“Yağlı güreşin olimpiyatı” olarak bilinen Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri, geçmişin emanetini geleceğe taşımanın gururuyla 662’nci kere pehlivanları kardeşlik, centilmenlik ve yiğitlik düsturuyla buluşturacak. Kendine has ritüelleriyle ön plana çıkan Tarihi Kırkpınar Güreşleri, yüz yılların mirasını geleceğe taşımaya devam ediyor.
Türk güreşinin en büyük tertibi kabul edilen Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri, 7 Temmuz Cuma günü başlayacak. Minik pehlivanların kol bağlamasıyla gelenek 662’nci kere tekrarlanacak.
Güreş ağasının seçileceği, çeşitli uzunluklarda karşılaşmaların yapılacağı ve Türkiye’nin başpehlivanının belirleneceği Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri tekrar renkli imajlara sahne olacak.
Kırkpınar’da başpehlivan, 9 Temmuz Pazar günü belirlenecek.
Efsanenin doğuşu
Tarihi Kırkpınar Güreşleri’nin, Rumeli’nin fethine giden 40 akıncıdan Ali ile Selim kardeşlerin, birbirleriyle saatlerce güreşip can vermeleri sonrası ortaya çıktığı kabul ediliyor.
Galibi aşikâr olmayan bir güreşte can veren iki akıncıya vefa olarak 662 yıldır devam eden tarihi güreşlerin, kimileri değişime uğrasa da asırlardır gelenekleriyle geleceğe taşınan “olmazsa olmazları”, Kırkpınar’ı efsane yapmaya devam ediyor.
Öbür güreşlerden “yağlanma” ritüeliyle kendisini ayıran branş, Türk halkının dünya sporuna bir armağanı olarak gösteriliyor.
Kispetten diğer bedende tutacak yer bırakmaması nedeniyle pehlivanların yağ ile de gayret ettiği güreşlerde en güzel olabilmek için, öteki güreş branşlarına nazaran çok daha fazla efor sarf edilmesi gerekiyor.
Güreş tarihçilerinden Ali Gümüş, Rumeli’deki birinci güreşlerde meydanın sivrisinekten geçilmemesi nedeniyle, yağın güreşle buluştuğu tezini ortaya atıyor.
Zeytinyağı sürülen bedene sivrisineğin gelmemesi üzerine Rumeli’deki güreşlerde başlanan yağlanma, bir mühlet sonra branşın ismine da kurallarına da tesir ediyor.
Yağlı güreş oyunları
Ayakta ve yerde yapılan güreşlerde oyunlar, “elense”, “tırpan”, “kaz kanadı”, “ayakta güreşi bağlama”, “budama”, “paça”, “kazık”, “kepçe”, “kemane”, “kolbastı”, “köstek”, “künde”, “boyunduruk”, “kurt kapanı”, “yanbaş”, “sarma” olarak sıralanıyor.
Yağlı güreş kurallarına nazaran, rakibi sırt üstü getirmek, rakibini kucaklayıp, ayağını yerden kesmiş vaziyette en az üç adım taşımak, rakibi pes ettirmek, rakibin ayağından kispetini çıkarmak ya da uzunluktan boya kispetin yırtılması, galibiyet manasına geliyor.
Güreşlerde hakeme, seyirciye, rakibe kelam ya da işaretle hakaret etmek, rakiple tartışmak, güreşi sulandırmak, şike yapmak, güreş kurallarına uymamak, hakeme riayet etmemek de ceza gerektiriyor.
Kırkpınar’a özel terimler
Kırkpınar’a özel kimi tabirlerin manası şöyle:
Ağa: Eskiye göre artık yalnızca bir simge durumunda olsa da ağa, Kırkpınar’ın vazgeçilmez ögelerinin başında geliyor. Evvelden güreşleri düzenleyen, konukları ağırlayan, mükafatlar dağıtan ağanın pek çok vazifesi Edirne Belediyesi ve Türkiye Klasik Güreşler Federasyonu tarafından yapılıyor.
Başpehlivan: Kırkpınar’da baş güreşlerinde rakibini yenen pehlivan Türkiye başpehlivanı unvanını alıyor. Bu unvanı 3 sefer üst üste alan başpehlivan, altın kemerin daimi sahibi oluyor.
Kispet: Manda ve dana derisinden yapılan pehlivan giysisine verilen isimdir. Beli sarması için bel kısmında kalın bir ip bulunan kispetin, paça kısmı da bir sicimle bağlanır. Güzel bağlanmayan bir paça, rakip güreşçinin parmaklarını paçadan içeri sokup yenmesi manasına gelir. Kispetler zembil ismi verilen hasır çantalarla taşınır.
