Gayrimenkul ve Gayarimenkul Yatırım İştiraki Derneği, gayrimenkul kesiminin alt segmentlerini değerlendirdiği, “GYODER Gösterge” Türkiye Gayrimenkul Kesimi 2023 4. Çeyrek Raporu’nu yayımladı.
“GYODER Gösterge” 2023 4. Çeyrek Raporu’na nazaran, 2023 yılı dördüncü çeyrek konut satışları, bir evvelki yılın tıpkı çeyreğine nazaran yaklaşık yüzde 23,9 gerileme kaydederek 325 bin 852 adet oldu.
2023 yılı genelinde ise toplam konut satışları bir evvelki yıla nazaran yüzde 17,5 düşüşle 1 milyon 225 bin 926 adede gerileyerek son 8 yılın en düşük düzeyine indi.
Lojistik stokunun yüzde 95’i kullanılıyor
Rapora nazaran, 2023’te toplamda 135 bin metrekare lojistik depo kiralama süreci gerçekleşti.
Gerçekleşen depo kiralama süreçlerinde geçen yıla nazaran alan bakımından yüzde 137’lik kıymetli bir artış kaydedilse de süreçler arz kısıtı nedeniyle 5 yıllık ortalama kiralama süreç hacminin yüzde 26 altında gerçekleşti. İstanbul Asya pazarındaki arzın hudutlu olması nedeniyle süreçler Kocaeli ve İstanbul Avrupa bölgelerinde ağırlaştı.
İstanbul ve Kocaeli vilayetlerinde 2023 yılı 4. çeyrek prestijiyle toplam lojistik stokunun yüzde 95’i kullanılıyor. İstanbul Avrupa yüzde 2, İstanbul Anadolu yüzde 1,1 ve Kocaeli yüzde 1,8 boşluk oranı görülüyor.
Raporda İstanbul’da depo altyapısını güçlendirmeye yönelik stratejik tahlillere muhtaçlık duyulduğuna ve organize lojistik bölgelerinin oluşturulması emeliyle arazi tahsislerinin mecburî olduğu tabir edildi.
2025’te AVM arzı 14,5 milyon metrekareye ulaşacak
Rapora nazaran, 2023’te büyük çaplı ofis yatırım süreci gerçekleşmemişken orta ve uzun vadede yatırım süreçlerinin hızlanması bekleniyor.
2023 4. çeyrek prestijiyle 12 ayda İstanbul genelinde toplam kiralama süreci 315 bin metrekare olarak gerçekleşirken, 4. çeyrekte boşluk oranı ise yüzde 12,1 olarak gerçekleşti.
2023’ün 4. çeyrek devri prestijiyle Türkiye’deki mevcut alışveriş merkezi arzı 446 adet alışveriş merkezinde 14 milyon metrekare düzeyini geçti.
2023’te ülke genelinde toplam 137 bin metrekare kiralanabilir alana sahip 5 alışveriş merkezi açılarak perakende pazarına giriş yaptı. Mevcutta 532 bin metrekare kiralanabilir alana sahip 16 adet alışveriş merkezi inşaat halinde. 2025 yılı sonu prestijiyle tamamlanması planlanan projeler ile birlikte Türkiye genelinde toplam arzın 14,5 milyon metrekare düzeyine ulaşması bekleniyor.
GYF pazarı yüzde 121 büyüdü
Rapora nazaran Gayrimenkul Yatırım Fonlarının (GYF) büyüklüğü bir evvelki çeyrek periyoda nazaran yüzde 56,5 artış göstererek 75,8 milyar lira düzeyine ulaştı. GYF pazarı toplam büyüklüğünün, 2018 son çeyreğinden itibaren her çeyrek olumlu tarafta arttığı gözlemlendi.
Bu yılın dördüncü çeyrek sayıları, 2022’nin birebir çeyreği ile kıyaslandığında GYF pazar büyüklüğü son bir yıllık dönemde yüzde 121,7 büyüme gerçekleştirerek 34,2 milyar lira düzeyinden 75,8 milyar lira büyüklüğe ulaştı.
GYO sayısı 48’e yükseldi
Raporda, 2023’ün yeni Gayrimenkul Yatırım Paydaşlığı (GYO) kuruluşları açısından kıymetli bir yıl olarak göze çarptığı kaydedildi.
2023’te 9 yeni GYO kuruldu ve toplam GYO sayısı 48’e yükseldi. 2022’de 245 milyar lira olan GYO’ların toplam piyasa pahası, bu 9 yeni GYO ile birlikte son çeyrekteki küçülmeye karşın 343 milyar liraya ulaştı.
Halka açıklık oranının 2022 sonundaki pahası olan yüzde 45,3’ten yüzde 43,9’ya gerilediği 2023’te fiili halka açıklık oranı ise bir puanlık düşüşle yüzde 32,43 olarak gerçekleşti. Yabancı çıkışının devam ettiği 2023’te net çıkışlar 135 milyar liraya ulaştı.
“Gayrimenkul ve konut fonlama düzeneği kurulmalı”
Raporda, “Gayrimenkul ve Konut Fonlama Mekanizmalarının” kurulmasının yararlı olduğuna vurgu yapıldı.
Açıklamada görüşlerine yer verilen GYODER Lideri Neşecan Cazip, arz ve talebin dengelenmesinin vakit alabileceğinin unutulmaması gerektiğinin altını çizdi.
Çekici, “Ancak fiyatların devamlı artması sürdürülebilir bir durumda değil. Gerek TCMB bilgileri gerekse de öbür kurumların bilgileri ‘balonlaşma’ eğilimi gösteren kimi taşınmaz çeşitlerinin sönümlendiğine işaret etmektedir. İnşaat ve buna bağlı dalların aktif işleyişi ile talebin daha sağlıklı oluşması için birtakım kurumlara gereksinim duyulduğunu gözlemlemek mümkün. Bunların başında ise fonlama sistemlerinin oluşumunun sağlanması ve fon akışlarının daha rasyonel bir biçimde tedarik edilmesi gelmekte. Fakat bu yapı tüm bileşenleri ile hayata geçirildiğinde iktisadın tümü için önemli bir kazanım sağlayabiliriz” sözlerini kullandı.
