Türk Toraks Derneği’nin 28. Yıllık Kongresi’nde ‘Çevresel Kirlilik’ , ‘Göçler’ , ‘Küresel Isınma’ masaya yatırılacak
Prof. Dr. Sibel Naycı: Kongremizin mottosu dünyamızın değişimi ve nefesin geleceği olarak belirledik. Gezegenin sıhhatine yönelik önlemlerin aciliyet kazandığı bu çağda sağlıklı bir geleceğin lakin sağlıklı bir gezegen ile mümkün olabileceği inancıyla bu mottoyu seçtik. 4 gün boyunca sürecek olan bilimsel programımız çerçevesinde 83 ana oturumumuz var, 6 adet uygulamalı çalıştayımız ve 10 adet de fiziki, uygulamalı kursumuz olacaktır. Tüm bu oturumlarda ana çerçevede tartışacağımız bahisler ortasında global ısınma, çevresel kirlilik, göçler, savaşlar ve süratle yayılan pandemiler üzere dünyanın değişimine tesir eden faktörleri masaya yatırıp tartışırken başka yandan sıhhat alanında hayatımızın vazgeçilmez kesimi olan, süratle gelişen tıp, yapay zeka üzere pek çok teknolojik gelişmeyi de bilimsel etik çerçevesi dahil çok taraftan ele alacağız. Kongremiz bin 200’e yakın iştirakçi ile kapılarını açmış durumda. Avrupa Alerji İmmünoloji Başkanı gibi isimler olmak üzere 8 de yabancı konuşmacı olmak üzere toplam 305 konuşmacı da bulunuyor.
1 Kişi Yılda 11,4 Sefer Doktora Gidiyor
Prof. Dr. Nurdan Köktürk: Ben sıhhat hizmeti sunumu ve akademinin durumu hakkında bilgi vermek istiyorum. Son devirde akademideki öğretim üyesi sayısı giderek azalıyor. Bu bir erime. Pek çok öğretim üyemiz bulundukları pozisyonu bırakıp emekli olup muayenehane açıyorlar ve üniversitedeki öğrencileri okutacak öğretim üyesi sayısı azalıyor. Bunun bir erime olduğunu düşünüyoruz, bu erimenin pek çok nedeni olduğu aşikâr ve enine uzunluğuna tartışmak gerektiğini düşünüyoruz.
Şu anda 208 üniversite var ve 2007 yılından bugüne süratle artıyor toplamda 7 milyon üniversite öğrencisi var ve 180 bin öğretim üyesi var. Tıp fakültelerine bakıldığında 1970’lerde 9 tıp fakültesi varken 2022’de 118 tıp fakültesi var. Tıp fakülteleri eğitim açısından donanımlı olması gereken fakülteler hepimizin canı oradaki eğitime bağlı. Öğrenci sayısı ise o yıllarda 1900 iken 2023 yılında yüzde 75 artarken öğretim üyesi artışı yüzde 37’de kalmış. Elbette öğretim üyesi sayısı ve öğrenci sayısı eşit olmamalı öğretim üyesi sayısı muhakkak bir oranda öğrenciyi kapsayacak biçimde olmalı lakin yetememe durumu olduğunu düşünüyoruz burada. Hastane sayılarına bakarsak 2002-2023 yılları arasında kamu hastanesi sayısı 773’den 933’e çıkmış. Üniversite hastanelerine baktığımızda ise sayı 50’den 68’e çıkmış. Fakat özel hastane sayısına bakarsak o yıllarda 