Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kontrolleri, maaş alabilmek için yapılan düzmece boşanmaların peşini bırakmıyor. Geçen yıl 2 bin 414 kişinin bu yola başvurduğu tespit edildi. SGK, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen bireylerin maaşlarını kesiyor ve ödenen tüm meblağları faiziyle birlikte geri alıyor. Ayrıyeten, sahtecilik kabahatinden savcılığa kabahat duyurusunda bulunuluyor.
SGK, sigortalının vefatı durumunda belli kaidelerle dul ve yetimlere maaş bağlıyor. Bilhassa kız çocuklarına, evli olmamaları, boşanmaları yahut dul kalmaları halinde yetim aylığı bağlanıyor. Dul eşlere ise vefat tarihinde yasal evlilik birliğinin bulunması kaidesiyle maaş veriliyor. Bu maaşları almak hedefiyle düzmece boşanma ve hileli yollara başvurulması ise yasal olmayan bir durum teşkil ediyor.
İstanbul Ticaret Gazetesi Müellifi İsa Karakaş bugünkü yazısında SGK’daki çalışmalara değindi.
SGK’NIN KONTROL VE UYGULAMALARI
SGK, her yıl gerçekleştirdiği kontrollerle binlerce sahtecilik olayını ortaya çıkarıyor. 2023 sonunda 2 bin 418, geçen yıl ise 2 bin 414 geçersiz boşanma hadisesi tespit edildi. Eşinden resmen boşandığı halde fiilen birlikte yaşadığı belirlenen şahısların maaşları kesiliyor ve ödenen Genel Sıhhat Sigortası (GSS) fiyatları da dahil olmak üzere tüm meblağlar faiziyle birlikte geri tahsil ediliyor. Bununla birlikte, ilgililer hakkında sahtecilik kabahatinden Cumhuriyet Savcılığına kabahat duyurusunda bulunuluyor.
YARGITAY EMSAL KARAR
Sahte boşanma nedeniyle maaşı kesilen şahısların mahkemeye başvurması sıkça görülen bir durum. Bu hususta Yargıtay’ın değerli bir emsal kararı bulunuyor. Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin E: 2011/4060, K: 2011/15309 sayılı kararı, bu çeşit davalarda temel alınan temel prensipleri belirliyor.
Yasal Destek: 5510 sayılı Kanun’un 56. unsurunun 2. fıkrası, “Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu şahıslara ödenmiş olan fiyatlar, 96’ncı unsur kararlarına nazaran geri alınır” kararını içeriyor. Bu kararın Anayasa’ya karşıtlığı teziyle yapılan müracaat, Anayasa Mahkemesi tarafından 28.04.2011 tarihinde reddedilerek kararın yürürlüğü devam etmiştir.
Kararın Konusu: Dava, hak sahibi kız çocuğuna bağlanan vefat aylığının, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı gerekçesiyle SGK tarafından kesilmesi ve yapılan ödemelerin yersiz sayılması üzerine açılmıştır. Davacı, SGK sürecinin iptali ve aylığının yine bağlanmasını talep etmiştir.
YARGITAY KARARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
Yargıtay kararı, geçersiz boşanma yoluyla SGK’dan gelir/maaş alma konusunu ayrıntılıca ele alıyor. Kararda, kişinin boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşama tercihinin kişisel özgürlük kapsamında olduğu vurgulanıyor. Fakat devletin, bu cins alakaları sürdürenleri toplumsal sigorta yardımından yararlandırmama yetkisine sahip olduğu belirtiliyor. Bilhassa Anayasa Mahkemesi’nin iptal başvurusunu reddetmesi göz önüne alındığında, yargı organlarının yürürlükteki kanunları uygulamakla yükümlü olduğu tabir ediliyor.
