Nilgün ÖZDEMİR
Türkiye’nin son yıllarda katma kıymeti yüksek, markalı eserlerde büyük ölçüde yol kat ettiğini söyleyen Rekabet Enstitüsü Lideri Hasan Demirkıran, ülkemizin dünyanın büyük ekonomileri ortasında olmasının bunun bir delili olduğunu belirtti.
Katma pahalı mal, hizmet ve bilgi üretebilmenin en tesirli yolunun başta inovasyon, Ar-Ge ve yeni eser geliştirme faaliyetlerinden geçtiğini vurgulayan Demirkıran, elde edilen eser ve hizmetlerin ise entelektüel sermayeye dönüşmesi için bunların fikrî mülkiyet hakları ile korunması gerektiğini bildirdi. Demirkıran, üretilen katma bedelin ise tescillenerek korunmasını istedi.
Firmaların rekabet üstünlüğünün birçok etkene bağlı olduğunu söyleyen Demirkıran, başta personellik maliyeti olmak üzere, vergi ve prim maliyetlerinin rekabette sorun yarattığını kaydetti. Ayrıyeten döviz, finans ve güç maliyetleri üzere genel ekonomiyi ilgilendiren çevresel etkenlerin şirketleri zorladığına işaret eden Demirkıran, “Türk şirketlerinin küresel arenada rekabet üstünlüğü elde etmesinin en değerli yolu, herkesin kolay kolay yapamadığı yenilikçi eserleri ve patentli teknolojileri geliştirmekten geçiyor. Geliştirilen bedellerin aktif marka stratejisiyle de hak ettiği kârlı fiyatlarla satışı yapılmalı” dedi.
Rekabet Enstitüsü olarak Türk firmalarının rekabet üstünlüğü elde etmesi için dünyada aktifliği kanıtlanmış metodolojilerin Türkiye’de yaygınlaştırılmasını amaçladıklarını söyleyen Demirkıran, “Bu faal metodolojiler ile Türk firmaları çok kısa vakitte ve çok daha düşük maliyetler ile rakiplerinin önüne geçecek. Kordinat İnovasyon ve Fikri Mülkiyet İdaresi tarafından kurulan Rekabet Enstitüsü platformu gerek yurt içinden, gerekse yurt dışından rekabet gücünü arttırıcı metodolojilere sahip kurum ve şahıslar ile sıkı bir network ağı içinde yer alıyor. Bu kapsamda çeşitli uygulamalı eğitimler, toplantılar ve raporlar hazırlanıyor” diye konuştu.
Firma yöneticilerinin inovatif olması yahut inovatif insanları barındırması gerektiğini söyleyen Demirkıran, deneme yanılma yoluyla da olsa inovasyon yapıp yeni eserlerin çıkarılabiliyor olmasının değerli olduğunu belirtti. Firmaların devamlı kârlı ve yüksek ciro elde eden eserler geliştirmesi gerektiğine dikkat çeken Demirkıran, “Sektörü ne olursa olsun. Bunun için yanlışsız metodolojileri kullanıp sistematik inovasyon yapılması gerekiyor” dedi.
“Katma kıymetli eserlere sahip değiliz”
Türkiye’nin katma pahalı marka üretiminde önemli yol aldığını fakat rakiplerinin de boş durmadığını anlatan Demirkıran, “1950’li yıllarda Güney Kore, bizimle tıpkı düzeyde iken şu anda ise elektronik sanayinden otomotive, gemi sanayinden makine sanayine kadar birçok dünya markası yaratarak bizi geçti. Amerikan sinemalarında ilkel kabileler üzere gösterilen Meksika da ekonomik büyüklük açısından Türkiye’nin epeyce önünde yer alıyor. Meğer Türkiye’de çabucak her şey üretiliyor. Makine, televizyon ve öteki elektronik eserler, otomotiv, silah, mobilya, ilaç vb. her türlü eseri yapabiliyoruz. Lakin yüksek kârlar elde edemiyoruz. Yani katma kıymetli ve markalı eserlere kâfi ölçüde sahip değiliz” diye konuştu.
Türkiye’nin rekabet stratejisinin ne olması gerektiğini bilmediğimizi söyleyen Demirkıran, işin akışına nazaran hareket ettiğimizi belirtti.