271 olan hastane sayısı 565’e çıkmış. Buna bağlı olarak yatak sayısına baktığımızda artışlar abartılı değil fakat nasıl özel hastanelerde besbelli artış varsa yatak sayısında da özel hastanelerde bariz bir artış görülmekte. Başka kamu hastanelerinde ve üniversitelerdeki artışa göre özel hastanelerdeki yatak sayısındaki artış dikkatimizi çekti. Son yıllarda dikkatimizi çeken bir öbür bahis ise 2010’dan itibaren dev kent hastaneleri gerçeğimiz. Şu an 25 etkin kent hastanemiz var, yatak sayılarına baktım kent hastanelerine baktığımızda Ankara Bilkent Şehir Hastaneleri 3 bin 700 yatak sayısına sahip, Ankara Etlik Kent Hastaneleri 3 bin 600 yatak sayısına sahip ve İzmir Bayraklı Hastanesi 2000 yatak, İstanbul Başakşehir Çam Sakura Şehir Hastanesi ise 2600 yatak sayısına sahip bulunmakta. Ve Kent Hastaneleri 2025 bütçesinin yüzde 11’ini alıyor. Göğüs hastanelerine baktık, 9 göğüs hastanesi var 2966 yatağı var. Göğüs hastanelerinin giderek değiştirildiği ve yatak sayılarında değişimler olduğunu biliyorsunuz. Süreyyapaşa Hastanesi gerçeğini bir sefer daha hatırlatmak lazım. Tüberküloz yatak sayılarındaki azalmayı ve sanatoryumdaki yatak sayılarının azalmasının bizim için olumsuz bir gelişme olduğunu tekrar belirtmek istedim. Yatak ve ağır bakım yatağı sayısı bakımından Avrupa’dan daha düzgün bir ülkeyiz. Covid-19’daki çabamız bu manada süratli aksiyonumuzu gösterdi. Avrupa’daki pek çok ülkeden daha süratli aksiyon aldık hekimlerimizin adaptasyon yeteneği çok güçlü bunun nedeni bu ülkede tabipler günde 70-100 hasta bakmayı biliyorlar. Sevgili arkadaşlar 2023 bilgilerini paylaşacağım sizinle, kişi başına düşen yıllık müracaat sayısı 11.4’dür. Yani bir kişi 11.4 sefer hastaneye başvuruyor. Aile doktorlarına müracaat sayısı 416 milyondur, Kamu Hastanelerine müracaat sayısı 424 milyondur. Avrupa Birliği ülkelerine baktığımızda kişi başı tabip müraacatı ortalaması 6’dır. Avrupa Birliği ülkelerinin iki katı civarı kişi başı doktor başvurusu var. Ülkede bu kadar ağır sıhhat hizmeti istihdamı varken biz kişi başı hastanelere düşen müracaat sayısını azaltamıyoruz. Kesinlikle referasyon sistemi gelmeli. Aile tabibinin baktığı sayıda ikinci basamak hasta hizmeti vermiş. Neden tıpkı hastaya iki defa bakıyoruz. Neden üçüncü basamak boğazı ağrıyan hastaya baksın. Referasyon sisteminin faal çalışması her basamağın faal görevlendirilmesi, sayıya değil kaliteye bakan bir sistem getirilmesi gerekiyor. Biz kaliteli hizmet vermek istiyoruz tabip olarak. Ben de Türk Toraks Derneği ismine bu görüşleri söylemek istiyorum.
