Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, tüketim alışkanlıklarının ruhsal ve toplumsal kökenleri, tüketimin memnunlukla alakası, tüketim bağımlılığının riskleri ve sağlıklı tüketim için şuurlu farkındalığın değeri hakkında açıklamalarda bulundu.
Uzun vadede memnunluk, tüketimle ilgili değil!
İnsanların acıdan kaçmak, memnunluğu bulmak üzere programlandığını aktaran Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Mutluluk ise günümüzde ekonomik sistemler tarafından para sahibi olmak ve tüketmek ile eşleştirilmekte.” dedi.
Özellikle reklamların memnunluğu pazarlayan bir lisanla, eseri aldığımızda memnun olacağımız algısını yarattığına vurgu yapan Demir, “Ancak son devirde çalışmalar bize makul bir ölçüden fazla paranın da memnunluk getirmediğini gösteriyor. O halde para ve beraberinde tüketim, insanları uzun vadede memnun yapmaz.” halinde konuştu.
İnsanları zaaflarından etkileme emeli ön planda!
Tüketim alışkanlıklarımızı ruhsal, toplumsal, ferdî ve ekonomik faktörlerin belirlediğini lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Kişilik yapısı olarak hislerini dengeleyebilen kişilikler daha rasyonel seviyede tüketim kararları alırken, duygusal manada dengeyi sağlayamayan şahıslar fazlaca dürtüsel kararlar ile alışveriş yapmaya daha yatkındırlar.” dedi.
Kişiliğin dışında tüketim alışkanlıklarımızı belirleyen ruhsal faktörlerden de bahseden Demir, şunları söyledi:
“Bir şeyi muhtaçlık olarak hissetmek ya da yalnızca haz için tüketmek bir ruhsal faktördür. Toplumsal etrafa baktığımızda ailemiz, arkadaşlarımız onların onayladığı, arzuladığı şeylerin kişinin tüketim alışkanlıklarını belirlediğini görüyoruz. İnsan zaafları olan bir varlık. Lüks tüketim alışkanlıklarının insanları memnun ettiğine dair bir algı mevcut. Kapitalist sistem içinde tüketimin her pencereden teşvik edildiği günümüzde markalar bilhassa sevgi, hürmet, itibar üzere ögeleri ön palana çıkararak satış yapmayı hedefliyor. Reklamlar ise bireylerin algılarını yöneterek, insanlarda reklamlardaki hayata ulaşmak ve o hayatı yaşamak isteği uyandırıyor. İnsanları zaaflarından etkileme hedefi ön planda. Bunun için bilhassa o kişiyi anlık olarak memnun edecek hislerine hitap eden formüller kullanılır. Çeşitli marka reklamları bir eserin, malzemenin kişiyi özel, başarılı, keyifli kılacağı algısı yaratarak kişinin kendi hayatında bunları bulamayacağını fakat satın alabileceğini vurgular.”
Tüketim alışkanlıkları gereksinimler doğrultusunda değiştirilmeli
Sosyal ve kültürel özelliklerin de tüketim alışkanlıklarının, kişinin ekonomik statüsünü yansıttığı tarafında olduğuna dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Kişiler bilhassa belli markalara sahip eserler ile varlıklı hissetmekte, gösterişçi üslupta tüketim alışkanlığı ile bir statü elde ettiğini düşünmekteler. Buradaki motivasyon daha çok kişinin kendisini başkalarına kabul ettirme, beğendirme isteği.” dedi.
Ancak kıymetli olanın toplumsal itibar değil kişinin yaşamsal gereksinimleri olduğunu hatırlatan Demir, “Kişiler tüketim alışkanlıklarını gereksinimleri doğrultusunda değiştirmeli. Satın alacağımız şey bize toplumsal statü mü getirecek, muhtaçlığımız olduğu için mi alıyoruz noktasında rasyonel açıdan bakmamız gerekiyor.” açıklamasını yaptı.
Tüketim alışkanlıklarının kölesi olmak çeşitli ruhsal bozukluklara neden olabilir!
Çalışmaların lüks tüketim yerine küçük şeyler almanın daha fazla memnunluk getirdiği sonucuna ulaştığına işaret eden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Diğer yandan alışveriş anında bireylerin vitrin gezerken, tatil seçeneklerini planlarken memnunluk seviyelerinin arttığı da görülmüş. Markalar bu noktada raflarda göz hizamıza yerleştirilen, kolay ambalajlı, tüketici ile duygusal bağ kurabilen eserler tasarlayarak, alışveriş sırasında fonda çalan müzik, mağazanın kokusu üzere ayrıntıları dikkate alan nöropazarlama tekniklerinin kullanılması ile satışı oluşturmaya çalışmaktalar.” dedi.
Bir eser satın alma anında bilhassa kredi kartları kullanılırken anlık seviyede dopamin düzeyinde artış kelam konusu olduğunu da kaydeden Demir, “Ancak uzun vadede kişi tüketim alışkanlıklarının esiri olur ve iktisadını yönetemez hale gelir. İşte bu noktada kişinin özgür hissetmeme durumu ortaya çıkar. Tüketim alışkanlıklarının kölesi olan insan bir müddet sonra çeşitli ruhsal bozukluklar geliştirebilir. Alışveriş beynimizde dopamin salınımını arttırdığı için denetimsiz bir halde bağımlılıkları tetikleyebilir.” diyerek kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
