Bilkent Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Refet Gürkaynak Türkiye’de seçim sonrası para siyaseti ve makroekonomik beklentileri Bloomberg HT’ye kıymetlendirdi.
Türkiye’nin son bir buçuk yıldır derli toplu bir iktisat siyaseti çerçevesi olmadığını belirten Gürkaynak şöyle konuştu:
Hatırlarsanız TCMB’nin düşük faiz siyaseti 2021’in yazında başladığı vakit birinci evvel faizi indireceğiz enflasyon inecek diye başladı. Enflasyon patladı. Gerisinden faizi indireceği Çin olacağız vardı. Çin olmayacağımız çok süratli ortaya çıktı ki olsaydık da çok düzgün birşey olmayacaktı zati.
Sonrasında faizi indireceğiz TL kıymet kaybediyor ama o kazayla değil biz istediğimiz için oluyor. Cari açığı bu biçimde kapatacağız denildi. Cari açık da tarihin en yüksek seviyelerine çıktı. Münasebetiyle şayet bu sonuçlar isteniyorduysa bu siyasetlerin zati baştan uygulanmamalıydı denilecek bir işe başlandığını görüyoruz.
#yataytekli#haber##center#
“Uygulanan siyasetlerin sonuçlarından hükümet de mutlu değil”
Bu uygulanan siyasetlerin sonuçlarından hükümetin kendisinin de mutlu olmadığını görüyoruz. Çünkü mutlu olsalardı bu sonuçları bu kadar değiştirmeye çalışmazlardı. Şu anda hem kur üzerinde hem menkul değerler fiyatları üzerinde bilhassa bono tahvil fiyatları üzerinde ancak Borsada ve türev enstrümanlarda da çok ağır bir kamu baskısı olduğunu ve hem mevzuatla hem telkinle bu fiyatların olağanda oluşacaklar üzere oluşmalarına pürüz olunduğunu hepimiz görüyoruz.
Bunun nedeni en başta uygulanan ve hiçbir bütünlüğü olmayan iktisadi davranışın sonuçlarına bakıp bunun ne kadar berbat sonuçları olduğu görülmesin diye artık gidip ona zorla tahvil aldıracağız öbürüne aman dolar satma diyeceğiz berikini makası aç diyeceğiz başkasına çapraz kur takasını büsbütün yasakladık yurtdışıyla yapamazsınız artık diyeceğiz.
Bunları niçin demek zorunda kalıyoruz? Yaptığımız hiçbir şeye benzemediği için. Münasebetiyle geldiğimiz noktada aslında içinde olduğumuz bir iktisat modelinden bahsetmek ya da bir iktisat siyaseti çerçevesinden bahsetmek mümkün değil. Olmadığı için de şayet bu türlü devam edeceksek yeniden birşey yapmadığımız ortada bir de saçma sapan şeyler yaptığımız ve sonrasında bunları beğenmeyip bunları bastırmaya çalıştığımız bir sistemle hakikaten bak maliye siyaseti bunu yapıyor, para siyaseti şunu yapıyor bu iki şey bu nedenle bir ortada olabiliyor diyebileceğimiz bir olağan sisteme sahip değiliz.
Hükümetin tekrar seçilmesi durumunda vatandaş yaptığınız beğendik buna devam edin dediği için seçilmiş olacak. Aslında kendileri de değiştirmeyeceklerini bu durumdan mutlu olduklarını söylüyorlar.
“Mevcut iktisati siyasetleri sürdürülemez””
Öte yandan birazcık bakmayı biliyorsanız bunun sürdürülemez birşey olduğunu da görürsünüz. O yüzden iki şeyden birisi olmak zorunda. Ya süratle çok ağır bir kriz yaşayacağız ya da süratle kapalı bir iktisat olmaya ve kapalı iktisat olduğu için de artık fiyat üzere şeylerin bir ehemmiyeti kalmayacak. Onlar zati kamu tarafından belirlenir hale geldiler. Sen de tamam ben sinirlendim aldım gidiyorum diyemiyorsun kapalı iktisadın tarifi o. Onun için de gariban kavruk bir ülkenin istemeye istemeye yaşar halde kendini buluyorsun. Bu ikisinden birine hakikat gideceğiz. İkisi de Türkiye’nin üzerinde durabileceği şeyler değil esasen. Onun için burada çok önemli bir kasvet var.
