Rüya görmek ruhu dinlendirir! Hayal herkes için farklı bir manaya gelirken uzmanlar uykunun vücudu, hayalin ise ruhu dinlendirdiğini söyledi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan: “Uyku vücudu, düş ise ruhu dinlendirir!”
Rüya görmenin bizim genetik algoritmamızın bir kesimi olduğunu kaydeden Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bir insanın hayal görmemesi mümkün değil. Herkes hayal görüyordur, hatırlamıyordur. Düş görmek, insanın fizyolojik bir özelliğidir. Uyku vücudu, düş ise ruhu dinlendirir. Asıl ruhsal dinlenme, hayal sırasında gerçekleşir.” dedi. Şayet kişinin bir ruhsal sorunu yoksa, düş yorumlarıyla uğraşıp vakit kaybetmesine gerek olmadığını lisana getiren Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Ancak psikiyatrik tedavi gören yahut terapi sürecinde olan biri için düşler manalı olabilir” diye konuştu. Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bilinçaltı ve hayaller konusunu kıymetlendirdi.
“İnsan, kendi varlığının farkında olan tek canlı”
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, canlılar ortasında, bilhassa memeliler kümesinde yer alan insanın, şuur sahibi olan tek varlık olduğunu lisana getirerek, “Diğer hiçbir canlıda şuur bulunmaz. Başka canlıların vakit kavramı, geçmiş ve gelecek şuuru, varoluş şuuru, mana arayışı ya da vefat şuuru yoktur. Bunlar sadece beşere mahsus özelliklerdir. İnsan, kendi varlığının farkında olan tek canlıdır. ‘Ben kimim, nereden geldim, nereye gidiyorum?’ üzere soruları sorabilmek bu şuurun göstergesi. Kişinin farkında olmadan yaptığı şeyler ekseriyetle bilinçaltından kaynaklanır. Farkında olarak yapılan şeyler şuurlu; farkında olmadan yapılanlar ise bilinçsiz davranışlardır.” dedi.
“Bilinç, kuantum bir varlık olarak ele alınıyor”
Bu hususların yaklaşık 100 yıl evvel Freud ve Jung üzere psikiyatristler tarafından da tartışıldığını, şuur ve bilinçaltı ortasındaki münasebetin bilhassa ruhsal hastalıklarla kontaklı olarak ele alındığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “2000’li yıllardan itibaren nörobilimin gelişmesiyle birlikte bilince dair yeni tartışmalar ortaya çıkmıştır. Günümüzde şuur, beynin üzerinde bir varlık olarak; hatta birtakım görüşlere nazaran kuantum bir varlık olarak ele alınmaktadır. Şuur günümüzde hâlâ psikiyatrinin en temel tartışma hususlarından biridir. Şuur, tahminen de psikiyatrinin kuantumudur. Bilinçaltı, bir insanı tahlil etmeye çalıştığımızda karşımıza çıkan, kişinin bazen kendisinden bile beklemediği davranışların kaynağıdır. Kimi beşerler, hiç düşünmeden otomatik reaksiyonlar verebilir ya da refleksif davranışlar sergileyebilir. Üstünlük kompleksi ya da aşağılık kompleksi üzere durumlar bilinçaltı sistemlerle ilişkilendirilmiştir. Bu durumları açıklamak için psikolojide çeşitli savunma düzenekleri geliştirilmiştir.” diye konuştu.
“Örtük bellek, farkında olmadan otomatik formda kullandığımız bilgileri barındırıyor”
Günümüzde nörobilimin bu mevzuyu getirdiği noktada, “bilinçaltı” yerine artık “implisit memory”, yani örtük bellek kavramının kullanıldığını anlatan Tarhan, “Bilincin karşılığı ise ‘eksplicit memory’ yani açık bellek olarak tanımlanır. Açık bellek, farkında olduğumuz ve şuurlu halde hatırladığımız bilgileri içerirken; örtük bellek, farkında olmadan otomatik biçimde kullandığımız bilgileri barındırır. Bilinçaltı, kişinin düşünmeden gerçekleştirdiği otomatik davranışlardır. Bu, beyinde kısa yollar aracılığıyla oluşur. Yani yalnızca felsefi ya da soyut bir bahis değildir; nörobiyolojik karşılığı vardır. Kişinin örtük bellek (bilinçaltı) ve açık bellek (bilinç) sistemlerini ne kadar âlâ yönetebildiği, hayatını ne ölçüde denetim edebileceğini belirler.” sözünde bulundu.
