Investing.com – ABD Başkanı Donald Trump, 2 Nisan 2025’te “Kurtuluş Günü” adını verdiği bir etkinlikle Beyaz Saray’ın Gül Bahçesi’nde yaptığı konuşmada, tüm ticaret ortaklarını kapsayan kapsamlı ve küresel ölçekte etkili olacak yeni gümrük tarifelerini duyurdu. Bu adım, ABD’nin II. Dünya Savaşı sonrası inşa etmeye katkıda bulunduğu küresel ticaret sisteminde köklü bir dönüşüm anlamına geliyor. Trump, ABD’ye yıllardır haksız ticaret uygulamalarıyla zarar verildiğini öne sürerek, yeni tarifelerin ABD sanayisinin yeniden doğuşu için tarihi bir dönemeç olduğunu savundu.
Yeni plan kapsamında ABD, Kanada ve Meksika dışındaki tüm ticaret ortaklarına %10’luk genel bir tarife uygulayacak. Ayrıca Avrupa Birliği’ne %20, İngiltere’ye %10, Çin’e %34, Japonya’ya %24 ve Tayvan’a %32 oranında ilave vergiler getirilecek. Ancak ABD-Meksika-Kanada Anlaşması (USMCA) kapsamında olan ve belirli koşulları sağlayan ürünler bu yeni tarifelerden muaf tutulacak.
Türkiye’ye %10 gümrük tarifesi
ABD Başkanı Donald Trump, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, 3 Nisan Perşembe gününden itibaren yürürlüğe girecek karşılıklı gümrük tarifeleri kapsamında Türkiye’nin de aralarında bulunduğu ülkelere en az %10 oranında tarife uygulanacağını duyurdu. Trump, ülkelere özel olarak belirlenen tarife oranlarını açıklarken, Türkiye’yi %10’luk asgari gümrük vergisi uygulanacak ülkeler listesine dahil etti. Bu oran, ABD’nin ithalatında temel tarife seviyesi olarak tanımlandı.
Ekonomistler uyarıyor, piyasalarda sarsıntı başladı
Trump’ın yeni tarifeleri, yalnızca üretimi ABD’ye döndürme amacını taşımakla kalmıyor, aynı zamanda ithalatı yüksek maliyetli hale getirerek Amerikan sanayisini teşvik etmeyi hedefliyor. Ancak ekonomistlere göre bu adım hem enflasyonu körükleyebilir hem de küresel tedarik zincirlerini ciddi biçimde bozabilir. Moody’s Analytics ekonomisti Justin Begley, yeni tarifelerin “son derece yüksek ve öngörülerin ötesinde” olduğunu belirtirken, Piper Sandler baş ekonomisti Nancy Lazar da bu durumun ABD ekonomisini 2025 ikinci çeyrekte %1 oranında daraltabileceğini öngördü.
Trump yönetiminin tarifeleri savunurken “karşılıklılık” ilkesini temel aldığı, ancak gerçek anlamda birebir karşılıklı tarife uygulamasından ziyade daha düşük oranlarla bir “nazik karşılılık” yaklaşımı benimsediği belirtildi. Buna göre ABD, dış ülkelerin ABD ürünlerine uyguladığı tarifelerin ortalama yarısı kadar vergi koyacak.
Kongre’den karşı hamle çabası ve siyasi gerilim
Tarifelerin ekonomide yaratabileceği olası hasarlar ABD Kongresi’nde de yankı buldu. Demokrat Senatör Tim Kaine tarafından getirilen ve Kanada’ya uygulanan yeni tarifeleri sona erdirmeye yönelik bir karar, dört Cumhuriyetçi senatörün desteğiyle kabul edildi. Senatörler Rand Paul, Susan Collins, Lisa Murkowski ve Mitch McConnell tarafından desteklenen bu adım, Cumhuriyetçi Parti içinde Trump’ın ticaret politikalarına yönelik artan rahatsızlığı gözler önüne serdi.
Trump ise sosyal medya üzerinden bu senatörleri sert dille eleştirdi, onları “Amerikan halkının hayatlarıyla oynamakla” ve “Demokratlarla iş birliği yapmakla” suçladı. Trump’ın eleştirileri, Kongre’nin alt kanadının yani Temsilciler Meclisi’nin bu kararı gündeme almayacağını belirtmesiyle etkisiz kaldı. Beyaz Saray, Trump’ın bu kararı veto edeceğini açıkladı.
Küresel tepkiler ve muhtemel sonuçlar
Yeni tarifelere karşı ülkelerin tepkisi şimdiden şekillenmeye başladı. Kanada ve Çin daha önce bazı misilleme önlemleri alırken, Avrupa Birliği’nin ise hizmetleri hedef alan ticaret araçlarıyla karşılık verebileceği bildiriliyor. AB, 2021 yılında geliştirdiği bir mekanizmayla, Amerikan teknoloji şirketlerine veya finans kuruluşlarına yönelik kısıtlamaları devreye sokabilir.
Öte yandan Vietnam ve İsrail gibi bazı ülkeler, Trump’ın hamlesine ön almak adına ABD’den yapılan ithalata uyguladıkları vergi oranlarını düşürdü ya da tamamen kaldırdı. Uzmanlara göre bu yaklaşım, küresel çapta asimetrik ticari ilişkilerin artmasına, bazı ülkelerin avantaj sağlamasına ve bazı sektörlerde stratejik daralmaya neden olabilir.
Tarifelerin maliyeti trilyon doları aşabilir
ABD, 2024 yılında ithal edilen ürünler için toplam 78 milyar dolar vergi toplarken, yeni tarifelerin bu rakamı yıllık 1 trilyon doların üzerine taşıyabileceği öngörülüyor. Bu, ABD vergi tarihinde benzeri görülmemiş büyüklükte bir genişleme anlamına geliyor. Ekonomistler ayrıca bu maliyetin doğrudan ABD’li ithalatçılar ve dolaylı olarak tüketiciler tarafından karşılanacağı konusunda uyarıyor.
Trump, eleştirilere rağmen bu politikaların uzun vadede ABD’yi yeniden sanayi devi yapacağına inandığını belirtiyor. “Otomobilleri, gemileri, çipleri, uçakları, ilaçları ve madenleri artık kendi topraklarımızda üreteceğiz.” diyerek mesaj veren Trump, mevcut düzenin Amerikan çıkarlarına hizmet etmediğini ve artık değişmesi gerektiğini savundu.
Global ekonomik sistem için dönüm noktası
Ekonomi uzmanları ve kamu politikası araştırmacıları, ABD’nin aldığı bu kararların, 1930’lardaki Smoot-Hawley Tarife Yasası sonrası dönemde görülmemiş ölçekte bir korumacılığa işaret ettiğine dikkat çekiyor. Cornell Üniversitesi’nden ticaret politikası uzmanı Eswar Prasad, kurallara dayalı ve serbest ticareti temel alan sistemin sona erdiğini belirterek, “Trump sistemi onarmak yerine yıktı.” ifadelerini kullandı.
Trump yönetiminin, mevcut ticaret açıklarını kapatmak ve üretimi ülkeye döndürmek adına attığı bu adımlar, dünya ticaretinde yeni bir dönemin başlangıcı olabilir. Önümüzdeki günler, diğer ülkelerin vereceği tepkilerle birlikte küresel ticaret dengelerinin ne yönde evrileceğini belirleyecek.