Deprem Bölgesinde Hava Kirliliği Yüzde 42 Arttı
Doç.Dr. Merve Erçelik: Biz bu kongrede sarsıntı bölgesinin 3 yıllık hava kalitesini değerlendirdiğimiz bir çalışma yaptık. Sarsıntı yılında Hatay’da hava kirliliğinde yüzde 42’lik bir artış saptadık. Sarsıntı vaktinde ise İskenderun Merkez’de yeniden hava kirlilğinde yüzde 42 bir artış kelam konusuydu. Sarsıntı yılında, zelzele bölgesinde hava kirliliğinin yükseldiğini ve sonrasındaki yılda bu kirlilik hala olağan seviyelere inmemişti. 2023 yılında Türkiye’de hava kirliliğine bağlı erken vefatları değerlendirdiğimizde, hava kirliliğinin en değerli etken unsurlarından olan partikül unsura bağlı 53 bin erken vefat gerçekleştiğini belirledik. Bu hava kirliliği ile savaşabilseydik şayet 53 bin erken vefatı engelleyebilirdik. Bu vefatlar, 30 yaş üstündeki ölümlerin yüzde 11’ini oluşturuyordu. Yani her 10 şahıstan 1’i bu nedenle hayatını kaybetti. 2024 yılında PM 10 (Partikül Husus 10) açısından Türkiye haritasını yaptığımızda ülkemizde 341 istasyon vardı fakat yüzde 77’sinde kâfi ölçüm yapılmıştı. Yani istasyonumuz aslında var fakat kâfi ölçüm yapmıyoruz. Kâfi ölçüm yapılan merkezlerin hava kalitesine baktığımızda ülkemizdeki tüm kentlerde limit bedellerin üstünde kirlilik mevcuttu. Bilhassa hava kirliliğinin en fazla olduğu vilayetler Iğdır ve Malatya en kirli kentlerdi. 3 büyük kentte de hava kirliliği, Dünya Sıhhat Örgütü’nün belirlediği limit pahaların iki ila 3 katı üzerindeydi. Kongrede kent ve etraf sıhhati ile ilgili bir oturumumuz oldu. Kentlerdeki trafik, sanayi, çarpık kentleşme sonucunda ormanlarda azalma ve ısı adası tesiri meydana gelmekte ve bu nedenle çocuklarda astım, çocukluk çağı kanserleri, düşük doğum yükü, erişkinlerde kronik akciğer hastalıkları, kalp damar hastalıkları ve kanserler ortaya çıkmakta. Biz şayet iklim krizine sağlam kentler yapabilirsek bu sıhhat sonuçlarının hepsinin karşısında durabiliriz.
Hava Kirliliği Değil, Kentler de Halk Sıhhati Sorunu Haline Gelmiştir
Dr. Orbay Tutku Seren: Şu anda Türkiye’nin en değerli halk sıhhati sıkıntılarından birisi hava kirliliğidir. 2024 hava kirliliği datalarına baktığımızda Türkiye’de ince partikül unsur dediğimiz, tozdan kâfi ölçüm yapılamadığını ve varolan tüm bilgilerde de kirli hava soluduğumuzu açıklar durumda sonuçlar gördük. Hava kirliliği ile ilgili Dünya Sıhhat Örgütü limitler belirlemiştir. Türkiye’de de hava kirliliği parametrelerini gösteren bir limit paha yoktur ve bununla ilgili düzenlemelere muhtaçlık vardır. Ayrıyeten hava kirliliği değil de halk sıhhati sorunu olarak kentlerimiz de değerli bir halk sıhhati sorunu haline gelmiştir. Artan betonlaşma, azalan yeşil alan sebebiyle gün geçtikçe kent ısısı bu nedenle artmaktadır. Kanal İstanbul üzere projeler, kentlerin yeşil alanının azalıp, beton yoğunluğunun artmasına ve kentlerin daha da ısınmasına neden olmaktadır. Bir yandan kirli hava, bir yandan artan sıcaklıklar sıhhatimizi tehdit etmektedir.
Türkiye’de Yapılan Madencilik Faaliyetleri Yırtıcı Madencilik Uygulamalarıdır
Dr. Selin Çakmakçı: İkizköy Akbelen’de ormanlık alanın yok edilip kömür madeninin çalışmaya başlamasından sonraki yapılan 1 aylık ölçümlerde PM 10 düzeylerinin, Dünya Sıhhat Örgütü’nün önerdiği hudut kıymetlerinin yaklaşık 4.5 katına çıktığını saptadık. Bu kıymet Muğla, Milas ve Yatağan’daki bedellerden bariz halde yüksekti. Yatağan’da kömürlü termik santral açısından önemli maruz kalım düzeyi olduğunu ve bu kıymetlerin onun dahi üzerinde olduğunu söylemek mümkün. Türkiye’de yapılan madencilik faaliyetlerinin artık yırtıcı madencilik uygulamasına dönüştüğünü görmekteyiz. Bu faaliyetlerin etraf ve halk sıhhati üzerindeki tesirleri göz gerisi edilmektedir.