Peşrev: Pehlivanın rakibiyle güreşe tutuşmadan evvel yaptığı antrenmanların bütünüdür. Makul bir ritüeli bulunan peşrev, pehlivanı seyreden izleyiciyi coşturarak, güreşçiye moral de yükler. Hakem heyeti önünde toplanan pehlivanlar, cazgırın tanıtımıyla peşreve başlar. Üç ileri, üç geri gidişten sonra yere sol diz ile çökülür. Evvel sağ el yere, dize, dudağa ve alına vurulur. Bu biçimde çayırda gidiş geliş yapılır. Bu sırada karşılaşılan rakibin paçaları yoklanır, sırtı sıvazlanır, enseler bağlanır, el tutuşulur.
Yağlanma: Güreşte, her iki pehlivan da karşılaşma öncesi yağlanır. Yağ sürülen beden kolay kavranamaz. Pehlivanlar, omuzlarına, göğüslerine, kol ve kispetlerine yağ sürer.
Cazgır: “Salavatçı” da denilen cazgır, hakem heyetinin eşleştirdiği pehlivanların isimlerini, memleketlerini uygun manilerle söyleyip, pehlivanları güreşe dua ile davet eder.
Davul ve zurna: Güreşlerin olmazsa olmaz ögelerindendir. Çaldıkları ezgilerle pehlivanları ve seyirciyi coştururken, kimi vakit da güreşteki temponun düştüğünü, vuruşlarıyla pehlivanlara aktarırlar.
Kırmızı tabanlı mum: Kırkpınar’ın davet simgesidir.
Başpehlivanlardan değerlendirme
Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri’nin başpehlivanlarından İsmail Balaban, Orhan Okulu, Recep Kara ve Mehmet Yeşilyeşil, Kırkpınar’ı “güreşin olimpiyatı” olarak kıymetlendirdi.
Tarihi Kırkpınar başpehlivanlarından İsmail Balaban, AA muhabirine 662. Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri’ne çok yeterli hazırlandığını söyledi.
Kırkpınar öncesi düzenlenen birçok tertibe katılarak rakiplerini denemek ve kürsüde yer almak için uğraş ettiğini anlatan Balaban, “Birçok tertipte değerli muvaffakiyetler elde ettik. Rakiplerime değerli üstünlük sağladım. Bu halde de Kırkpınar’a hazırlıklarımız devam ediyor. İdmanlarımız takım arkadaşlarımızla sürüyor.” dedi.
Kırkpınar’ın farklı bir manevi pahasının olduğunu vurgulayan Balaban, her güreşçinin hayalinin Kırkpınar’da kürsüye çıkmak olduğunu kaydetti.
“Hedef altın kemer”
Bu yılda Kırkpınar’da gayesinin altın kemeri kuşanmak olduğunu anlatan Balaban, şöyle devam etti:
“Kırkpınar natürel ki yağlı güreşin olimpiyatı. Türkiye başpehlivanının belirlendiği yer, isminin marka olduğu yer. Alt kategorilerden bir üst kategoriye geçmek için basamağın olduğu yer. Hasebiyle orayı değerli kılıyor. Hepimiz için kıymetli. Her güreşçinin hayali Edirne Kırkpınar’da kürsüye çıkmaktır. Alt uzunluklardan itibaren ve başpehlivan olmak ve altın kemer kuşanmaktır.
Benimde daima hayalim yıllardan beri altın kemeri kuşanıp Kırkpınar’da şampiyon olmak. Bu memnunluğu bu duyguyu da iki defa yaşadım. Bu yılda tekrar maksadımız, parolamız Allah nasip ederse tekrar şampiyon olup sevenlerimize bu gururu, bu memnunluğu yaşatmak. Bu amaçlar doğrultusunda da çalışmalara devam ediyoruz.”
“Kırkpınar bizim olimpiyatımız”
Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri’nin 2015 ve 2018 başpehlivanı Orhan Okulu da Kırkpınar’ın olimpiyat niteliğinde olduğunu kıymetlendirdi.
Kırkpınar’ın tarihinin çok eskilere dayandığına dikkat çeken Okulu, Kırkpınar Er Meydanı’nda güreşmenin başka bir ehemmiyeti olduğunu kaydetti. Okulu, “Kırkpınar bizim olimpiyatımız. Kırkpınar bizim için çok şey mana tabir ediyor.” dedi.
Kırkpınar’dan evvel düzenlenen tertiplere katılarak son provaları yaptıklarını belirten, Okulu, “Çok uygun hazırlandım bu yıl. Allah bir sakatlık vermediği sürece elimden geleni yapıp bu yıl Kırkpınar’da altın kemere adayım.” tabirlerini kullandı.
“Kırkpınar er meydanı kendimizi bulduğumuz yer”
Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri’nin 2009 ve 2010 başpehlivanı Mehmet Yeşilyeşil de Kırkpınar’a hoş bir halde hazırlandığını lisana getirdi.
Kırkpınar’da güreşmek için heyecanlı olduğunu anlatan Yeşilyeşil, son hazırlıkları yaptığını kaydetti.
Kırkpınar’ın farklı bir atmosfere sahip olduğunu bildiren Yeşilyeşil, “Kırkpınar er meydanı kendimizi bulduğumuz yer.” dedi.