“Türkiye coğrafik açıdan adeta bir lojistik merkezi”
Türkiye’nin coğrafik pozisyonu açısından adeta bir lojistik merkezi olduğunu belirten Demirkıran, güç üreten ülkeler ile güce gereksinimi olan varlıklı Avrupa ortasında konumlandığımıza dikkat çekti. Buna karşın Türkiye’de lojistiğin kıymetli ve güç olduğunu anlatan Demirkıran, öncelikle hukuka inanılan, güvenlik sorunu olmayan ve lojistik üzerindeki maliyetlerin azaltılmış bir ülke olmamız gerektiğini savundu. Amazon üzere bir şirketin Asya ve Avrupa’da bir merkez kuracaksa Türkiye’yi en uygun ülke olarak görmesi gerektiğini vurgulayan Demirkıran, “Ancak durum ne yazık ki bu türlü değil. Makine, yedek modül yahut mobilya fiyatında Çin’e nazaran kıymetliyiz. Aslında katma bedel üretiyorsak değerli da olmalı. Fakat Çinliler ile rekabet edebilmek için fiyat rekabetinden çok, coğrafik yakınlığı da hesaba katarak, kalite ve Ar-Ge yeteneğini de unutmamak gerekiyor” dedi.
“Türkiye global rekabette hak ettiği yerde değil”
Demirkıran, Dünya Ekonomik Forumu ve Dünya Rekabetçilik Merkezinin yaptığı ülkelerin rekabetçilik sıralamasında Türkiye’nin 50-60 ortasında değiştiğini söyledi. Ekonomik büyüklük olarak 22’nci sırada olan Türkiye’nin rekabetçilik olarak birinci 50’ye girememesini yahut daha doğrusu en azından ekonomik büyüklük ile paralellik gösterecek düzeyde olamamasının üzücü olduğunu söz eden Demirkıran, şöyle konuştu:
“Tüm bu gelişmeler, Türkiye’nin elindeki coğrafik lojistik avantajını ve tarihi kültürel pahalarını kâfi ölçüde kullanamadığı manasına geliyor. Örneğin, merkezi bir yerde dükkanı olan bir adam, dükkanını market ya da mağaza üzere işletmek yerine depo olarak kullanıyorsa var olan avantajını kullanamıyor demektir. Geçiniyor mu ‘Allaha çok şükür’ lakin hak ettiği yer daha âlâ bir yer mi, evet… Türkiye’de işte tam da böyle…
Bunun düzeltilmesinin birinci yolu ülkenin yatırım yapılabilir olabilmesi ismine, Devletin ekonomik atmosferi ve adalet sistemini güzelleştirmesi lazım. Öteki bir yol ise iş dünyasının rekabetçi olmayı gayesine koyması gerekiyor.”
“Ar-Ge dayanakları, finansı karşılamak için kullanılıyor”
Katma bedel üretmenin ve marka yaratmanın değerinin herkesçe bilindiğini söyleyen Demirkıran, fakat gerekenin ne olduğunun bilinmediğini belirtti. Devletin katma paha üretilmesi için bir sürü Ar-Ge takviyesi verdiğini kaydeden Demirkıran, Türkiye’de bin 500’den fazla Ar-Ge ve tasarım merkezi olduğuna işaret etti. Ar-Ge’nin çıktılarından biri olan patent yahut yeni eser sayılarının beklenenin çok altında kaldığını vurgulayan Demirkıran, “Şirketlerin birden fazla Ar-Ge dayanaklarını muhtaçlıkları duydukları finansı karşılamak ve Ar-ge indirimlerinden faydalanmak için kullanıyor, rekabetçi yeni eserler için değil. Bize nazaran inovasyon, Ar-Ge ve marka konusunda, yani katma bedelli eser üretmek ve marka yaratma konusunda direkt mali teşvikten fazla o ortamı oluşturmak gerekli. Vergi indirimi ise yalnızca Ar-Ge harcamaları için değil, piyasayı canlandırmak için kullanılmalı” diye konuştu.
“Lojistikte vergiler düşsün, kanun ve adalet uygulansın”
Klasik üret-sat yerine, rekabet avantajlarını tespit edip ona nazaran hareket edilmesi gerektiğini söyleyen Rekabet Enstitüsü Lideri Hasan Demirkıran, “Bu işi devlet yapmalı üzere bir teklifimiz katiyetle yok. Devlet, bunu klasik teşvik siyasetleri ile planlarsa yanlış olur. Şirketlerin katma kıymet üretmesi için inovasyon ve Ar-Ge takviyesi vermesi çok büyük bir tesir yaratmıyor. Türkiye coğrafik açıdan lojistikte hayli güçlü ve bizim bu özelliğimizi kimseye kaptırmamamız gerekiyor. Lojistikte vergiler düşsün, kanunlar ve adalet uygulamaları güzel olsun ki milletlerarası şirketler Türkiye’ye yatırım yapsın” dedi.
