ÇEVKO Vakfı Söyleşileri, 2023 yılında da devam ediyor. Global Isınma Kurultayı Komitesi işbirliğiyle, ÇEVKO Vakfı İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Çalışma Kümesi’nin hazırladığı bu yılki söyleşilerin birincisi, “İklim Değişikliği, Yeşil Mutabakat ve Sürdürülebilirlikteki Son Gelişmeler” başlığıyla gerçekleştirildi. Toplantının konuşmacıları akademisyenler ve üniversite öğrencisi genç bir iklim aktivisti oldu. Moderatörlüğünü Global Isınma Kurultayı Komitesi Lideri Celal Toprak’ın yaptığı, ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer’in de iştirakiyle gerçekleşen söyleşiye; Paris Bosphorus Enstitüsü Lideri Bahadır Kaleağası, Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Aslıhan Erbaş Açıkel ve Kadir Has Üniversitesi İklim Elçisi Ayça Sezer konuşmacı olarak katıldı.
ÇEVKO Vakfı, ÇEVKO Vakfı Söyleşileri ile iklim krizi konusunu tüm taraflarıyla ele alıyor. Global Isınma Kurultayı Komitesi işbirliğiyle, ÇEVKO Vakfı İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Çalışma Kümesi’nin hazırladığı bu yılki söyleşilerin birincisi, “İklim Değişikliği, Yeşil Mutabakat ve Sürdürülebilirlikteki Son Gelişmeler” başlığıyla gerçekleştirildi. Zoom platformu üzerinde düzenlenen söyleşinin moderatörlüğünü, Global Isınma Kurultayı Komitesi Lideri Celal Toprak üstlenirken, söyleşiye ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer konut sahipliği yaptı. 2023 yılındaki “ÇEVKO Vakfı Söyleşileri”nin birincisinin konuşmacıları ise Paris Bosphorus Enstitüsü Lideri Bahadır Kaleağası, Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Aslıhan Erbaş Açıkel ve Kadir Has Üniversitesi İklim Elçisi, öğrenci ve iklim aktivisti Ayça Sezer oldu.
ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer: “Dünyada Yeni Ekonomik Kuralların Belirleyicisi İklim Düzenlemeleri Olacak”
Moderatör Celal Toprak, ÇEVKO Vakfı Söyleşileri’nin kıymetini vurgulayarak birinci kelamı ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer’e verdi. 2021 yılında ÇEVKO Vakfı’nın 30uncu kuruluş yılı çerçevesinde başlatılan ve üçüncü yılına giren söyleşilerin toplumda farkındalığın yükselmesine katkı sağladığını söyleyen Mete İmer, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bugün son gelişmelerle ilgili bilgi vermek istiyorum. Dünyada iklim düzenlemeleri aslında yeni ekonomik kuralların da belirleyicisi olma yolunda gözüküyor. İklim krizi ile ilgili gayret kapsamında uygulanan siyasetler, olumlu ekonomik sonuçlar yaratacak formda tasarlanmaya çalışılıyor. Bu durum, teşvik, korumacılık yahut inançlı tedarik zincirleri kurmak formunda somutlaşıyor. Avrupa Komisyonu’nun ocak ayında açıkladığı Yeşil Mutabakat Sanayi Planı, öngörülebilir ve kolaylaştırılmış mevzuat, finansmana erişimi hızlandırma, emek piyasasında gerekli maharetleri sağlamak ve güçlü tedarik zincirleri oluşturmak için ticarete açık olmak başlıklarını içeriyor. Planda, yeşil dönüşümde arz güvenliğini sağlamak üzere ‘Kritik Hammaddeler Kulübü’ kurulmasına, yani kritik hammaddelere sahip olan ülkelerin bunu kullanan ülkelerle bir ortaya gelip arz güvenliği için çalışmasına atıf yapılması kıymet taşıyor. Haziran 2022’de dünya genelinde kurulması kararı alınan İklim Kulübü’nün ana temelleri da geçtiğimiz aylarda yayımlandı; kulübün kuruluş ve tanıtımı BM 28. Taraflar Konferansı’nda yapılacak. Öteki taraftan AB ve İngiltere’nin de içinde olduğu 50 ülke Ticaret Bakanları, İklim Koalisyonu’nu kurdular; bu koalisyonun, memleketler arası ticaretin sera gazı azaltımına, sağlam, iklim nötr ve sürdürülebilir bir yapıya adil geçişte katkı sunabileceği belirtiliyor. Öte yandan dünya genelinde kurulan emisyon ticaret sistemlerinin (ETS) sayısı 13’ten 28’e, ETS kapsamındaki salımın toplam global salımdaki hissesi yüzde 8’den yüzde 17’ye yükseldi. Hazırlanan bir raporda ETS’lerden elde edilen gelirlerin hükümetlerce iklim aksiyonunu güçlendirmek, yeni teknolojileri teşvik etmek ve düşük gelirli hane halkını desteklemek için kullanıldığının altı çiziliyor.”