“Bir kişi, karşısındaki birine apansız ağır bir reaksiyon verebilir”
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bilinçaltı ve bilinçdışı kavramların kimi vakit karıştırılsa da farklı şeyleri söz ettiğini söyleyerek, şöyle devam etti:
“Bir kişi, karşısındaki birine apansız ağır bir reaksiyon verebilir. Bu durumu tahlil ettiğinizde görürsünüz ki, reaksiyon gösterdiği kişi aslında geçmişte ona ziyan veren bir bireye fizikî ya da davranışsal olarak benzemektedir. Kişi bunun farkında değildir lakin bilinçaltı bu benzerliği çağrıştırır ve otomatik bir reaksiyon oluşturur. Yani karşısındaki kişi aslında bir yanlış yapmamış olsa bile, kişi geçmişte yaşadığı olumsuz tecrübenin tesiriyle reaksiyon verir. Bu, bilinçaltının devreye girmesiyle olur. Bu tıp bilinçaltı reaksiyonların düşlerle da yakın bağı vardır. Bu nedenle Freud, ‘rüyalar bilinçaltına giden kral yoludur’ demiştir. Ona nazaran düşler, bilinçaltına ulaşmanın en kolay ve direkt yoludur. Jung ise, şuur ile bilinçaltı ortasında köprüler olduğunu söylemiştir. Yani her iki yaklaşım da düşlerin ve bilinçaltının birbiriyle sıkı bir bağlantı içinde olduğunu kabul eder.”
Gündüz düşü korkulu şahıslarda görülüyor
Hipnozun da hayalin da uykunun da farklı bir şuur durumu olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Üç tıp gerçeklik var. Fizikî gerçeklik; şu anda içinde yaşadığımız, somut gerçekliktir. Hayal gerçekliği; hayal kurarken yaşadığımız gerçekliktir. Kişi hayal kurar, sonra hayalin bittiğini fark edip tekrar fizikî gerçekliğe döner. Beyin burada çabucak bir ‘gerçeklik testi’ yapar ve bugüne, şimdiye odaklanır. Hayal gerçekliği; düş sırasında kişi öteki bir gerçeklikteymiş üzere yaşar. Uyanınca kısa bir ‘alacakaranlık dönemi’ yaşanır ve akabinde hayalin düş olduğu anlaşılır. Mesela, dizi düşler ya da lüsid hayaller dediğimiz hayal tiplerinde şuur ile bilinçaltı ortasında kısa geçişler olur. Yapılan anketlere nazaran, her 100 bireyden yaklaşık 40’ı lüsid hayal gördüğünü söylüyor. Yani lüsid hayaller az bir durum değildir.” dedi.
Gündüz uyanık olan bir kişi, dışarıdan hayal kuruyor üzere görünse de aslında ‘gündüz rüyası’ yaşıyor olabileceğini de söz eden Tarhan, “Bu, Maladaptif Daydreaming olarak bilinen bir durumdur. Bilhassa korkulu şahıslarda sık görülür. Kişi gündüz düşleriyle gerçeklik ortasında gidip gelir ve bu durum davranışlarını da etkileyebilir.” biçiminde konuştu.
Rüyalar uzay ve vakit kavramlarının dışında işliyor
Bilincin kuantumu” ya da “ruh sıhhatinin kuantumu” denilen alanın hayal dünyası olduğunu ve hayallerin da uzay ve vakit kavramlarının dışında işlediğini anlatan Tarhan, “Jung bu mevzuda şöyle der, ‘İnsanın ruhunun uzay ve vaktin dışında bir kesimi olması gerekir.’ Burada Jung’un ‘ruh’ tarifi, dini literatürdeki ruh kavramına epeyce benzeri. İnsan, öbür bir güç bandından gelmiş, bu dünyada fizikî gerçeklikte yaşıyor ve mevtten sonra öteki bir güç düzlemine geçiyor olabilir. Yani insanın varlığı yalnızca bu dünyayla sonlu değildir. Biz bu geniş denklemin yalnızca simülatif bir kısmındayız. Hayaller ise bu denklemle ilişki kurduğumuz alanlardır.” diye konuştu.
‘Evren bir simülasyon olabilir mi?’
