Toplumsal medyanın da tesiriyle gündemde olan Labubu figürleri, imgesinden yüksek fiyatına, pazarlama ve satış sistemlerine kadar pek çok istikametiyle tartışılıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Kısmından Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, figürlere her yaştan gösterilen ilginin tanınan kültürün gücünü ve bireylerin ruhsal muhtaçlıklarını ortaya koyduğunu söyledi. Bu figürlere yönelik denetimsiz alma davranışının, vakit zaman obsesif-kompulsif spektrumda yer alan “koleksiyonculuk” davranışına ya da alışveriş bağımlılığına taban hazırlayabileceği ikazında bulunan Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, toplumsal medyada bu figürlerin yaygın halde idealize edilmesinin, çocuk ve ergenlerde sahip olma baskısını artırarak, erken yaşta maddi pahalar üzerinden kimlik oluşturma riskini doğurabileceğini vurguladı.
İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Kısmından Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, Labubu figürlerine gösterilen ilgi ve nedenlerine ait değerlendirmede bulundu.
Bireylerin ruhsal gereksinimlerini ortaya çıkarıyor
Günümüzde toplumsal medya dinamikleriyle şekillenen tüketim davranışlarının, bireylerin yalnızca estetik tercihlerine değil, birebir vakitte ruhsal yapılarına da ayna tuttuğunu belirten Doğan Bektaş, “Özellikle Labubu figürleri üzere yüksek fiyatlı koleksiyon nesnelerine yönelik ağır ilgi, bir istikametiyle tanınan kültürün gücünü, başka tarafıyla ise bireylerin ruhsal muhtaçlıklarını ortaya koyuyor” dedi.
Koleksiyonculuk patolojik hale gelebilir
Bu figürlere yönelik denetimsiz alma davranışının, vakit zaman obsesif-kompulsif spektrumda yer alan bir “koleksiyonculuk” davranışına dönüşebileceği ihtarında bulunan Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Koleksiyonculuk tek başına bir psikopatoloji belirtisi olmasa da fonksiyonelliği bozacak seviyeye geldiğinde patolojik hale gelir. Sahip olma isteğinin ardında; içsel boşluk hissi, anksiyete, doyurulmamış çocukluk muhtaçlıkları ya da benlik kıymetini objeler aracılığıyla inşa etme gayreti yer alabilir. Bu cins davranışlar, vakit zaman narsisistik yapılarda görülen ‘kendilik pahasını dışsal objelerle düzenleme’ eğiliminin bir dışavurumu olabilir. Bilhassa markalı eserlerle birlikte sergilenen figürler, kişinin toplumsal onay alma dileğini besleyen araçlara dönüşebilir. Burada ‘Ben buradayım, kıymetliyim, zira bu nesneye sahibim’ diyebilen kırılgan bir benlikten kelam edebiliriz” ihtarında bulundu.
“Dijital emzik” fonksiyonu görebilir
Yetişkin bireylerin bu figürlere yönelik ilgisinin birden fazla vakit ruhsal bir “yeniden çocuklaşma” ya da “nostaljiyle kendini yatıştırma” düzeneğine dayanabileceğini tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Modern ömrün getirdiği gerilim, yalnızlık ve kimlik karmaşası, bireyleri denetim edebildikleri, somut ve şirin objelere yöneltebilir. Bu, psikanalitik açıdan bakıldığında regresif bir savunma olabilir: Kendi benliğini tehdit altında hisseden birey, çocukluk periyoduna ilişkin korunaklı, anlaşılır ve keyif verici alanlara yönelerek süreksiz rahatlama sağlamaya çalışır. Labubu figürlerinin çocuk oyuncaklarını andırması, bir cins “dijital emzik” fonksiyonu görebilir. Birey, dış dünyanın karmaşasıyla baş edemezken kendini bu figürlerle sakinleştirebilir. Bu, olumsuz bir durum olmak zorunda değildir lakin regresyon uzun müddetli ve fonksiyonelliği bozan biçimde yaşanıyorsa psikopatolojik bir savunma sistemi haline gelir” dedi.
Alışveriş bağımlılığına taban hazırlayabilir
Labubu figürlerinin satış ve pazarlama usulünü de kıymetlendiren, bu figürlerin kimilerinin kutulu, “sürpriz” içerikli ya da hudutlu sayıda üretilmiş olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, şunları söyledi:
“Tüketici her seferinde ne çıkacağını tam bilemediği yani değişken oranlı pekiştirmeye maruz kaldığı bir alışveriş davranışı sergiliyor. Davranışçı psikolojiye nazaran değişken oranlı pekiştirme, örneğin kumar makinelerinde olduğu üzere bağımlılık geliştirme açısından en güçlü öğrenme biçimlerinden biridir. Kimi vakit çok özel bir figür çıkıyor, kimi vakit sıradan… Bu belirsizlik ve ‘nadide olana ulaşma ihtimali’, dopamin sistemini güçlü biçimde tetikleyerek tekrar tekrar satın alma davranışını motive ediyor. Bu durumun alışveriş bağımlılığına yer hazırlaması şaşırtan değildir. Alışveriş bağımlılığı (oniomani), dürtü denetim bozuklukları kategorisinde kıymetlendirilir ve çoklukla süreksiz bir rahatlama, heyecan yahut tatmin arayışı ile başlar fakat daha sonra suçluluk, pişmanlık, borçlanma ve toplumsal fonksiyon kaybı üzere sonuçlara yol açar.”
