Olimpiyatların sadece atletizmde değil, sanatta da madalyalar verdiği yıllar boyunca – eğer bunu bilmiyorsanız, bu makalenin geri kalanı daha fazla sürpriz içerebilir – zirve 100 yıl önce bu yaz Paris’te gerçekleşti.
1924 Paris Olimpiyatları’nda altın madalya kazanan heykel, Costas Dimitriadis adlı Yunan sanatçıya aitti. Çıplak, kemerli, 2 metrelik “Discobole” (Discus Thrower) haftalarca Grand Palais’de belirgin bir şekilde sergilendi.
İki yıl sonra, The New York Times’ın haberine göre “açık renkli elbiseli kadınlar ve hasır şapkalı erkeklerden oluşan bir kalabalığın” önünde, bronzdan yapılmış bu değerli heykel, New York Central Park’taki Metropolitan Sanat Müzesi’nin hemen önüne dikildi.
O gün bir müze yetkilisi “İnsanın mükemmelliğinin sembolü” dedi.
Heykel uzun süre yerinde durmadı. Olimpik sanat yarışmaları gibi, büyük ölçüde unutulmaya doğru uzanan bir yolculuğa çıktı.
Altın madalyayı kazandıktan iki yıl sonra Disk Atıcı, on yıl boyunca orada durduğu New York Central Park’taki Metropolitan Sanat Müzesi’nin önünde açıldı. Kredi… Costas Dimitriadis Arşivleri, Katia Iakovidou ve Yiannis Anagnostou Koleksiyonu
‘İlham Perilerinin Pentatlonu’
1912 Stockholm Olimpiyatları’ndan başlayarak onlarca yıldır Olimpiyatlar resim, heykel, mimari, müzik ve edebiyat yarışmalarını içeriyordu; modern Olimpiyatların kurucusu ve lideri Pierre de Coubertin’in deyimiyle “İlham Perilerinin pentatlonu” .
Coubertin, “Bundan sonra atletik yarışmalarla aynı seviyede, her Olimpiyatın bir parçası olacaklar” dedi.
Bazıları ünlü, çoğu ünlü olmayan binlerce sanatçı eser sundu. Sporcuların aldığı madalyaların aynısı olan 150’den fazla Olimpiyat sanatı madalyası verildi. Los Angeles’taki 1932 Olimpiyatları’nda, bir ay süren katılım sergisini 400.000 kişi ziyaret etti.
Olimpiyatlar bu yaz Paris’e dönerken binlerce altın, gümüş ve bronz madalya verilecek; hepsi spor için, hiçbiri sanat için değil.
Dimitriadis üzerine doktora tezini yazan Yunan sanat tarihçisi Nikoleta Tzani, “Pierre de Coubertin’in ruhu hayatta kalamadı” dedi.
Ancak bazı sanat eserleri bunu yaptı. Dünyanın dört bir yanına dağılmış durumda, bir kısmı müzelerde veya parklarda, bir kısmı özel koleksiyonlarda, çoğu zaman ve ilgisizlikten kaybolmuş.
Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin evi olan İsviçre’nin Lozan kentindeki Olimpiyat Müzesi’nin bodrum katında güvenli bir depolama alanı bulunmaktadır. Küratörler binlerce spor ekipmanı, üniforma, madalya, belge, meşale, kupa ve sanat eserini denetler.
Ancak gizli koleksiyonda altın madalya kazanan tek tablo, Lüksemburglu gazete çizeri Jean Jacoby’ye 1924’te birincilik kazandıran üç parçalı tablonun iki renkli parçası. Biri futbolu, diğeri ragbi temsil ediyor. Bir yaya yarışının başlangıcını tasvir eden üçüncü yağlıboya tablonun nerede olduğu bilinmiyor.
Üst katta müze ziyaretçileri Coubertin hakkında her şeyi öğreniyor ve Olimpiyat sporlarından hatıraları görüyor. Olimpiyatlarda ciddi sanat yarışmalarının düzenlendiğine dair hiçbir belirti yok.
Ancak müzenin dışında Cenevre Gölü’ne bakan bir yamaç bahçesi heykellerle bezelidir. Keskin gözlü bir ziyaretçi belirli bir parçayı not edebilir. Bu Dimitriadis’in Disk Atıcısı, New York’takinin 20. yüzyılın sonlarına ait bir kopyası.
