten sonra Ahmet Rasim Bey, Civan ve Andon kardeşler, Şevki Bey, Kemençeci Vasilaki, Tanburi Cemil Bey ile arkadaşlık yaptı ve bir arada çaldı. Bu arkadaşlıkların olumlu tesiriyle saz yapıtlarında de başarılı oldu.
Eserlerinin birçok kayıt altına alınamadığı için nota bilmesine karşın unutulmuştur. Tatyos Efendi, birçok yapıtına de güfte yazmıştır. Çağının gerekleri ve sanat anlayışına nazaran hoş saz ve kelam yapıtları bestelemiş, Klasik Türk müziği makamlarının klasik söz özelliklerini muvaffakiyet ile yansıtmıştır. Tatyos Efendi’nin, saz yapıtı olarak bestelediği karcığar, suzinak, rast peşrevleri; hüseyni, suzinak, rast saz semaileri ile birlikte birtakım müzikleri meşhurdur. Sıhhati bozulduktan sonra Tatyos Efendi, Ahmet Rasim ve Kemençeci Vasilaki üzere birkaç dostunun dışında yalnız kaldı. Vefat kaydı, kilise defterine Türk müziğinde kıymetli bir sanatçı olmasına karşın “Çalgıcı” olarak kaydedilmiştir. Sanatkarın cenazesi Ahmet Rasim Bey’le bir arada on-on beş kadar kişi tarafından kaldırılmış ve Hasanpaşa Uzunçayır’da bulunan Kadıköy Ermeni Mezarlığı’na defnedilmiştir.