Bu tıp akımlar, toplumsal karşılaştırma sistemlerini tetikliyor
Sosyal medya ve dijital platformlarda kendi takipçi kitlesine sahip olan ve bu takipçileri etkileyebilme gücüne sahip bireyler olarak tanımlanan influencer’lar aracılığıyla yayılan bu akımların toplumsal karşılaştırma sistemlerini tetiklediği ihtarında bulunan Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Influencer’ların idealize edilmiş hayatları, bireylerde ‘yetersizim’ hissini pekiştirir. Bu yetersizlik hissiyle baş etmek isteyen bireyler, onların sahip olduklarına ulaşmaya çalışarak ruhsal bir ‘denk olma’ isteği geliştirir. “Ben de onlara benziyorsam, değerliyim” fikri, narsisistik kırılganlığı olan bireylerde yaygındır. Lacanyen bakış açısında, bireyler iç dünyalarında ulaşmak istedikleri bir ülkü benlik imajı taşırlar. Toplumsal medya, bu ülkü benlik imajını dışa yansıtmak ve diğerlerine göstermek için bir sahne fonksiyonu görür. Influencer’lar, ‘ideal benlik’ temsili olarak görülür ve onların sahip oldukları şeyler (figürler, kıyafetler, estetik görünüm) bu ülküye ulaşmak için birer araç haline gelir. Labubu üzere figürlere sahip olmak, o mefkureyle özdeşleşmeye bir adım daha yaklaşma eforu olabilir. Bu, bireyin narsisistik muhtaçlıklarını (onaylanma, beğenilme, görünür olma) tatmin etmeye yöneliktir” dedi.
Sosyal medya içerikleri birtakım şahısları daha güçlü etkileyebilir
Bu davranışların tümünün patolojik olmadığını fakat yoğunluk, süreklilik, fonksiyonellik kaybı ve kişinin psikososyal hayatındaki tesirlerine nazaran patolojik hale gelebileceği ihtarında bulunan Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Sosyal medya içerikleri, borderline kişilik yapılanmaları, narsisistik savunmalar, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB), his durum bozuklukları üzere psikiyatrik meseleleri olan bireyler üzerinde daha güçlü tesirler yaratabilir. Örneğin hislerini denetim etmekte zorlanan, dikkatini toplamakta zahmet çeken ya da kendini yetersiz hisseden bireyler; toplumsal medyadaki akımlardan, influencer’ların paylaşımlarından ve tanınan eserlerden daha kolay etkilenebilir. Dışarıdan onay alma isteği, dürtüsellik ve boşluk hissiyle başa çıkmakta zorlanan bireyler, ani ve düşünmeden alışveriş yapma üzere davranışlara daha yatkın olabilir” diye konuştu.
Çocuk ve ergenleri olumsuz etkileyebilir
Labubu figürleri üzere hem şirin hem grotesk karakterlerin, çocuklar için baş karıştırıcı olabileceğini belirten Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Duygusal gelişim sürecinde çocukların “iyi” ve “kötü” imajları net ayırabilmeleri değerlidir. Bu figürlerin sempatik lakin tıpkı vakitte ürkütücü görünümleri, bilhassa gelişimsel olarak savunmasız çocuklarda dert, kabus ve duygusal karmaşaya yol açabilir. Tıpkı vakitte toplumsal medyada bu figürlerin yaygın formda idealize edilmesi, çocuk ve ergenlerde sahip olma baskısını artırarak, erken yaşta maddi kıymetler üzerinden kimlik oluşturma riskini doğurur” ikazında bulundu.
Bu akımlara ilgi, fonksiyonelliği etkiliyorsa dikkat!
Labubu ve gibisi figürlere olan ilgi ve davranışların her vakit psikiyatrik bir hastalık göstergesi olduğunun söylenemeyeceğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Ancak birey bu nesnelere ya da akımlara daima vakit, para ve zihinsel güç harcıyor; toplumsal ilgileri ya da fonksiyonelliği ziyan görüyorsa kesinlikle profesyonel dayanak alınmalıdır. Bilhassa alışveriş bağımlılığı, duygusal yeme ya da toplumsal medya bağımlılığı üzere durumlarla birlikte görülüyorsa psikiyatri ve psikoterapi süreçleri epey tesirli olabilir” dedi.
Dijital detoks öneriliyor
Sosyal medyanın olumsuz tesirlerinden korunmada alınabilecek tedbirlere değinen Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Sosyal medya kullanımı sonlandırılmalı, dijital detoks süreçleri desteklenmeli, sanat, spor, tabiat, toplumsal bağlantı üzere alternatif haz kaynakları geliştirilmelidir” dedi.
Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, kelamlarını şöyle tamamladı: “Sonuç olarak Labubu figürleri üzere tanınan kültür objeleri, yalnızca bir trend değil; bireyin iç dünyasındaki çok daha derin ruhsal süreçlerin bir yansıması olabilir. Bu davranışlar, bir ‘moda’nın ötesinde, bireyin benlik arayışının, aidiyet muhtaçlığının, onaylanma isteğinin ve kimi vakit da bastırılmış boşluklarının görünür hale gelmesidir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