Türkiye için Zelzelenin Yanı Sıra Çölleşme Riski de Tehdit Oluşturuyor
Deprem felaketi sonrasında yaralarımızı sarmaya devam ettiğimizi vurgulayan ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer, Türkiye’ye dair iki kıymetli milletlerarası ihtarın da altını çizdi: “BM İklim Değişikliği Paneli, Türkiye’nin topraklarının yüzde 60’ının çölleşmeye yatkın, yüzde 50’sinin de sarsıntı riski altında olduğu ihtarında bulundu. Ayrıyeten Avrupa Etraf Ajansı’ndan da Türkiye’nin ‘tam gaz büyüme’ stratejisini tekrar düşünmesi gerektiği, aksi takdirde yakın vakitte topraklarının büyük kısmının ömür için elverişsiz duruma gelebileceği uyarısı geldi. Bulunduğumuz coğrafyada hem sarsıntı riski hem iklim krizinden kaynaklanan çölleşme riskine karşı çok önemli, bilime dayalı tedbirleri bir an evvel yürürlüğe koymalı, büyüme stratejimizi sürdürülebilirlik prensiplerine nazaran tekrar tasarlamalıyız. Bu bahiste Türkiye, biliyorsunuz ki amaç belirlemiş durumda lakin bu amaca ulaşmak için süratle iklim yasası, yasal düzenlemeler ve öteki çalışmaların da yürürlüğe konulması gerekiyor.”
Üst Gelir Kümelerinin Daha Fazla Emisyonda Daha Fazla Hissesi Var
ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bir başka değerli husus da iklim adaleti. BM dayanaklı bir kuruluş tarafından yayımlanan 2023 İklim Eşitsizliği Raporu’na nazaran bir ülkede, yüksek gelir kümesinde bulunanların karbon ayak izi, yaşadıkları ülkenin toplam sera gazı salımından bağımsız olarak, düşük gelir kümesinde yer alan kimselerin karbon ayak müsaadeden çok daha fazla. Buna karşılık, yüzde 50’lik düşük gelirli kesitin iklim krizi kaynaklı afetlerdeki oransal kayıpları, iklim krizi nedeniyle ortaya çıkan kayıpların yüzde 75’ini oluştururken, toplam global salımların yüzde 48’inden sorumlu yüzde 10’luk yüksek gelirli kesimse bu kayıplardan fakat yüzde 3 oranında etkileniyor. Burada, hem kayıplar bakımından düşük gelirliler açısından düşünceli bir durum var, hem de salımlara olumsuz katkı yapmak bakımından yüksek gelirli kümelerin değerli bir tesiri var. Sonuç olarak, global iklim krizi gayretlerini finanse edebilme kapasiteleri refah düzeyi açısından değerlendirildiğinde, karbon ayak izi en yüksek yüzde 10’luk kesim iklim hareketlerinin finansmanında kullanılabilecek kaynakların yüzde 76’sını elinde bulunduruyor. Bu durum da ülkelerde çeşitli yeni vergilerin ortaya çıkmasına yol açabilecek; iklim adaletini sağlamaya ve hane halklarının bu bahisteki direncini artırmaya yönelik birtakım mali tedbirleri gündeme getirebilecek.”