Burada izlenmesi gereken yol Merkez Bankacılığına hürmet duyan rastgele birisinin yapacağı iş aşağı üst birebir. Orada hassas olan şey şu. Yeni gelen Merkez Bankası liderinin bakın ben nasıl bağımsızım nasıl eski merkez BAnkacılığına benzemeyen bir kopuş var diye size göstereyim diyip faizi örnek veriyorum yüzde 70’e çıkarması güzel birşey değil. İki bakımda yeterli değil. Birincisi o faizin bir manası var bu kadar sıkılaştırmak âlâ değil bunu yapmamalısınız zati. İkincisi bunu yaparak verdiğiniz sinyal ağır telaş sinyali de olabilir. Herkes 35-40 üzere düzeyleri düşünürken bu düzeye çıkarırsanız bunlar ne gördüler de bu düzeye çıkardılar.
“Faiz aralığının alt ucu 30 civarında olsa gerek”
Bunun kamu maliyesi yansıması da var. Hazine nasıl işini yapacak bu faizlerle? dedirmemek lazım. Şu anda faizini makul olabileceği genişçe bir aralık var. O aralığın alt ucu herhalde 30 civarında olsa gerek üst ucu da nerede ben de bilmiyorum lakin atarak diyeyim ki 60. Oradaki düşüneceğiniz şey şu enflasyonu düşürecek ve süratle düşürecek en düşük faiz fasilitesiyle iş yapmak istiyorsunuz zira geri kalanı artık gereksiz sıkılaştırmaya giriyor.
O sıkılaştırmanın Türkiye’de büyüme işsizlik vs bakımından bir sürü tesiri var. Bu parasız bir iş olsaydı çıkar faizi yüzde 2800’e enflasyonu yarın indir ne hoş oldu de lakin insanların boğazından kesiyosunuz bunu yaparak. Onun için de çok ihtimamla test ederek ilerlemek lazım. Şunu baştan söyleyebilmek gerekiyor. Ben de bilmiyorum kimse şu anda Türkiye’de enflasyonu düşürmek için faizlerin tam kaça çıkması gerektiğini.
Görerek öğreneceğiz biraz zira onun bir kısmı şuradan gelecek. Beşerler diyecek ki ne hoş kravatı olan aklı başında iktisat bilen ciddibirisi geldi buraya. Siz de dediniz ki ben faizi yüzde 20’ye çıkarttım. Artık 20 benim beklediğimden aşağıda fakat insanlara ya oraya yalnızca Açıl beyefendisi koymadılar yanına koydukları lider yardımcıları öteki vazifeliler de farklı partilerden gelmemiş bunların hepsi merkez bankacı işlerini bilen üzere bir cümleyi insanlara kurdurabiliyorsanız, düzgün bir sistem kurulmuş Hazine’nin söylediği ile Merkez Bankası’nın söyledikleri birbirini tutuyor ben ikna oldum başaracaklar bu işi dedirtebiliyorsanız bravo size.
“Marifet insanları yapılanlara ikna etmek”
Burada beceri olan şey ben de davranışımı buna nazaran değiştireyim dedirtebilmek. Bunu ne kadar düşük faizle dedirtebiliyorsanız o kadar aferin size. Yapamıyorsanız şayet ki bu olabilir vatandaş ‘10 yıldır başımıza geleni görüyoruz, kime güvendiysek nihayetinde enflasyon çıktı onun için de hakkaten şunu yaptığını gösterene kadar ben inanmayacağım’ diyorsa o vakit bunu sıkıntı yoldan yapmak zorundasınız.
Zor yol gerçek faizin insanların ben bu faizle ben hiçbirşey yapamıyorum diyeceği düzeye kadar yükseltilmesi olur. Beşerler ben bu faizlerle birşey yapamıyorum şirketler de kimsenin birşey alacak hali kalmadı malımı satamıyorum ki fiyatını artırayım desin. Bu da enflasyonu düşürmenin makus yolu fakat mecbursanız yapacağınzı yol. Beceri bundan kaçınmaya çalışmak ve mümkün olduğunca kaçınmak.
“TCMB bağımsız olmadan enflasyonu düşürmesi mümkün değil”
Merkez Bankası’nın bağımsız olmadan rastgele bir faiz patikasıyla enflasyonu düşürmesi mümkün değil.
İnsanları döve döve değil özledikleri bir Merkez Bankası’nı gösterebilirseniz, yaptığı kamu hizmetine hürmeti olan içsel tutarlılığı olduğunu düşündüren beşerler gelirse olabilir mi olabilir. Bunun bir kısmı da bu ülkenin aklı başında bir iş yapılmasına karşı olan açlıktan işe yaracak esasen.