Yakındaki bir pankartta, “Orijinal, 1924 Paris Olimpiyat Oyunları sırasında düzenlenen sanat yarışmasının heykel bölümünde birincilik ödülünü kazandı” yazıyor, cevapladığından daha fazla soruyu gündeme getirecek kadar şifreli.
Coubertin’in Vizyonu
1863 yılında Paris’te doğan Coubertin, aristokrat bir ailede büyüdü ve klasik sanat ve edebiyat eğitimi aldı. Antik Yunan Oyunlarına dayanan modern Olimpiyatları hayal etti ve 1896’da Atina’da başlattı.
Yunanlılar gibi Coubertin de Olimpiyatların hem beden hem de zihinle ilgili olması gerektiğine inanıyordu. Ancak Olimpiyatları yeniden canlandırmak bile yeterince zordu. Hayal kırıklığı yaratan ilk üç baskıda yalnızca spor yer alıyordu.
Bir keresinde “Sanat yarışmalarının aurasından yoksun” demişti, “Olimpiyat Oyunları sadece Dünya Şampiyonasıdır.”
1906’da Coubertin, Paris’teki Comédie Française’ye düzinelerce sanatçıyı ve sanat figürünü davet etti. Mimarlık, heykel, resim, müzik ve edebiyat alanlarında, “doğrudan spor fikrinden esinlenen yayınlanmamış eserlere dört yılda bir verilecek şekilde tasarlanmış” yarışmalar önerdi.
Atletizm ve akademisyenlerin harmanlanması gerektiğini savundu.
Coubertin, “Gelecek nesil aynı zamanda sporcu olacak zihinsel çalışanları tanıyacak” dedi. “Eskrimciler arasında zaten yok mu?”
Günün sonunda anlaşmaya varıldı: Sanat, Olimpiyatların bir parçası olacaktı ve 1912’den itibaren madalyalar verilecekti.
Çok az başvuru alacağından endişelenen Coubertin, edebiyat yarışmasına kendisi katıldı. Fransız köylerinin isimlerinden alınan soyadları olan “Georges Hohrod ve Martin Eschbach” takma adını kullanarak gösterişli bir “Spora Övgü” sundu.
Coubertin 25 yıl sonra ölmeden önce fark edilmiş olsaydı ilk büyük IOC skandalı haline gelebilecek olayda Hohrod ve Eschbach altın madalyayı kazandı. İtalyan şair ve romancı Gabriele d’Annunzio’nun bir eseri de dahil olmak üzere başka hiçbir eser gümüş veya bronz madalyaya layık görülmedi. (Kazanamayan bir diğer saygın İtalyan mı? Ünlü otomobil ailesinden heykeltıraş Rembrandt Bugatti.)
1916’da Berlin’de yapılması planlanan bir sonraki Olimpiyatlar savaş nedeniyle iptal edildi. 1920 Antwerp Oyunları, Avrupa’daki yıkımın ardından düzenlenen yama işi bir olaydı.
Sonra Paris geldi.
Cambridge’de profesör ve Fitzwilliam Müzesi’nde 1924 Olimpiyatları hakkında yakında düzenlenecek bir serginin eş küratörü Christopher Young, “Bu en önemli sanat yarışması” dedi. “Bu, Pierre de Coubertin’in Olimpiyat başkanı olarak görev süresinin son yılı, teknolojik değişimin yaşandığı bir an ve Paris’teki sanat ortamı çok canlı.”
Sanat yarışmaları yerini ve zamanını bulmuştu.
1924 ve ‘Liffey Yüzmek’
Jacoby’nin 1924 Olimpiyatları’nda kazanan eseri genellikle depoya gömülürken, gümüş madalyayı kazanan tablo büyük bir Avrupa müzesinde dikkat çekici bir şekilde sergileniyor.
Jack Butler Yeats’in yağlıboya tablosu “Liffey Swim”, Dublin’deki İrlanda Ulusal Galerisi’nin 14. odasında asılı duruyor. Jacoby’nin üçlemesinden sonra ikinci sırada yer alması sanat eleştirmenleri arasında şaşkınlık yarattı ve Olimpiyat sanat yarışmalarındaki dengesiz değerlendirmelerin altını çizdi.
