Karanlık bir sürecin görünmeyenlerini gün yüzüne çıkaran Sancak Medya, Alija sinemasından sonra Dayton dizisi ile izleyicilerle buluşuyor. 6 kısımlık dizi Bosna tarihinin perde ardını; baskı, zulüm, soykırım, dramın ismi: Dayton olarak aktarıyor.
Bosna Hersek gerçekleri üzerine iki başarılı işlere imza atan Sancak Medya İdare Şurası Lideri Muhammed Hakan Sancaktutan dizi hakkında değerli ayrıntıları Engin Şenol önderliğinde aktardı. Biyografi, drama ve savaş çeşidinde, 45 dakikalık 6 kısım halinde yayınlanacak Dayton dizisinin direktörü Başak Soysal. Senaristler Ümit Cihan Canpolat ve Rabia Bozkurt. Oyuncular ise Levent Öktem, Oktay Korunan, Şehsuvar Aktaş, Şükrü Türen, Bülent Alk olarak yer aldı.
1992 yılında başlayan Sırp kuşatması, zulüm, savaşın gerçek yüzü ve uygulanan soykırımın boyutlarını Alija dizisi ile beyazperdeye taşıyan Sancak Medya TRT’nin Dijital Platformu çektiği Dayton dizisi ile karanlık bir sürecin bilinmeyenlerini gün ışığına çıkarıyor. Amerika’nın Ohio eyaletindeki Dayton’da bir ortaya getirilen taraflar ortasında yaşananlar, Aliya’nın yani mütevazı bir başkan, kumandan, İslam aleminin son yüzyıldaki en büyük önderlerinden birisi olan Aliya kendi sözü ile Abdullah’ın yaşadıkları 6 kısımlık dizide tarihe aktarılıyor.
Alija dizisi ile başlayalım istiyorum. Çok zorluklarla karşılaştınız bu diziyi çekerken diye hatırlıyorum.
SANCAKTUTAN: “Bosna’da zorluklar, itirazlar, set basmalar, baskıları hepsini yaşadık. Yılmadık ve 6 kısmın tamanını Bosna Hersek’de çektik. Neredeyse tüm figüranlar savaş gazisiydi. Sırp lider Dodik bizi terörist ilan etti. Çetnikler setimizi basmaya kalktı. Biz hiçbir tesir altında kalmadan çekimlere devam ettik ve Alija dizisi tamanlandı. Tam 30’un üzerinde Balkan ve Avrupa ülkeleri televizyonlarında haber oldu. Tabi bu “Ne oluyor?” sorusunu da gündeme getirdi. Birgün Alija’nın yakın dostu, savaşın bâtın kahramanlarından merhum Hasan Cengic” Çocuk sen ne yaptığının farkında değilsin”dedi ve sonra devam etmişti. “Bosna’da soykırım ve savaşı Batı “iki arkadaşın arbedesi ve sonrasında birbirine gül vererek barışması” olarak gösterdi. Sen Alija’nın ülkülerini ve Bosna’da ki Müslüman halkın 100 yıldır çektiği zulüm ve soykırımı anlatıyorsun.”
Bosna gerçeğini dünyaya anlatma noktasında Sancak Medya değerli iki imale imza attı. Neden Dayton bize bilgi verebilir misiniz?
SANCAKTUTAN: Alija’yı yaptıktan sonra yeni kuşak Boşnakların bu dünya başkanını daha yeterli tanımalarını istiyordum. Çünkü genç Boşnakları böylesine çok özel başkanlarını tanımıyorlardı. Savaşın yakışıksız yüzünü bilmiyorlardı. İslam coğrafyasının Batı komşusu Boşnak halkını sindirme ve yok etme siyasetine karşı elindeki imkansızlıklarla bunu mümkün olduğunda halkın faydasına çevirmeye çalışan büyük kumandanı, düşünür ve başkan Alija’yı bilhassa ABD’nin yeni dünya stratejisi karşısında ne büyük bir başkan olduğunu ve oyunu bozma uğraşını anlatmak istedim.