Kuantum fiziğiyle uğraşan bilim insanlarının çalışmalarına işaret eden Tarhan, şunları anlattı:
“Gözlemlediğimiz şey var olur, gözlemlemediğimiz şey yok üzere davranır. Hatta bu noktada şöyle bir tartışma da vardır: Kara deliklerin ötesinde bu kainatı gözlemleyen, üstün bir bilgisayar teknolojisi kullanan öteki varlıklar olabilir mi? Bu fikir, birtakım bilimsel etraflarda ‘evren bir simülasyon olabilir mi?’ sorusunu gündeme getirmiştir. Bu kanılar kutsal metinlerde de yankı bulur. Kur’an-ı Kerim’e bakıldığında, birtakım yorumlara nazaran “Biz güya Tanrı’nın zihninde yaşıyormuşuz” üzere bir bakış açısı ortaya çıkmaktadır. Bu görüşler nedeniyle tarih boyunca birçok düşünür eleştirilmiş, hatta kimileri mecnun ilan edilmiş ya da yargılanmıştır. Meğer bugün kuantum fiziği bu soruların bilimsel tabanlarda tekrar tartışılmasına imkan tanımaktadır. Zira kuantum, belirsizlikleri tanımlamaya çalışan bir bilim kısmıdır.”
Uyku sırasında beynin nasıl davranıyor?
Bazı bilim insanlarının ‘Acaba düş, insanın kuantum kozmosla irtibat kurduğu bir alan mı?’ sorusunu da sorduğunu söz eden Tarhan “Bu durum rüyayı yalnızca bilinçaltıyla değil, birebir vakitte kuantum fizik, psikiyatri, ideoloji ve spiritüalite üzere farklı disiplinlerin ortak tartışma alanına taşımaktadır. Bu yüzden bugün dünyada birçok yerde hayal laboratuvarları kurulmakta, düş üzerine bilimsel araştırmalar yapılmaktadır. Uyku sırasında beynin nasıl davrandığı, bilhassa de düş periyotlarında nasıl çalıştığı incelenmektedir.” dedi.
Bastırılmış travmalar çözümlenmeli
Terapi süreçlerinde vakit zaman şuurlu zihinle bilinçaltına ulaşmaya çalışıldığını kaydeden Tarhan, lakin birtakım güç olaylarda, bilhassa bastırılmış travmaların çözümlenmesi gerektiğinde, şuurlu formüllerin yetersiz kalabildiğini, bu üzere durumlarda, kişiyi uyku ve uyanıklık ortasındaki bir şuur seviyesine getiren, anestezi gibisi ilaçların kullanıldığı bir formül olan narkoanalizin devreye girebildiğini ve çözülmemiş bir travmanın çözülebildiğini anlattı.
Travma çözüldüğünde rahatlama yaşanıyor
Bilinçaltının, beyinde kapsüllenmiş bir travmatik ağ üzere davranabildiğini, bu ağlara ulaşmanın, adeta bir apsenin boşaltılması üzere olduğunu belirten Tarhan, “Travma çözüldüğünde kişi hem zihinsel hem de fizikî olarak rahatlama yaşar. Bugün bu tıp durumlar için nadiren narkoanaliz kullanılıyor. Bunun yerine daha yaygın ve inançlı bir teknik olan EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Tekrar İşleme) tekniği tercih ediliyor. Bu teknikte sağ ve sol beyin lobları ses ya da göz hareketleriyle eş vakitli uyarılır. Bu sayede kişi, bastırdığı travmatik anıların farkına varır ve onları yine işleyebilir. Tüm bu usullerde ortak nokta, şahısta farklı bir şuur durumu oluşturmaktır.” formunda konuştu.
“Asıl ruhsal dinlenme, düş sırasında gerçekleşir”
Rüya görmenin bizim genetik algoritmamızın bir kesimi olduğunu kaydeden Tarhan, “Bir insanın düş görmemesi mümkün değil. Herkes hayal görüyordur, hatırlamıyordur. O denli ki, doğuştan görme engelli olan bebekler bile hayalde gülümseyebilir. Şimdi görme duyusu gelişmemiş, hayatı tanımamış bu bebeklerin uykuda tebessüm etmeleri, hayalin sırf dış dünyadan alınan datalarla değil, beynin içsel sistemleriyle ilgili bir süreç olduğunu gösterir. Bu durum, duşun beynimizin temel bir işlevi olduğunu deliller niteliktedir. Şimdi soyut kavramları bile bilmeyen bir bebeğin, hayalde gülümsemesi ise beynin uzay-zamanın ötesinde çalışan bir alanına işaret eder. Hayal görmek, insanın fizyolojik bir özelliğidir. Uyku vücudu, hayal ise ruhu dinlendirir. Asıl ruhsal dinlenme, hayal sırasında gerçekleşir.” dedi.