“Kırkpınar çok önemli”
Kırkpınar’ın altın kemerli başpehlivanlarından Recep Kara ise Kırkpınar’ın her güreşçi için değerli olduğunu söyledi.
Kırkpınar Er Meydanı’nın yiğitliğin, mertliğin, tevazuun, alçak gönüllülüğün, yüreğin, gücün, kuvvetin hepsinin bir ortada yaşatıldığı bir meydan olduğunu vurgulayan Kara, şunları kaydetti:
“O yüzden Türklerde güreş gazaya hazırlık için yapılırdı. Geçmişte bu formdaydı. Bizde geçmişteki ustalarımız, büyüklerimiz ve başkanlarımızın yolunda gidiyoruz. Yalnızca güreş er meydanına çıkıp güreşmek değil. Bunun maneviyatı da var.
Çekmiş olduğun peşrevden giymiş olduğun kispetten, yapmış olduğun güreşten bunlarının hepsinin bir manası var. Kırkpınar çok kıymetli. Bizi biz yapan geleneklerdir, kültürdür, kültür mirasıdır. Bugünkü temsilcileri de biziz.”
Gelecek yıl farklı format
Gürkan, Kırkpınar’da bu yıl alışılagelmiş güreş formatının son sefer uygulanacağını lisana getirdi.
Önümüzdeki yıldan itibaren daha nitelikli, kaliteli, seyir zevki yüksek ve gelenekselliğine daha yakın kıran kırana bir Kırkpınar izleneceğini söz eden Gürkan, şunları kaydetti:
“Türkiye Klasik Güreşler Federasyonu bizim davetlerimize kayıtsız kalmadı. Güreş topluluğu kayıtsız kalmadı. Kırkpınar Ağamız Seyfettin Selim kayıtsız kalmadı. Türkiye’deki yağlı güreşlerde bu yıl başlayan lig düzenlemesiyle Kırkpınar’a kimlerin katılabileceği, kimlerin bu puanı hak ettiği yıl sonunda güreşler bittiğinde listelenecek ve önümüzdeki yıl Kırkpınar’da başpehlivanlık hariç öteki 13 uzunlukta en yüksek puan alan 64’er pehlivan, baş pehlivanlık uzunluğunda da 32 pehlivan katılacak.
Bu da bize vakit açısından, temaşa zevki, seyir zevki yüksek daha hoş güreşler izlememize fırsat tanıyacak. Seyirciye tıpkı formda. Puanlama sistemiyle ilgili önemli değişiklikler olacak. Böylelikle Kırkpınar’ın tarihi zevki, tarihi misyonu gelecek yüzyıllara daha sağlam bir biçimde taşınmış olacak.”
Rekor bekleniyor
Gürkan, bu yıl format değişikliği öncesi Kırkpınar’a rekor seviyede pehlivanın katılabileceğini belirtti.
Türkiye’de yaklaşık 3 bin civarında yağlı güreş yapan pehlivan olduğunu söyleyen Gürkan, şöyle devam etti:
“Bu sayı biraz daha artabilir. Bir taraftan baktığınızda işte iştirakçi rekoru kırıyorsunuz hoş lakin cuma sabah 08.30’da güreşleri başlatmak zorunda kalıyoruz. Güreşlerde biliyorsunuz yarım saat sonra puanlamaya geçmek zorunda kalıyoruz. Bu da gittikçe güreşin o kıran kırana özelliğinin kaybolmasına sebep oluyor. Bu yıl tahminen bir patlama yaşanabilir. Bu puanlamaya geçmeden, ‘hadi biz de dualı çayıra çıkalım’ diyenler olabilir. Fakat önümüzdeki yıldan itibaren her şey bizim istediğimiz üzere yoluna girecek, rotasına girecek ve bundan sonra daha kaliteli güreşler izleyeceğiz.”
Neden daha fazla ödül verilmiyor?
Gürkan, Kırkpınar başpehlivanına bu yıl 1 milyon lira ödül verileceğini belirtti.
Kendisine, başpehlivana neden daha çok ödül vermedikleri istikametinde şikayetler geldiğini söz eden Gürkan, şöyle sürdürdü:
“Kırkpınar’ın maddi olarak tüm yükü öteden beri Edirne Belediyesinin üzerinde. Bugüne kadar Edirne Belediyesine bir sefer Sayın Mehmet Müezzinoğlu’nun bakanlığı devrinde bir maddi katkı yapıldı, cüzi bir maddi katkı. Biz tabi o kadar çok yerlere para ödüyoruz ki nitekim pehlivanlara verecek bilhassa başpehlivana verecek bir ödül bulamıyorduk. Ben bu yıl yeni sisteme geçilecek olmasının da teşvikiyle biraz da örnek olsun diye, model olsun diye Balıkesir’de yapılan toplantıda ‘başpehlivana bir milyon lira ödül verelim’ dedik. Başpehlivana bu yıl bir milyon lira ödül vereceğiz. Bunun 500 bin lirasını Edirne Belediyesi verecek, 500 bin lirasını da Kırkpınar ağası verecek.”