ÇEVKO Vakfı Söyleşileri’ne Üniversitelerin ve Gençlerin İştiraki Önemli
ÇEVKO Vakfı Söyleşileri’ne üniversitelerin ve gençlerin iştirakinin kıymetine vurgu yapan Mete İmer, “İklim krizi ile uğraşta gençlerin de katkısı olsun, gençleri de dinleyelim istiyoruz. Gençler gümbür gümbür geliyor. Sahiden bu mevzuda geçmişte yapılan yanlışlar bakımından sorumlulukları az ancak bu problemden en çok etkilenecek olanlar da onlar. Onun için birlikte tahlil üretmek ve bu mevzuyu sahiplenmek bakımından gençliği burada görmekten büyük memnunluk duyuyoruz. Üniversitelerin bilimsel çalışmalarına ihtiyaç var. Dünya bir değişim içinde. Yeşil dönüşüm süratle gerçekleşiyor. Bizim de ülke olarak çok büyük zorluklarımız var lakin bu gelişmenin dışında yahut gerisinde kalmamamız gerekiyor. Daima birlikte, bir sonraki nesiller için, bu hususta başarılı olmak zorundayız,” halinde konuştu.
Yapay Zeka ve Yeşil Dönüşüm Öne Çıkan Sektörler
ÇEVKO Vakfı Söyleşileri’nin birincisinin konuklarından Paris Bosphorus Enstitüsü Lideri Bahadır Kaleağası, globalleşmeden Yapay Zeka ve Yeşil Dönüşüm’e, ufuk açıcı bir konuşma yaptı: “Yeşil hususlar, 25 yıl öncesinde çok konuşulmuyordu. Bir siyasi partinin gündeminde olan, vatandaşa da sevecen gözükebilecek hususlardı. Bugün ÇEVKO Vakfı dahil STK’ların, devletin, mahallî idarelerin, şirketlerin gündeminde. Jeopolitiğin ve jeostratejik niyetin şirketlerin günlük nakit akışı kararlarına, tasarım kaynaklarına, insan kaynaklarına kadar gündemde olduğu; yapay zeka, eğitim siyaseti, tarım, ticaret siyasetleriyle ilgili kararlar ya da afet idaresi ile ilgili kararlar üzere bahisleri da ilgilendirdiği bir devirdeyiz. Vakit ve yer kavramı da değişiyor. Yönetilecek birçok sorun var. Geçen haftalarda AB, nükleer gücün paklığını tartıştı. Küçük modüler reaktörler konuşulacak. Nükleer kıymetli zira Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin bir sonucu da dünyada güç istikrarlarının bozulması oldu. Nükleer güçten çıkma kararı alan Almanya, artık eldekini müdafaanın yollarını arıyor. 13 ülke, nükleer güçten yararlanıyor. Büyük de bir Ar-Ge yatırımı var. ABD, Çin, Avrupa, Japonya üzere pek çok ülke hem yenilenebilir güce hem de nükleere yatırım yapıyor. Bir orta yol bulunmaya çalışılıyor. Ayrıyeten AB, 2035’te yüzde 100 elektrikli araçlara geçme kararı almıştı lakin Almanya ve İtalya, yeni teknolojilere yatırımın bu kadar kolay olmadığını, vakit gerektiğini anladı. Artık eFuel’e yatırım yapılması planlanıyor. Almanya bunu yapan ülkelerden. Pekala bunları kim yapacak? 3-4 milyonluk bir insan kaynağı açığı var, STEM, teknoloji temelli bilimlerde. İnsan kaynağına yatırım, orta vadeli bir yapısal ıslahat, kısa vadeli de değil. Nasıl olacak? Tüm bu kesimlerden bahsederken iki dal ön plana çıkıyor: Yapay Zeka ve Yeşil Dönüşüm. Birbirini destekleyen alanlar birebir vakitte. Türkiye ise bir seçim periyoduna yanlışsız gidiyor. İktidar nasıl şekillenirse şekillensin, global rekabet gücünün artırılması planlanırken yapılması gerekenler var. Hukuk devleti olmak, insan hakları, demokrasi üzere. Bunlar olmadan hiçbir alanda ilerleme mümkün değil, iktisat dahil. Bütün bunların yol açacağı yapısal ıslahatlar içinde natürel ki dijital dönüşüm, yeşil dönüşüm üzere alanlar, eğitim, Ar-Ge’ye yatırım üzere birbirini destekleyici süreçler var. AB ile Gümrük Birliği’nin yenilenmesi gündeme gelecek. Gümrük Birliği bir ticaret muahedesi değil, ekonomik entegrasyon mutabakatı. Türkiye’nin de yeşil, dijital ve toplumsal bir Gümrük Birliği mutabakatına imza atması gerekiyor. Hepsini kapsamalı.”