Menenjit Aşısı da Aşı Takvimine Alınmalı
Türk Toraks Derneği Çocuk Göğüs Hastalıkları Çalışma Kümesi Lideri Doç. Dr. Nagehan Emiralioğlu Ordukaya: Çocuklarda bilhassa son yıllarda bulaşıcı hastalık sıklığının arttığını görüyoruz. Bunlardan da bilhassa kızamık ve menenjit hasta sayılarında bir artış yaşanmakta. Menenjit için bir artış kelam konusu değil fakat Avrupa datalarına nazaran Türkiye’de, kızamık olgu sayılarında bir artış görülmektedir. Bu nedenle de bulaşıcı hastalıklardan korunmada aşılama hakikaten çok önemli. Sağlık Bakanlığı aşılama takviminde kızamık aşısı bulunmakta ve 12’inci ayda tüm çocuklara kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşısı yapılmakta. Bu aşıya ek olarak, kızamığın son yıllardaki artışından ötürü 9’uncu ayda ek doz bir aşı konuldu. Ayrıyeten 4 yaşında tekrar bir aşılama mevcut. Menenjit ile ilgili ise birtakım merkezlerde son yıllarda artan olgular bildiriliyor. Menenjit aşısı şu anda Sıhhat Bakanlığı aşılama takviminde yok. Avrupa Birliği ve ABD’de kimi bölgelerde rutin aşılama takviminde bulunmakta ve bu aşılamanın ülkemizde de aslında takvime koyulması gerekiyor. Şu anda bebeklik çağında meningokokun kimi serotiplerine karşı aşılama uygulanıyor. Ülkemizde de bu aşının, aşılama takvimine girmekte. Sıhhat Bakanlığı’nın da bu hususta yol gösterici olması gerektiğini düşünüyoruz.
5 Çocuktan Biri Fazla Kilolu Yahut Obez
Prof.Dr. Ayşe Tana: Biz de çocuklardaki obeziteyi gaye alarak bir çalışma yaptık. Erişkinlerde obezite tartışılan bir husus fakat obezitenin çocukluk çağında başladığını ve çocuklarda önemli olumsuz tesirlere sebebiyet verdiğini, uyku perspektifi açısından değerlendirmeye çalıştık. Çalışmada obezitenin çocuklarda giderek arttığını görüyoruz. Ülkemizde 5 çocuktan birinin fazla kilolu yahut obezite tanısı olduğunu ve hastaneye dahi başvurmadığını biliyoruz. Çocuklarda erişkinlerde olduğu üzere bakılmasını öneriyoruz ve dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, teneffüs işlev testlerindeki değerlendirmelerle birlikte bütüncül bakmayı hedefledik. Çalışmamızda obez ve çok kilolu çocukların yüzde 94’ünde uyku ile ilgili teneffüs bozukluklarını gördük. Buna öncelik olarak kolay testlerle yapabileceklerimize baktık. Hepimizin standart bir kan testi olan kan sayımında, gece boyunca oksijen düşüklüğü olduğunu gördük. Bu bizim için dikkate bedel bir durum. Ayrıyeten ağır uyku sorunu olan çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluklarının ve davranış bozukluğunun daha fazla olduğunu, teneffüs işlev testlerinde bozukluğa eşlik ettiğini, ayrıyeten hem ebeveyn hem de öğretmenler tarafından tanımlanan hiperaktivite, davranış bozukluğu ve dikkat eksikliğinin daha fazla olduğunu tespit ettik. Münasebetiyle erişkinde dikkat edilen obezite konusunun, çocukluk çağında da hipertansiyon, dikkat eksikliği, hiperaktivite, davranış bozukluğu ve oksijen azlığına neden olarak erişkin hayata da damga vuracak değişikliklere neden olduğunu gördük.
