Bir Ken Jacobs filmi izlemek, genellikle yer altı sinemasının yarı mistik dünyasına girmek anlamına gelir. Orada, ticari başarının güneş ışığından korunan Jacobsis, basit makineler ve soyut, genellikle kafa karıştırıcı sonuçlarla düz resimlerden derinlik çıkarmak için dijital hileler icat etmesiyle ünlüdür.
Ancak 90. doğum günü vesilesiyle 26 Kasım’a kadar, görme konusundaki akıllara durgunluk veren deneyleri Aşağı Manhattan şehir manzarasına katıldı. “Ken Jacobs: Up the Illusion”, New York Üniversitesi’nin 80WSE Galerisi’nin Broadway ve East 10th Street’in köşesindeki vitrin eki olan Broadway Windows Gallery’de sergilenen, sanatçının çalışmalarının sokak düzeyinde bir sergisidir. 200’den fazla film ve videosundan yaklaşık 70’ini (MoMA 226’nın sahibi ve Jacobs daha fazlasını yapmaya devam ediyor) düz camın arkasındaki küçük ekranlardan oluşan bir tabloya getiriyor. Gösteri aynı zamanda, Jacobs’ın işe başladığı ortam olan kağıt üzerindeki dalgalı çizimlerden oluşan bir seçkiyi de tanıtıyor: İlginç bir orta yüzyıl modundaki fırça gibi siyah-gri halkalar, onun titiz çalışmasını damarlandıran ifade gücünün altını çiziyor.
Küratörlüğünü çok tireli yazar ve sanatçı Andrew Lampert’in üstlendiği program, Temmuz ve Eylül aylarında olmak üzere iki kez değişecek. (Ayrıca 80WSE.org’da süresiz olarak yayınlanıyor.) Ve şenlikler devam ediyor: Light Industry in Brooklyn, 25 Temmuz’da yeni bir Jacobs filmi gösterecek; Jacobs’ın ilk filmi “Orchard Street”in restorasyonu ise Kasım ayında MoMA’nın koleksiyon galerilerinde gösterilecek.
New York’un dört bir yanına dağılmış kısa öykülerden oluşan bir retrospektif, şehri en ezoterik çalışmalarının bile merkezinde tutan bir film yapımcısına yakışır. Jacobs, Brooklyn, Williamsburg’da doğdu. O ve eşi ve vazgeçilmez işbirlikçisi Flo Jacobs, son 50 yıldır şehir merkezindeki aynı çatı katında yaşıyorlar. “Orchard Street” (1955), Aşağı Doğu Yakası’nın pazar günü kalabalıklarını altın rengi, pütürlü 16 mm’de yakalar. Mercek, zincir mağazalar ve selfie tutkunları bölgeyi yeniden tanımlamadan çok önce, rüzgarın savurduğu desenli eşarp rafında asılı duruyor, bir işçinin itmeli süpürgesi boyunca sızan çöpü takip ediyor ve apartmanlardan manzaralar alıyor. “Orchard Street” ile aynı pencerede, bir çift 21. yüzyıl eseri, “Pushcarts of Eternity St.” 2006’dan ve “İtmeli Arabalar Eternity St’den Ayrılıyor.” 2011’den itibaren, 1900’lerin başlarında Aşağı Doğu Yakası sebze satıcılarının bulunan görüntülerini büyüleyici, gergin bir 3 boyutlu illüzyon yaratacak şekilde dijital olarak manipüle edin.
Jacobs, ortamın biçimsel niteliklerini vurgulayarak zamanı, vizyonu ve onları kontrol etmeye çalıştığımız teknolojileri araştıran yapısalcı filmin eşsiz bir mucidi. Pencerelerde, bir trenin eski görüntülerini adım adım ileri, geri, aynalanmış ve ters çevrilmiş, akıcı bir Rorschach testi gibi gösteren 1995 tarihli “Disorient Express” yer alıyor. Yapısalcılar demiryolunu sever: Film kamerasının gelişimi, buhar makinesinin gelişimiyle paraleldir. Lumière Brothers’ın yaklaşan bir treni anlatan filminden kaçan insanların, güya ezileceklerinden korktukları uydurma hikayesini hatırlayın.
Bugün, 10. Cadde ve Broadway’e giden metroya binerken Jacobs’ın “Disorient Express”ini telefonumun üzerine eğilmiş olarak izleyebiliyorum. Pencerelerde görüntülenen, ekranlar gibi parlayan fantazmagorinin videosunu çekebilir ve onu izleyemeyecek kadar diğer hareketli görüntülerle meşgul olacak bir film yapımcısı arkadaşıma gönderebilirim.
Ekranlarımıza – bu küçük tiyatrolara – yapışıp kaldık çünkü sinemanın doğası gereği emici bir şey var: dünyanın geri kalanı, bir ollie yapmaya çalışan bir kaykaycının zonklayan, duraklayan, halüsinasyon uyandıran animasyonundan uzaklaşırken illüzyonun çekimi , geceleri bir Manhattan silüeti, Flo artık eski model bir arabanın yanında duruyor. “Yukarı İllüzyon”, çağdaş şehir manzarasının acımasız resim içinde resim içinde yolunu kat etmenin bizi dikkatimizi dağıtmaya mahkûm etmediğini hatırlamak için iyi bir fırsat. Hala dikkat edebiliriz.
Biraz göz kırpan Jacobs buna sihir diyebilir. Yıllar boyunca, çıplak gözle görülebilen sığ bir üç boyutlu resim yapmanın birkaç yolunun patentini aldı, genellikle bir tür örtüşen stereoskop gibi iki benzer ama uyumsuz çerçeve arasında geçiş yaparak. Özellikle büyüleyici bir sistem, Jacobs’un (ve Flo’nun) canlı izleyiciler için sergilediği, boyalı plastik slaytları ve mercekleri ve dönen panjurları döndüren ve sallayan “Nervous Magic Lantern” aparatıdır. (Bu performanslardan elde edilen elden geçirilmiş görüntüler, ikinci Broadway Windows programına dahil edilmiştir.) Filmleri oynatmaktan çok, psikedelik bir sıvı ışık gösterisi gibi nesnel olmayan sinemayı ışınlar. Düz ekranda oluşan gölgeler ve parıltılar derin görünür, sanki gözünüz yüzeye dalar, toz mağaralarında delinir veya bulutsularda sürüklenir.
Sanatçının milenyumun başında dijital kurguyu benimsemesi, düzenli ve ters çevrilmiş kareler arasında titreşerek derinlik yanılsaması yaratan kısa videolar olan uzun soluklu “Eternalisms” serisine yol açtı. Broadway Pencerelerinde, bir “Sonsuzluk”, buruşuk alüminyum folyodan yapılmış gibi görünen çok yönlü bir manzaraya göz gezdiriyor. Jacobs, “küçük zaman deposu” dediği şeyle dolu bir görüntüyü parçalara ayırıp tekrar bir araya getirmekten zevk alıyor.
Jacobs kariyerini sanrılara değil, illüzyonlara adadı. Aslında “Up the Illusion”da sergilenen illüzyonların üretilmesi veya abartılması radikal bir dürüstlüktür. İllüzyon, nasıl yapıldığını bilseniz bile çalışır. Bu, yapısalcı filmin önemli bir kavrayışıdır. Görüntünün büyüsünü çekip çıkarmak değil, yanılsamayı bozmak değil, derinlemesine düşünmek.
Ken Jacobs: İllüzyonu Yükselt
26 Kasım’a kadar. Broadway Windows Gallery, 55 East 10th Street, Manhattan; 212-998-5747, 80wse.org.