İklim Adaleti Memleketler arası Hukuk Alanında Giderek Daha Fazla Kıymet Kazanacak
Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Aslıhan Erbaş Açıkel ise üniversite bünyesinde kurdukları İklim Değişikliği ve Hukuk Laboratuvarı’nın çalışmalarına değindi: “Üniversitemiz bünyesinde kurduğumuz İklim Değişikliği ve Hukuk Laboratuvarı’nda iklim hukuku konusunda yeni bir ders tasarımı, öğrenci çalışma kümeleri ve iklim hukukuna ait çeşitli mevzuların ele alındığı bir seminer serisi olmak üzere çeşitli faaliyetler gerçekleştirdik. İklim, Denizler ve Deniz Etrafının Korunması’na dair bir AB projesine geçtiğimiz günlerde başvurduk ve sonuç beklemekteyiz. İklim Adaleti konusu seminer serilerimizde ele aldığımız bahislerden biri oldu. İklim adaleti en temelinde karbon emisyonu çok az olan ülkelerin, toplumların hatta hiç tesiri olmayan canlıların iklim krizinden en çok etkilenenler olmasını tabir ediyor. Seminerimize katılan Sayın Cameron Diver, Pasifik ülkeleri perspektifinden iklim adaletini çok hoş bir formda gözler önüne seren açıklamalarda bulundu. Pasifik ülkeleri ada ülkelerinden oluşuyor ve iklim değişikliği nedeniyle de küresel ısınma, buzulların erimesine, bu durum da deniz düzeylerinin yükselmesine yol açıyor. Deniz düzeyleri yükselince de ada ülkeleri sular altında kalıyor. Bir devleti devlet yapan üç ögeden bir tanesi olan ülke yani kara toprağı, aslında yok oluyor. Bunun sonucunda o ülkenin vatandaşlarının yaşayabildiği bir toprak olmayacak. Pasifik Ülkeleri, karbon emisyonuna en az tesir eden ülkelerden. Bunun üzere ısınma ve çölleşme; iktisadı tarıma dayalı pek çok ülkenin tarım yapamamasına yol açacak. Tarım ve su düşüncesi yanında biyolojik çeşitliliğin azalması, iklim mültecileri vb. konuların hepsi İklim Adaleti ile ilgili ve görüldüğü üzere iklim değişikliğinin tesirlerinin buna en az ölçüde katkıda olanlar tarafından hissedilmesi epeyce değerli bir toplumsal sorun olarak karşımıza çıkıyor. Yeşil Mutabakat ise iklim değişikliği ile uğraşta değerli bir evrak. Avrupa İklim Kanunu ve öbür ikincil mevzuatlar ile birlikte iklim krizi ile çabada değerli bir adım atılmış durumda. Yeşil Mutabakat’a İklim Adaleti perspektifinden yaklaştığımızda ise, insan merkezci bir yaklaşım ile hazırlandığını, daha çok iklim değişikliği ile uğraşta ekonomik istikrarları gözetmeye çalıştığını ve bu açıdan İklim Adaleti konusunda bir misyona sahip olmadığını görüyoruz. Bu açıdan iklim değişikliği ile ilgili siyasetlerin alınması ve hukuksal düzenlemelerin tesisi sırasında iklim adaletinin de dikkate alınması konusunda devletlere daha çok rol düştüğünü düşünüyorum. İklim Değişikliği konusundaki kırılgan ülkelerin iklim müzakerelerine iştiraki ve alınan kararlardaki etkinliklerinin sağlanması çok değerli. İklim adaleti, kuşaklar ortasındaki adaletin sağlanması açısından da dikkate alınmalı.”