Jacoby, en azından Lüksemburg dışında çok az tanınıyor; burada kendisi adını taşıyan küçük bir atletizm stadyumuna sahip ve sanatta iki Olimpiyat altın madalyası kazanan tek kişi olarak biraz kötü bir şöhrete sahip.
Yeats ise İrlanda’nın en ünlü sanatçısı olarak kabul ediliyor.
Ulusal Galeri’nin baş küratörü Brendan Rooney, “O burada çok büyük bir figür” dedi. Müzede onun düzinelerce eseri ve 1924 gümüş madalyası bulunuyor.
1923’te, yani kardeşi şair William Butler Yeats’in Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandığı ve İrlanda’nın bağımsızlığını kazandığı dönemde Yeats, Dublin’in kalbinde Liffey Nehri boyunca yapılan bir yüzme yarışını tasvir eden modern bir sahne çizdi. . Yarış, Dublin’in yaz takviminin çılgın bir parçası olmaya devam ediyor.
Rooney, “Bu, çok zor yıllar geçiren ihtiyatlı iyimser bir ulus için iyimser bir tablo” dedi.
Galeriye eşlik eden pankart, bunun “Yeats’in Ekspresyonizme artan ilgisinin işareti olduğunu” belirtiyor. Yeats’in kalabalığın içinde kendisini ve karısını belirgin bir şekilde resmettiğine inanılıyor. Rooney, “Kalabalıkların içindeki anları figüratif ayrıntılarla yakalama yeteneğinin eşi benzeri yoktu” dedi.
Tablo Londra, Brüksel’de ve 1939-40 New York Dünya Fuarı’nda sergilendi. Rooney gülerek Yeats’in sanatsal adaletsizliğin kurbanı olduğunu, çünkü resimlerinin Jacoby’nin geleneksel çalışmalarına kıyasla modern ve çağrıştırıcı olduğunu öne sürdü.
Olimpiyat katılımları 1924’te Paris’te bile klasik ve idealize edilmişti. Daha sonra New York’ta dikilen altın ödüllü Disk Atıcı heykel bunun başlıca örneğidir.
Olimpiyat sanatlarını derinlemesine araştıran Stanford öğretim görevlisi Miles Osgood, “Eğer 20. yüzyılın başlarındaki avangardın veya bir tür modernist toplumun kart sahibi bir üyesiyseniz, bunun size pek bir faydası olmayacaktı” dedi. yarışmalar olduğunu söyledi. “Bu sanatçılardan kaçının bu yarışmalara çekildiğini, hatta onları kaybetmek için bile çekildiğini görmek gerçekten büyüleyici.”
Eser gönderen ancak hiçbir şey kazanamayanlar arasında: 1924’te İngiliz şair ve romancı Robert Graves, 1928’de Dadaist George Grosz ve 1932’de Bauhaus mimarlık okulunun kurucusu Walter Gropius.
En tanınmış altın madalya sahipleri arasında Fransız heykeltıraş Paul Landowski ve Hollandalı ressam Isaac Israëls yer alıyor. İngiltere’nin önde gelen kadın sanatçılarından biri olan Laura Knight gümüş madalya kazandı. Bunların hepsi 1928’deydi; 1924’te Paris’in desteğiyle katılımlar açısından güçlü bir yıl oldu.
Osgood, Yeats’in madalya kazanan çalışmasının, organizatörlerin Seine Nehri’nde açık denizde yüzme ve triatlonun bir kısmını düzenlemeyi umdukları yaklaşan Olimpiyatlara da yansıdığını düşünüyor.
Osgood, Fitzwilliam sergisine eşlik eden bir makalede “‘Liffey Swim’ yeni bir şehirde hayat buluyor” diye yazdı. “Olimpiyat Sanat yarışmaları – kural kitapları, jürileri ve madalyalarıyla – bir zamanlar sanatı sporu taklit etmeye ikna ettiyse, şimdi sporun sanatı taklit etme zamanı geldi.”
“Liffey Yüzmesi”, Yeats’in gümüş madalyasıyla birlikte, 19 Temmuz’dan 3 Kasım’a kadar sürecek olan Fitzwilliam sergisine ödünç verilecek. Olimpiyat Müzesi de iki Jacoby parçasını gönderiyor. Sanatseverler bunları değerlendirebilir. Tıpkı 100 yıl önce Paris’teki jürilerin Coubertin’in 1924’teki kapanış töreninde sanatı ön plana çıkarmasıyla yaptığı gibi, yan yana.