“Rüya görmek, fizyolojik bir ihtiyaçtır”
Bilinçaltının, aslında örtülü belleğimiz olduğunu ve beynimizde fizyolojik karşılığının bulunduğunu lisana getiren Tarhan, “Rüyalar da bu örtülü belleğin bir sonucudur. Düş görmek, fizyolojik bir gereksinimdir. Rüyayı yok ederek bir şahısta şizofreni gibisi belirtiler oluşturabilirsiniz. REM uykusu sırasında kişi her duşa daldığında uyandırılırsa, bu önemli ruhsal bozulmalara yol açabilir.” sözünde bulundu.
Terapi sürecinde olan biri için düşler manalı olabilir
Eğer kişinin bir ruhsal sorunu yoksa, hayal yorumlarıyla uğraşıp vakit kaybetmesine gerek olmadığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Ancak psikiyatrik tedavi gören yahut terapi sürecinde olan biri için düşler manalı olabilir. Örneğin, kişinin gerçek hayatta bir dehşet yaşamamasına karşın hayalinde dehşetli bir durumla müsabakası, aslında bilinçaltında işleyen ve terapide kullanılabilecek yararlı bir motiftir. Düşler ekseriyetle sembollerle doludur. Örneğin, duşta aslan görmek güç ve hamaseti; su görmek şefkati; köpek görmek ise inanç yahut arkadaşlık arayışını simgeleyebilir. Bu yorumlar hayal tabir kitaplarında yer alır. Lakin bu semboller her birey için tıpkı manası taşımaz. Kıymetli olan, rüyayı kişinin kendi ruhsal yapısına uygun biçimde yorumlamaktır.” diye anlattı.
Toplumumuzda hayallerden etkilenme oranı çok yüksek
Negatif düşünen insanların düşlerle ilgili ekseriyetle olumsuz senaryolar ürettiklerini, müspet yapılı şahısların ise düşlerini daha olumlu yorumlama eğiliminde olduğunu kaydeden Tarhan, “Ancak bizim toplumumuzda hayallerden etkilenme oranı epey yüksek, yapılan araştırmalara nazaran bu oran yüzde 85’e kadar çıkabiliyor. Bu da demek oluyor ki, birçok insan hayallerden etkilenip yanlış kararlar alabiliyor, bağlarını bile bu yüzden zedeleyebiliyor.” dedi.
Rüyalar asla anlamsız değil…
Rüyaların asla anlamsız olmadığını ve sembollerle konuştuğunu söz eden Tarhan, “Ancak bu sembollerin lisanını bilmiyorsanız, düşleri anlamanız mümkün olmaz. Üstelik bu semboller kozmik değildir; bireye özeldir. Hayaller ferdî tecrübelerden ve hislerden beslenir. Üniversal bir lisan kullanmazlar, bireyin iç dünyasına nazaran şekillenirler. Bu yüzden bir rüyayı anlamak istiyorsanız, sembolün o kişi için ne manaya geldiğini çözmeniz gerekir.” tabirinde bulundu. Düş yorumlarının, tahlil kademesinde değerli bir araç olsa da tedavi sürecinde her vakit tıpkı başarıyı göstermediğini kaydeden Tarhan, “Bu nedenle psikanalizin günümüzdeki evrimi nöropsikanaliz olarak isimlendirilir. Artık bilinçaltını tanımak geçmişe nazaran daha kolay. Gelişen teknikler sayesinde, birçok teknikle bilinçaltına ulaşmak mümkün hale geldi.” diye konuştu.
İlham bazen uyanıkken bazen de hayalde ortaya çıkar
Haberci düşler kavramına dikkat çeken Tarhan, “Kişi hayalinde birini görüyor ve sonraki gün o kişi nitekim karşısına çıkıyor. Toplumda bu çeşit hayalleri görenlerin oranı yüzde 50-60 civarındadır. Çabucak herkesin hayatında bu formda sezgisel, manalı bir düş tecrübesi olmuştur. Asıl değerli olan ise bu düşlerin gerçek halde yorumlanabilmesidir. Şayet kişi gördüğü rüyayı yorumlamazsa, bazen bu durum meselelere yol açabilir. İnsan bir mevzuya çok odaklandığında, buna yaratıcı niyet denir ve bu ağır konsantrasyon sonucu ansızın ilham gelir. Bu ilham bazen uyanıkken, bazen de hayalde ortaya çıkar. Hasebiyle kainatta şimdi tam olarak anlayamadığımız bir mana boyutu olabilir. Düşler da vakit zaman bu boyutla irtibat kurmanın yollarından biri olarak değerlendirilebilir” dedi. (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