Söyleşide Son Kelam Genç İklim Aktivistinin
Kadir Has Üniversitesi İklim Elçisi Ayça Sezer ise üçüncü sınıf öğrencisi, genç bir iklim aktivisti olarak gençlerin iklim değişikliği ile ilgili çabada ne üzere sorumluluklar alması gerektiğini özetledi, yaptıkları çalışmalar hakkında bilgi verdi: “İklim Krizini bir an evvel çözebilmek, tesirlerini azaltabilmek için bilim insanları tahlil üretmeye gerek devletler gerek beşerler üzerinde farkındalık yaratmaya çalışıyorlar. Zira biliyorlar ki bu sorunu fakat daima birlikte çözebiliriz. Karbon ayak izimizi derhal düşürmek elbette kolay değil. İklim değişikliği konusunda tedbirler almak ve sürdürülebilir bir sanayi sistemi kurmak ve İklim Adaleti’ni sağlayabilmek ismine düzenleyici kurallar bulunmadığından bu sorun biraz inisiyatif alınan bir mevzuya döndü. Hukukun bu mevzudaki ehemmiyetini de göz önünde bulundurarak üniversite olarak birçok çalışma yürüttük. İklim Değişikliği ve Çalışma Kümesi olarak İngiltere İklim Yasası’nı çeviri ettik. Bu çalışma sırasında ilgili tüm kurumların, yeni kurumlar da hayata geçirilerek nasıl entegrasyon ve uyum içinde çalışmasının mümkün olduğunu, hukukun bağımsız bir kontrol düzeneği olarak iklim değişikliği ile çabada nasıl bir siyaset belirleme aracı haline gelebileceğini gördük. Böylelikle ülkemizde yürürlüğe girmesi planlanan İklim Kanunu’nun ehemmiyetini daha düzgün anladık. Bu kanunla sürdürülebilir gücün desteklenmesi, karbon emisyonu kontrolü ve azalımı, kurulacak sorumlu üniteler ve gerekli raporlamalar üzere çevreyi korumak ve iklim değişikliğinin sebeplerini ve tesirlerini azaltmak ismine düzenlemeler bekliyoruz. Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın başta isminin değişmesi olmak üzere birçok gelişime imza attığını da belirtmek gerekir. Bakanlık bünyesinde gerçekleştirilen İklim Şurası’nda İklim değişikliğine ahenk, sera gazı emisyonlarının azaltımı, teknoloji ve bilim, yeşil finansman, göç ve toplumsal siyasetler olmak üzere çeşitli bağlamlardan incelendiğinde, planlanan kanun hakkında istişarelerde bulunduğu kaydedildi. Türkiye, 2021 yılında Paris İklim Anlaşması’nı yürürlüğe koydu. AB Yeşil Mutabakatı da son derece kıymetli. Gerekli adımların atılması gerekiyor lakin devletlerin nasıl adımlar atması gerektiği onlara bırakılıyor. Örneğin, COP27 Konferansı. Bilhassa az gelişmiş devletler için bir fon oluşturulmasına karar verildi lakin bu kadar. Nasıl değiştirilecek, nasıl oluşturulacak, bunların hiçbirinin yanıtı verilmedi şimdi. Akademinin ve üniversitenin rolü de burada karşımıza çıkıyor. Tüm alanlarda bilim insanlarının bu konuda yapması gereken, bilimsel temellere dayalı kararlar alma konusunda yetkili ve ilgili mercilere gerekli tavsiyelerde bulunmak ve mevzunun kıymetinin anlaşılmasını sağlayarak, bu bağlamda süreçleri hızlandırmak. Gerek okullarda gerek okul dışı bilinçlenerek etrafımızı de bu çerçevede bilinçlendirmeyi hedefliyoruz. Bizim okulumuzda olduğu üzere disiplinler ortası çalışmaların yürütüldüğü çalışma kümelerine gereksinim var. İlgili kamu kuruluşları ile birlikte toplumun daha çok bilinçlendirilmesi sağlanmalı.”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