Atletizm ve sporun dışında başka bir şeye ihtiyaç var” dedi. “Ulusal dehanın varlığını, ilham perilerinin işbirliğini, güzellik kültünü, geçmişte Olimpiyat Oyunlarında vücut bulan ve modern zamanlarımızda da temsil edilmeye devam edilmesi gereken güçlü sembolizmle ilgili tüm gösterileri istiyoruz.”
Devam ettiler ama çok uzun sürmedi.
Bir Çağın Sonu
Olimpiyat sanatının edebiyat kategorisi nadiren öne çıkıyordu, ancak 1932’deki bir giriş aydınlatıcıydı. Bu, Amerikan Olimpiyat komitesi başkanı Amerikalı Avery Brundage tarafından yapıldı.
Brundage, “Amatör Sporun Önemi” kitabında şöyle yazmıştı: “Sanat, müzik, mimari, edebiyat, hepsi bu ticari çağda para hırsı uğruna fahişeleştirilmiş gibi görünüyor.” Sözleri mansiyon ödülü aldı ancak madalya almadı.
Paris’ten gelen ivmeyle sanat yarışmaları 1928’de Amsterdam’a ve 1932’de Los Angeles’a yayıldı. Ancak 1936’daki Berlin Olimpiyatları’nda yarışma, Nazi propaganda bakanı Joseph Goebbels’in yönetimine girdi.
Bu Olimpiyatları boykot etmek için uluslararası çağrılar vardı, ancak Brundage herkesin bildiği gibi Amerika’nın katılımını destekledi. Atletizmde yarışan ancak sanat katılımı olmayan ülkeler arasında Fransa ve İngiltere de vardı. Düzinelerce başvuruya rağmen Amerikalıların yalnızca bir madalyası vardı. Almanlar hakim oldu.
Coubertin 1937’de öldü. İkinci Dünya Savaşı sonraki iki Olimpiyatı iptal etti. 1948’de Londra’da yeniden başladıklarında sanat, programın seyreltilmiş bir parçasıydı. Amerika Birleşik Devletleri katılmadı.
Bir yıl sonra, şu anda IOC başkan yardımcısı olan Brundage, Olimpiyatların durumu hakkında bir rapor yazdı. 23. madde sanatla ilgiliydi. Raporda, “Sanat yarışması yarışmacılarının neredeyse tamamı profesyonel olduğundan, Olimpiyat madalyaları verilmemelidir” denildi. “Bu etkinlik sergi niteliğinde olmalı.”
Başka endişeler de vardı. Çoğu sporun aksine sanat yarışmaları özneldi ve televizyonun yeni doğduğu çağa pek uygun değildi. Olimpiyatlar sporun zirvesine ulaşmıştı ama sanatın zirvesine ulaşmıştı; Coubertin’in öngördüğü gibi “atletik yarışmalarla aynı seviyede” değildi.
Helsinki’deki 1952 yarışması iptal edildi ve 1954’te Brundage’ın başkan olmasıyla IOC, sanat yarışmalarının sona erdirilmesi yönünde oy kullandı.
Çoğunlukla unutuldular. Ama herkes tarafından değil.
Paris’ten Randall Adası’na
Patricia Reymond, Lozan’daki Olimpiyat Müzesi’nin kıdemli koleksiyon yöneticisidir. Mart ayında bir hafta içi bodrum katındaki sessiz depolama alanında tüm Olimpiyat sanatının nereye gittiğini düşündü.
Jacoby tablolarından birinin yanında dururken, “Elbette kazanan sanatçıların farklı eserlerine sahip olmayı çok isteriz” dedi. “Ama bu zor.”
Araştırmacıların her Olimpiyat için sunulan sanatçı ve sanat eserleri listeleri var ancak açıklamalar ya eksik ya da belirsiz. Sanatçılar bazen benzer başlıklara sahip birden fazla eser oluşturarak doğrulamayı zorlaştırıyordu. Çok az fotoğraf çekildi veya yalnızca siyah beyaz çekildi.
Küratörler açık artırmaları ve çevrimiçi satışları tarar. Dil bir engeldir. Reklamı yapılan parçaların hepsinin Olimpiyatların bir parçası olduğu beyan edilmiyor.
