Biz İstanbul Roman Platformu Genel Koordinatörü ve Sivil Taraf Derneği Lideri Bahattin Turnalı, Romanların eğitim, sıhhat, istihdam, barınma, toplumsal entegrasyon ve ayrımcılık üzere hususlarda yaşadıkları dertlerin hala tahlile kavuşmadığını söyledi.
Aynı vakitte CHP’den 28. Periyot İstanbul 2. Bölge Milletvekili Aday Adayı olan Bahattin Turnalı, 8 Nisan Dünya Romanlar Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada, Avrupa’daki üzere azınlık değil Türk milletinin bir modülü olan Romanların asla çözülmeyen 6 temel sorunu hakkında şu bilgileri verdi:
AYRIMCILIK
Romanlara karşı ihtiyati bir müsamaha ve hudutlu bir kabullenme eğilimi bulunmaktadır. Romanlar, müzisyenlik, cümbüş ve ucuz işgücü üzere alanlarda kabullenici bir tavırla karşılaşırken; evlilik ve komşuluk üzere pratiklerde Roman olmayanların barikatıyla karşılaşmaktadırlar. Çabucak çabucak her bir romanın sevip, aşık olup kavuşamama öyküsü vardır. Ve hatta bu bazen evlilikleri bile bitiren hikayelerdir.
Romanlara karşı sergilenecek müsamaha ve kabullenici tavır onların sisteme dahil olmasına, toplumla bütünleşmesine, hasebiyle eşit kurallarda yaşamasına yol açar. Lakin bu ‘hoşgörü’ sözü tehlikeli bir sözdür. Bilhassa roman problemine müsamahayla değil hak temelli bakılması daha doğrudur ve çabayı buna nazaran kurgulamak gerekir. Ayrımcılık, dışlama ve ötekileştirme üzere sistemler onların toplumsal ömürde marjinal bir pozisyona itilmelerine yol açmaktadır. Bu dışlanmayı anayasal hak ve garantilerle müdafaa altına almalıyız.
EĞİTİM
Bazı ilköğretim okulları hâlâ ‘okul aile birliği üyeleri, çocuklarına makus örnek olur ya da ziyan verir diye Roman çocukları okulda istemiyor’ münasebeti ile Roman çocukların kayıtlarını yapmamak için direniyor. Kayıtları yapılan “şanslı” çocuklarsa her olayda birinci suçlananlar ve yargısız infaz edilenler, bazen de okula gelmezse tüm derslerden geçirileceğinin garantisi verilenler de oluyorlar.
Romanların maruz kaldıkları önyargılar, ayrımcılık, şiddet ve toplumsal dışlama ile uğraş için okul çağı nüfusunun okullaşma oranlarının arttırılması, Ulusal Eğitim Bakanlığı, milletlerarası kuruluşlar ve sivil toplum örgütleri, nezdinde yapılacak siyaset teklifleri ile okullaşma ve okullaşmadan sonra bu süreç daima denetim edilmeli ve muhafaza altına alınmalıdır.
SAĞLIK
Romanların yarısından fazlası toplumsal garantiye sahip değil. Çocuk vefatı tecrübesi Romanlarda fazladır. Roman bayanlar, Roman olmayan bayanlara nazaran daha erken çocuk sahibi olmuş, daha çok doğurmuş, daha fazla düşük yapmış ve daha az ve daha geç doğum öncesi bakım hizmeti almaktadır. Buna nazaran roman bayanları bedenen daha çabuk yıpranıp konforlu bir ömür sürme olasılıkları daha düşük olmaktadır.
Sağlık bölümündeki özelleşmeden kaynaklı düşük gelirli Roman toplumu aslında çok kalitesiz sıhhat hizmetlerinden kısmi olarak faydalanmaktadır. Kronik rahatsızlıkları araştırılmayan Romanlar, gündelik tedavilerle kendilerini avutmaktadırlar. Sıhhat bölümündeki randevu sistemi sanırım bu söylediklerimizi en yanlışsız biçimde ortaya koymaktadır.
İSTİHDAM
En kıymetli sorun işsizlik. Birçoğu, yalnızca Roman olmaktan ötürü işe alınmamaktan yakınıyor. İş konusunda talihi yaver gidenler ise çoğunlukla en vasıfsız ve düşük fiyatlı işlerde çalışıyor, zira Romanların eğitim düzeyleri ve okur-yazarlık oranları çok düşük.
Geleneksel Roman meslekleri, kayıt dışı bölümlerde yürütülmektedir. Kayıt dışı istihdam ise, Romanların hem ekonomik ve toplumsal hayattan soyutlanmasına hem de yaşadıkları toplum ile bir ahenk sorunu yaşamasına sebep olmaktadır.
Romanlar açısından esnek çalışma saatleri ve patron buyruğu altında olmama kayıt dışı istihdam avantajlı iken, emeklilik, sigorta, tazminat üzere temel personellik haklarından mahrumluklar kayıt dışı istihdamın dezavantajları olarak saptanmıştır.
Romanlar kamu kurumlarında ise esasen istihdam edilmemektedir.
BARINMA
Romanlar, birtakım semtlerde kentsel dönüşüm programları kapsamında yerleşik oldukları mahallelerin yıkılmasıyla karşı karşıya kalmaya devam etmekteler. Romanların hayat alanlarının her geçen gün daha da daraldığı ve yoksulluğun daha da arttığı gözlenmektedir. Romanların kovulduğu hayat alanlarına lüks yapılar inşa edilerek üst gelir kümesine pazarlanmaktadır. Mülkiyet ve tapu sorunları, lokal idarelerin çözmek istemediği ya da kendilerine nazaran tahlil teklifleri sunduğu çok kıymetli mevzular olup, Romanlar yüzyıllardır yaşadıkları yerlerde hukuksal yetersizlikler ve tüzel dayanak alamamaktan ötürü mağdur edilmekte ve hakları gasp edilmektedir.
SOSYAL ENTEGRASYON
Türkiye’nin Avrupa birliğine üyeliği müzakerelerinde birtakım kaideler vardı bu kuralların ortasında dezavantajlı kümelerin insan hakları kapsamında entegrasyon süreçleri husus unsur konuşuldu. Bu dezavantajlı kümelerin içerisinde en değerli ve bizi ilgilendiren tarafından bakacak olursak, Roman topluluğunun ve göçebe topluluğunun entegrasyon konusuydu. Bu nedenle, Avrupa birliği ahenk süreci müzakerelerinde Romanların kurallarının ve hayati şartlarının güzelleştirilmesi ve asimile edilmeden entegre edilmesi büyük değer taşır.
Bu süreci bir kadro sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumları muhakkak bir yere kadar getirebildiler.
Hem bütçesizlik hem ortaya konulmayan samimi plan ve programsızlık, toplumsal entegrasyon sürecini temelsiz olan bir yapı üzere olduğu yere yıkmıştır. Aslında Romanların yaşamış olduğu bu bütün meseleler aidiyet duygusu aidiyet samimiyeti içermediği için, siyasi partiler lokal idareler ve devlet kurumları tarafından önerilen ve ortaya konulan her şey içi boş bir formda yalnızca vakit kaybı yaratmıştır ve hala yaratmaktadır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
