Günümüzde süratle değişen ömür şartları bazen şahısları değişimin suratına ayak uydurma konusunda zorlayabilmektedir. Bu durum şahıslarda erteleme davranışına neden olabilmektedir. İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Uzm. Kln. Psk. Müge Leblebicioğlu Arslan erteleme davranışı ile ilgili bilgilendirmelerde bulundu.
Uzm. Kln. Psk. Müge Leblebicioğlu Arslan, “Hepimiz gün içinde sıhhat, his durumu ya da ferdî faktörler üzere birtakım olay ya da durumlara bağlı olarak erteleme davranışında bulunabiliriz. Lakin her yetiştiremediğimiz ya da sonraki güne aktardığımız işler erteleme bozukluğu yaşadığımız manasına gelmez.
Erteleme, öngörülebilir olumsuz sonuçlara karşın gerçekleştirilmesi istenen davranışın şuurlu olarak gerçekleştirilememesidir. Erteleme davranışını, bireylerin yapması gereken işleri vaktinde yapmaması ya da yapmaktan kaçınması olarak tanımlayabiliriz. Erteleme davranışında spesifik olay ya da durumlardan fazla kişinin tüm ömründe sıklıkla görülüyor olması ve ömrünü değerli ölçüde etkiliyor olması müdahale için kıymetli bir faktördür” dedi.
‘’Erteleme davranışının başlı başına bir ruhsal hastalık değil, bir ruhsal hastalığın sonucu ve müdahale edilmediğinde de sürdürücüsü olabileceğini söyleyebilirim.’’
Uzm. Kln. Psk. Leblebicioğlu Arslan, ”Erteleme davranışı kişiyi kısa vadede rahatlatabilir lakin uzun vadede fonksiyonel olmayan sonuçlara yol açabilmektedir. Ödüllendirilen davranışlar tekrarlama eğilimindedirler. Yapmak durumunda olduğumuz şeyin kendisi bazen can sıkıcı ve bunaltıcı olabilir ve bundan kaçınmak için ertelediğimizde süreksiz bir rahatlama hissederiz. Bu rahatlama hissi insan için bir ödül üzeredir ve daima hale geldiğinde erteleme alışkanlığı kazanırız. İnsan kısa vadedeki bu rahatlama hissine alışıp daima olarak kaçınmaya başlarsa uzun vadede istek ve ülkülerinden uzaklaşır” diye söyledi.
“Psikolojik rahatsızlıklara sebep olabilir”
Uzm. Kln. Psk. Leblebicioğlu Arslan, “Erteleme davranışının getirdiği sonuçlar yalnızca bireylerin o anki günlük işi üzerinde değil, şahısları fizikî, toplumsal ve ruhsal açıdan da bütünüyle olumsuz tarafta etkileyebilir. Bu durum uzun vadede bireylerin ömürden aldıkları doyumu düşürerek, depresyon, anksiyete ve yüksek gerilim algısı üzere ruhsal belirtilere; uyku bozukluğu ve şiddetli seviyede ağrı üzere fizikî belirtilere, öz inanç eksikliği ve toplumsal içe çekilme üzere toplumsal belirtilerin oluşumuna neden olabilir” diye konuştu.
Erteleme davranışına neden olan faktörler/tetikleyiciler:
- Zaman idaresi konusunda zahmet yaşayan kişilerde
- Mükemmeliyetçi kişilik örüntüsüne sahip kişilerde
- Gerçekçi ve ulaşılabilir amaç oluşturmayan kişilerde
- Başarısızlık korkusu olan, yetersizlik inancı yüksek ya da özgüveni düşük olan kişilerde
- Odaklanmada zorluk çeken, dikkat eksikiliği olan ya da çabuk sıkılan dürtüsel kişilerde
- Erken devirden itibaren sorumluluk verilmemiş kişilerde
- Sürekli olarak öbürleri tarafından muhtaçlıkları karşılanan kişilerde
- Sosyal medya kullanımı ağır olan bireylerde erteleme davranışının patolojik boyutta görülme ihtimalinin yüksek olduğu söylenebilir.
Erteleme Davranışını Önlemek İçin Neler yapılabilir?
- Öncelikle varsa erteleme davranışına yol açan ömür şartları saptanmalıdır.
- İkincisi gerçekçi, ulaşılabilir, olumlu ve esnek bir gaye oluşturmaya itina gösterilmelidir.
- Genel amaçlardan fazla vakit ve öncelik sırasına uygun spesifik amaçlar oluşturulmalıdır.
- Ya daima ya hiç kanısı yerine esnek kanılara yönelmek son derece kıymetlidir. Örneğin, iki saat ders çalışmayı hedefleyen lakin bu bahiste erteleme davranışında bulunan bir öğrencinin hiç çalışmamak yerine yarım saat olsa dahi çalışmak için adımlar atması hatta kitaplarını masaya koyması bu adımlar ortasında sıralanabilir.
- Aynı anda birden fazla gaye yerine tek bir amaca odaklanmak erteleme davranışına müdahalede değerli bir adım olduğunu söyleyebilirim. Bilhassa bir amacı gerçekleştirme konusunda zorlanıyorsanız birebir anda birden fazla davranışı gerçekleştirmek kişiyi daha fazla yorabilir ve erteleme davranışını beraberinde getirebilir.
- Ertelediğiniz davranışa yönelik yakınlarınızdan takviye almak.
- Tüm bu adımlara karşın erteleme davranışınızın devam ettiğini düşünüyorsanız ve bu durum günlük hayatınızda ki işlevselliğinizi olumsuz istikamette etkilemeye başladıysa psikoterapi dayanağı almanız ruhsal uygun oluşunuzun sağlanması açısından epey kıymetli olacaktır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