Küratörler, 1912’de kazanan ilk tablo olan Carlo Pellegrini’nin “Kış Sporları” frizinin satışa çıktığını fark eder miydi? (Muhtemelen, nerede olduğu uzun zamandır sinir bozucu olduğu için.) 1932’de altın madalya kazanan Disney illüstratörü Lee Blair’in “Rodeo”su piyasaya çıkarsa onu yakalayabilirler mi? (Belki. Kaliforniya’daki bir liseye bağışlanmıştır ve onlarca yıldır kayıptır.)
Disk Atıcının durumu en açıklayıcı örnek olabilir. Ery Kehaya adlı bir Yunan Amerikalı tütün yöneticisi New York için ilk bronz versiyonu sipariş etti. (İkincisi 1927’de çekildi ve hâlâ Atina’daki tarihi Panathenaic Stadyumu’nun yakınında duruyor.)
Ancak Met’in dışındaki şenlikli açılışından on yıl sonra, kökleri söküldü ve New York’un Randall Adası’nda, kısa mesafe koşucusu Jesse Owens’ın Berlin Olimpiyatları’na katılmaya hak kazanacağı yeni bir stadyumun önüne yeniden dikildi.
Sporun yapıldığı yer biraz mantıklıydı, ancak New Yorkluların uzun süredir Randall Adası üzerindeki köprüleri orada durmak yerine araba veya trenle geçme olasılıkları daha yüksek. Yaklaşık 500 dönüm büyüklüğünde ve neredeyse hiç kimsenin yaşamadığı ada, Manhattan, Queens ve Bronx’un Robert F. Kennedy (eski adıyla Triborough) Köprüsü ile birbirine bağlandığı yerdir. Aşağıda, çoğunlukla Randall’s Island Park Alliance tarafından bakımı yapılan park alanı ve spor tesisleri bulunmaktadır.
Kuruluşun logosu Disk Atıcının siluetidir. Eski tarz, iki elli atış formunu tasvir eden bu resim, kalabalığın içinde arkasındaki birine bir somun ekmek vermek için arkasına yaslanan kaslı bir çıplaklara benziyor.
İttifakın başkanı Deborah Maher, “Çoğu insan bunun neyi temsil ettiğini bilmiyor” diye itiraf etti.
Heykel, ilan ettiği stadyum gibi pek eskimedi. Yıpranmış, yıpranmış ve tahrip edilmiş, bir kolu ve diskin kendisi eksik olan bu hayvan, 1970 yılında sessizce kaldırılıp depoya konuldu ve pek çok kişi tarafından gözden kaçırılmadı.
Ancak Disk Atıcı 1999’da yeniden keşfedildi, yenilendi ve yeniden adandı. Eski stadyum yıkıma doğru giderken, Manhattan çıkış rampasının eteğindeki çimenli bir trafik adasına yerleştirildi; çoğunlukla boş bir adaya giden yalnız bir selamlayıcıydı. Sürücülerin gözlerinin içine bile bakmadı.
Geçtiğimiz sonbaharda Maher ve diğerleri yol inşaatına tecavüz konusunda endişelenene kadar orada duruyordu. Onu kaldırdılar ve 16 Nisan’da Disk Atıcısı, 2005 yılında daha önceki büyük stadyumun yerinde açılan 5.000 koltuklu Icahn Stadyumu’nun önünde yeniden görücüye çıktı.
Heykel, 1,6 milyon dolarlık yeni plazanın en önemli parçası. Yuvarlak, yükseltilmiş bir çiçek yatağının içinde uzun boylu durur ve dört tarafı aydınlatılır.
Maher, “Onu vurgulamak istedik” dedi.
2024 yılının, Disk Atıcının altın madalyasının 100. yıl dönümü, bir Paris Olimpiyatının yüzüncü yılı ve diğerinin yılı olması mutlu bir tesadüf.
Maher, “Her şey tesadüfen oldu” dedi.
Randall Adası’ndaki yükseltilmiş bir çiçek tarhına yeniden dikilmek, Olimpiyatların en görkemli geri dönüşünü temsil etmeyebilir. Ancak bu, uzun zaman önce tarihin gömdüğü eski sanat yarışmalarının kaderinden çok daha iyi bir kader.