,,,,ve her şey bittiğinde hatırlayacağımız şey
Onun bir kelamı çok kıymetli. “,,,ve her şey bittiğinde hatırlayacağımız şey, düşmanlarımızın kelamları değil dostlarımızın sessizliği olacaktır.” Tahminen de bu Müslüman Boşnak halkının ve Alija’nın yanlızlığını anlatan en kıymetli kelamıdır. Çok şükür bu millet o vakitte, artık de Boşnak halkının yanında olmuştur. Alija nitekim tarihi gerçekleri bugüne anlatma ve tarihe not düşme manasında hoş bir üretim oldu. Çok olumlu reaksiyonlar aldı. Ama Bosna Hersek gerçeğini anlatma noktasında bilhassa barış görüşmelerinin yapıldığı ABD’nin OHİA eyaletindekinin Dayton kentinde ki sürecinde gün yüzüne çıkarılması, kuşatma, savaş, zulüm ve soykırım vakti yaşananlardan sonra müzakerelerde de bilge adam, üstün bir devlet adamı Aliya İzzetbegoviç’in burada yaşadıklarını da bilmek gerekiyordu. Çok şükür Dayton’da bunu da gerçekleştirdik. Hoş bir dizi oldu.
Dayton senaryosu ile ilgili kısa bir bilgi verir misiniz?
SANCAKTUTAN: Alija’nın gözünden; Dayton antlaşması süreci, antlaşmanın koşulları, global güçlerin baskı ve pazarlık ögeleri ele alınırken, öteki taraftan Kahramanoviç ailesinin gözünden; Bosna’da yaşanan zulüm, savaşın gerçek yüzü ve uygulanan soykırımın boyutlarını kavrayacağımız bir aile dramı paralel kurguda birlikte ilerler.
Müzakerelerin başındayken Alija’nın eski bir dostunun 3 yıldır ulaşamadığı ailesini bulması için yardım istemesiyle, Kahramanoviç ailesinin yaşadıklarının izini sürerken öteki yandan Alija’nın Dayton müzakerelerindeki güçlü çabasına şahitlik ederiz. Bir başkanın, savaşla dağıtılmış ülkesini bir ortada tutarak yine inşa etme süreciyle, soykırım nedeniyle dağılmış bir ailenin, birbirlerini bularak tekrar bir ortaya gelme gayreti iç içe geçer ve savaşın, atılan birinci kurşundan son atılan imzaya kadar tüm boyutları ele alındı. Hakikaten hoş bir imal ortaya çıktı.
Türk Yüzyılının en kıymetli ayağından biri de içerik üretme
Unutmamak gerekir ki Türkiye yüzyılının en değerli ayaklarından biri de yayıncılık ve bunun içinde de içerik üretimi noktasında tüm mazlum milletlerin, kültürlerin, geçmiş medeniyetlerin suskunluğu, çaresizliğini gün yüzüne çıkarıp, kulağı sağır, gözü kör, kalbi katılaşmış kelamda uygarlıklara karşı haykırabilmektir. Bunu güçlü ülkeler yapabilir. Bu yüzden içerik üretimi gelecek yüzyılın en kıymetli silahlarından biri olacaktır. Bu sosya medya ile daha da ehemmiyet kazandı.
Çok değişik bir senaryodan kelam ediyorsunuz. Biraz daha detay verir misiniz?
SANCAKTUTAN: 1992’de başlayan Sırp kuşatmasının akabinde 3 yıldan fazla vakit geçmiş ve taraflar, ortalarında bir mutabakat imzalanabilmesi için Ohio eyaletindeki Dayton’da bir ortaya getirildi. Savaş hala devam ederken heyetler ortasında dayanılmaz bir pazarlık başlar. Alija, başından beri çetin geçeceğini bildiği müzakerelerde, ülkesinin sonlarını müdafaanın ve savaş suçlularının yargılanmasının savaşını verirken Miloseviç’in uzlaşmaktan uzak tutumuyla uğraşmak zorunda kalır. ABD Lideri Clinton, deneyimli diplomat Hollbrooke’u barış müzakereleri başlatmak için görevlendirir.