Influencer’lar E-Sigara Kullanımında En Büyük Etken
Prof. Dr. Saniye Girit: Genç erişkin çocuklarımızda akciğer sıhhati açısından son yıllarda tütün eserlerinde çok önemli tehlike olduğunu biliyoruz. Lakin son vakitlerde olağan paket sigara dışında, e-sigara dediğimiz sıvı ve ısıtılmış nikotin eserlerinin kullanımı dünyada artmakta. Yaklaşık 10 yıl evvel yapılan çalışmalarda, 14-18 yaş ortasında paket sigara kullanımı erkeklerde yüzde 10 kız çocuklarında yüzde 5 idi. Lakin bu oranın çok daha fazla arttığını düşünüyoruz. Biz çalışmamızı bir anket çalışması olarak 500 ergen üzerinde yaptık ve bu duruma iten ferdî ve toplumsal faktörleri araştırdık. 500 çocuğun meskenlerinin yüzde 67’sinde en az 1 aile bireyinin paket sigara kullandığını öğrendik. Bu çocukların da yüzde 20’si paket sigara kullanıyordu yahut bir devir kullanmıştı. Bunun nedenlerini sorduğumuzda büyük bir kısmı elektronik sigaradaki aromaların çok cazip olduğunu ve bu nedenle heves ettiklerini söylüyordu. Etkilendikleri iki faktör vardı: Arkadaş ortamı ve toplumsal medya. Bilhassa de toplumsal medyadaki ‘influencer’lar. Üstelik bu çocukların yüzde 80’e yakını e-sigaranın ziyanları hakkında bilgi sahibi değildi ve tütün ile ilgili yanlış bilgilere sahiplerdi örneğin; çok daha az ziyanlı olduğunu ve sigara bırakmak için bir yol olabileceğini söylüyorlardı. Münasebetiyle bu bahiste toplumsal medyada, Türkiye’de yasal olarak geçerli olmayan e-sigaranın reklamları var. Hasebiyle bu mevzuda tedbir alınması gerekiyor.
Kot Taşlama Bitti Lakin Silikozis Öbür Mesleklerde Devam Ediyor
Dr. Abdülsamet Sandal: Akciğerlerde toz birikmesi hastalığı olarak da bilinen silikozis hala dünya genelinde değerli bir sorun. Evvelden beri bilinen madencilik, kot kumlama, döküm üzere örnekler dışında sanayinin gelişmesiyle yeni kullanılan gereçlere bağlı olarak yeni etkilenmeler çıkıyor. Kristalin, silikanın ince toz haline getirilip kimyasallarla birleştirilen yapay taşların mutfak tezgahları, banyo gereçleri, vitrifiye üzere uygulamalarda sıklıkla görmekteyiz. Bunların şekillendirilmesi ve kullanılması esnasında ağır toz maruziyeti ortaya çıkmakta. Bu kesimde çalışanlarda silikozis hastalığını sıklıkla görmeye başlamaktayız. Bu şu anda gelişmiş ülkelerin de bir sorunu. Avustralya, ABD, İspanya’da bu türlü olgular bildirilmeye başlandı. Ülkemizde de bin 300’ü aşan bir olgu sayısı içeren ülke genelinde silikozis olgularını içeren bir bildiri de sunuldu.