5510 sayılı Kanun’un ilgili hususu, boşanılan eşle fiilen birlikte yaşama olgusunu hem gelir/aylık kesme nedeni hem de bağlama mahzuru olarak düzenliyor. Buna nazaran, boşanma niyetinden bağımsız olarak, 01.10.2008 tarihinden itibaren fiilen birlikte yaşadığı tespit edilen bireylerin gelir/aylıkları zarurî olarak kesiliyor.
Gelir/aylığın kesilme tarihi ve SGK’nın geri alım hakkı konusunda ise, fiilen birlikte yaşama olgusunun başlama tarihi temel alınıyor. Lakin bu unsur 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girdiği için, fiili birliktelik daha evvel başlamış olsa dahi bu tarihten öncesine dönük kesinti yapılamayacağı belirtiliyor.
KANIT TOPLAMA SÜRECİ
Bu cins davalarda, fiilen birlikte yaşama olgusunun tüm açıklığıyla ortaya konması büyük ehemmiyet taşıyor. Yargıtay, bu noktada tarafların göstereceği tüm delillerin toplanmasını, şahit tabirlerinin alınmasını ve şu ögelerin incelenmesini kural koşuyor:
- Davacı ve boşandığı eşinin yerleşim yerlerinin tespiti (muhtarlık dokümanları, nüfus kayıtları, adres değişiklikleri).
- Su, elektrik, telefon aboneliklerinin kimin ismine olduğu.
- Seçmen bilgi kayıtları.
- Çalışmaları nedeniyle resmi/özel kurumlara verilen adres evrakları.
- Ödeme yapılan özel banka hesaplarının durumu (eğer 4857 sayılı Kanun kapsamında çalışıyorlarsa).
- Emniyet Müdürlüğü/Jandarma Komutanlığı araştırması.
- Mahalle/köy muhtar ve azalarının şahit sıfatıyla bilgi ve görgüleri.
Tüm bu deliller ışığında “boşanılan eşle hareketli olarak birlikte yaşama” olgusunun gerçekleşip gerçekleşmediği kıymetlendirilerek karar veriliyor.
SONUÇ
Toplumda uzun yıllardır “sahte boşanma” veya “muvazaalı boşanma” olarak bilinen bu durum, bilhassa vefat aylığı yahut yetim aylığı alabilmek için evliliği sonlandırıp eski eşiyle yaşamayı sürdüren bireyler yahut dul aylığı için mevcut evliliğini bitirip sonraki eşiyle birlikte olan şahısların durumu etik dışı ve SGK’yı dolandırma olarak algılanıyor. İlgili düzenlemenin iptali için Anayasa Mahkemesine yapılan müracaatın reddedilmesiyle, geçersiz boşanmalar yoluyla SGK’dan gelir/maaş alınmasının önüne geçmeye yönelik yasal düzenleme 01 Ekim 2008 tarihinden itibaren hala yürürlükte.
Bu bağlamda, belirtilen tarihten evvel bağlanmış olsa dahi, eş yahut çocuğun boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığının tespit edilmesi halinde gelir ve maaşların kesilmesi ve Kurumca yersiz ödeme kapsamında geri alınması büsbütün türel ve yerindedir. Yargıtay’ın kararı da bu tarafta. Lakin Yargıtay, yargılama sürecinin son derece hassas ele alınması ve tüm ispat, kanıt ve şahitlerle ortaya konması gerektiğini bilhassa vurguluyor.
Unutulmamalıdır ki, yalnızca maaş almak için eşinden mutabakatlı boşananların, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı tespit edilmesi halinde SGK tarafından bağlanmış olan aylıkları kesilecek ve isimlerine ödenmiş olan Genel Sıhhat Sigortası yardım fiyatları da dahil faiziyle birlikte geri alınacaktır. SGK’nın devamlı yaptığı kontrollerde uydurma boşanmaların er ya da geç kesinlikle tespit edileceği ve mahkeme basamağında da boşandığı eşiyle hareketli olarak birlikte yaşayanların yasal açıdan elinin zayıf olduğu bu kararla bir kere daha ortaya konmuştur.