Bir yanda diplomasi, bir yanda bir aile dramı
Boşnak başkan Alija İzzetbegoviç’in yapan ve bilge tavrı Holbrooke ve takımını tesirler. Fakat onlar için bu müzakereler sonucunda elde edilecek siyasi imaj, her şeyden daha değerlidir. Alija, hem hala devam eden soykırımı durdurmak hem de bütün etnik kümelerin bir ortada barış içinde yaşayabilecekleri bir formül bulmak için çabalamaktadır. Aslında Alija kanton üzere bir muahedeye sıcak bakmıyordu. Şer ile ehveni şer ortasında bir seçim yapıyor bu süreçte. Bir yandan mekik diplomasisi ile dünya kamuoyunun dikkatini çekmek için uğraşmakta, öbür yandan ise hala kamplarda oldukları bilgisine ulaşılan Kahramanoviç ailesine ulaşmaya çalışmakta. Yani bir de aile öyküsü var bu dizide.
Arkadaşının Ailesini Kurtarmak
Dayton’da müzakereler sürerken paralel kıssada, Kahramanoviç ailesinin yaşadığı ve 3 yılı aşkın sürece yayılan kıssasını görürüz. Olacaklardan habersiz, Sırp komşularıyla uygun geçinen aile, üniversitede okuyan Hasan’ın, küçük kardeşi Amira’nın doğum günü için sürpriz ziyaretiyle daha da şenlenir. Arkan önderliğinde milislerin toplandığından ve gözlerini öfke bürümüş Sırpların kendilerine saldıracaklarından habersizlerdir.
Pamuk İpliğine Bağlı Barışı Yaşatmak
Amira’nın doğum gününde, Sırp komşularıyla küçük bir kutlama yaparken baskın gerçekleşir. Aile üyeleri konutlarından çıkarılarak, erkek ve bayanları başka kamplara yollanır. Hasan ve Nedzad, Batkoviç kampına götürülürken Mirsada ve kızlar ise Duzo’daki kampa götürülür. Bu kamplarda, savaşın gerçek yüzüne ve Sırp zulmünün her istikametine maruz kalırlar. Kahramanoviç’lerin kıssasına şahit hayli, Alija’nın Dayton’da neyin çabasını verdiğini, Sırpların işlediği savaş kabahatlerinin üzerinin nasıl örtülmeye çalışıldığını daha yeterli kavrarız. Dayton’da Sırp tarafının saldırgan ve umursamaz tutumları süreci uzatır.
Tam Bir Satranç Oyuncusu
Clinton’un baskısıyla Amerikan heyeti ise Alija için en kıymetli sıkıntıları, küçük pürüzler olarak görerek bir an evvel muahedeyi imzalatmanın peşindedir. Alija, giderek bir satranç oyununa dönüşen müzakerelerde, her türlü zorluğa karşın zekice ataklarıyla Amerikan tarafını olabildiğince yanına çekerek Sırpların inadını esnetmeyi başarır. Alija, kendisine önerilen iki tekliften sıkıntı olanını yani 3 etnik kümenin bir ortada yaşayacağı kantonlardan oluşan üçlü bir idare teklifini benimser.
Sırpların tavrı, çok talepleri tahammül edilecek üzere değildir. Alija Meclis’i zahmetle İkna ederek muahedeyi onaylatır ve imzalar merasimle atılır. Artık daha sıkıntı bir süreç başlamaktadır ve pamuk ipliğiyle bağlı barışı yaşatmak, savaştan daha güç bir vazifedir.