2004 Yılında Birinci Silikoz Hadiselerini Tespit Ettik
Prof. Dr. Metin Akgün: 2004 yılında biz birinci sefer kot kumlama alanında silikoz hadiseleri tespit ettik ve 2005’te kongreye geldik. ‘Şu anda 2 olayımız var lakin gelecekte çok olacağını bilmiyoruz’ dedik. Ve o denli oldu. Artık dünyada kıymetli bir sorun var: Yapay taş imalatında silikoz. Birinci defa 2012 yılında İsrail’de tespit edildi ve daha sonra sırasıyla İtalya, İspanya, ABD, Belçika ve en son İngiltere’de bildirildi. İnanılmaz boyutta silikoz hastaları var ve süratli mevtle sonuçlanıyor. Biz sanki ülkemizde var mı derken maalesef tespit ettik. 2005’te yaptığımız uyarıyı burada yinelemek istiyoruz. Gelecekte ne ile karşılaşacağımızı bilmiyoruz. Çok önemli bir sorun. Avustralya Hükümeti bu hususta insiyatif alan birinci ülke oldu ve 2024 yılında bu süreci yasakladı. Bu sene de yapay taş ile imal edilen hiçbir eser kullanmama kararı aldı. Biz kot kumlamacılığı ile çabaya 2004 yılında başladık, Sağlık Bakanlığı 2009’da yasaklamıştı. Biz yapay taşın yasaklanmasını istiyoruz
Silikozis Yapay Taş Kullanan Mesleklerde Başladı
Doç.Dr. Hasret Kar Kurt: Yapay taş için salgın sözü kullanılıyor. Yapay taş farklı bir boyutta. Kot kumlama yalnızca yoksul ülkelerde yapılan bir işti. Fakat artık ABD, Avustralya üzere gelişmiş ülkeler de yapay taşı kullanıyor. Bizim hastalarımız aslında ‘Mermer ustasıyım’ diyor fakat ayrıntılı sorduğunzda 15 yıldır yapay taş kullandığını ve yüzde 90 silika içerdiğini öğrendik. Bu her bir üretimde akciğerlere yerleştiğinde silikozis oluyor. Biz de 23 hastayı İstanbul Tıp Fakültesi ve Yedikule Göğüs Hastalıkları Hastanesi olarak toparladık. Biraz heterojen bir gruptu. Silikozis tanısı verdiklerimiz de oldu. Vakit içinde teşhis alan hastalarımız da oldu. İlerleyen vakitlerde bu türlü bir salgın ile karşı karşıya kalabiliriz lakin bu bahiste bir farkındalığa gereksinimimiz var.
Pulmoner Rehabilitasyon
Prof. Dr. İpek Özmen: 2008-2016 SGK bilgilerine nazaran, 2016 yılında 3 milyon 434 bin 262 KOAH teşhisli hastadan yalnızca 17 bin 707 (yüzde 0,51) hasta pulmoner rehabilitasyon programına katılmış. 2017 yılında Türkiye’de yapılan bir çalışmada,143 hastanın (yüzde 74 KOAH – öbür teşhisler: astım, bronşektazi, kifoskolyoz, İAH) yüzde 22.3’ünün tamamlamadığı ve alevlenmeler dahil tüm tıbbi durumlar dışında en sık nedenin; PR programının aktifliğini ve içeriğini kavrayamama olduğu görülmüştür. Tıpkı merkezden diğer bir çalışmada tele-PR tamamlama oranı yüzde 83 olarak bulunmuştur.
OECD Ülkelerinde En Fazla Hastaneye Yatış Türkiye’de
Doç. Dr. Osman Elbek: “Osman Elbek: Astım ve KOAH hastalarının en denetimsiz olduğu ülke, OECD ülkeleri ortasında Türkiye. Türkiye’nin yetişmiş çok âlâ bir tabip gücü var, güzel ilaçları var. Pekala, neden denetim altına alamıyoruz? OECD ülkeleri ortasında en fazla hastaneye yatması gereken KOAH hastası Türkiye’de. Demek ki sıhhat sisteminde bir sorunumuz var. Bunun için 23 bin kişinin verisini tahlil ettik. Bilgi kaynağımız da Türkiye İstatistik Kurumu’nun sıhhat anketinin mikro sonuçları. Birinci bulgumuz şudur, astım ve KOAH hastaları birebir yaş kümesinde öbür kronik hastalığı olan hastalara nazaran hem birinci basamağa, hem hastanelere daha fazla başvurmakta ve daha fazla ilaç kullanmaktalar. Bu da ne kadar denetimsiz olduğumuzu gösteriyor. Pekala, sıhhat hizmetlerine ulaşrıken nasıl pürüzlerle karşılaşıyorlar. İki astım yahut KOAH hastasından biri randevu sorunu nedeniyle hastaneye başvuramıyor. İkincisi ise ödeme zahmeti nedeniyle, sosyal güvenlik kurumu geri ödeme kapsamında olsalar dahi katkı hissesi alındığı için sıhhat hizmetlerine başvuramıyorlar. Bu oran astım hastalarında yüzde 16, KOAH hastalarında yüzde 17 oranında. Üçüncü sorun katkı hissesi ödedikleri için astım hastalarının yüzde 12’si, KOAH hastalarının yüzde 13’ü ilacına ulaşamıyor. Astımlı hastalarda bayan olmak büyük bir dezavantaj. Randevuya ulaşmak açısından büyük bir dezavantaj. Bu nedenle bayanı öne çıkaran bir astım siyasetine gereksinim var. İkincisi de hem astım hem KOAH olan hastalarda bayan ve erkekler hastanelere başvurdukları ve ilaç için fark ödedikleri vakit astım ve KOAH denetim altına alınamıyor. Özetle bilgilerimiz Türkiye’de iki büyük meseleye işaret ediyor. Birincisi bayanı adeta düşman kabul eden bir iklimde bayanı muhafazaya, tedavi etmeye yönelik siyasetler geliştirmemiz lazım ikincisi de cepten ödeme akciğer sıhhatine ziyanlıdır diyoruz”
Sigara Kullanımı Artıyor
Dr. Pelin Duru Çetinkaya: Ülkemizde 2012 yılında 15 ya üzeri sigara kullanım oranı yüzde 27 iken ne yazık ki 2024 yılına geldiğimizde bu oran yüzde 31’e yükselmiş. Lakin yalnızca sigara değil sanayinin değişen yüzü olan elektronik sigara, ısıtılmış tütün eserleri, elektronik nargile üzere tütün eserleri de artmıştır. Ülkemizde düz paket uygulamasına geçilemediği üzere kapalı alanlarda sigara yasaklarına uyulmadığı, sanayi müdahalelerine pürüz olunamadığı ve ülkemizde satışı, reklamı yasak olan eserlerin kullanımının yasak olduğu periyoda girilmiştir. Üçüncü el maruziyetin de sıhhat problemleri bilinir duruma gelmiştir. Ayrıyeten sigara bırakma tedavilerinde de değişiklikler olmuştur. Tüm bu nedenlerden ötürü Türk TORAKS Derneği olarak ‘Tütün Bağımlığı Uzlaşı’ raporu güncellenmitşir
Haritalar Uygulamasından Bile Elektronik Sigara Satılıyor
Prof. Dr. Elif Dağlı:
Elektronik sigara dışında satış noktalarına baktığımızda görüyoruz ki satış noktaları her sene daha makus hale geliyor. Ne kadar kanunsuz unsur varsa satışa sunuluyor ve çocukların göreceği aralıkta oluyor. Yasal olarak çocukların göz hizası altında bu türlü eser satılması yasak lakin bunlar çoktan geçildi. Artık bütün satış noktaları çocuk göz gizasına aldı eserlerini. Bu eserler çok çeşitli ve yasak olan birçok eser satılıyor. Olmaması gereken eserler ve hatta içinde esrar olma ihtimali olan eserler de birlikte satılıyor. Bunun dışında öbür satış noktalar var mı, hangi noktalarda satış olabilir diye baktığımızda internet sitelerinde 2017’de 76 internet sitesi elektronik sigara pazarlıyordu. Bu sayı 2.85 kat artarak bu sene 217’ye çıktı. Bu noktaların içerisinde likitler satılıyor, ısıtılmış tütün eserleri satılıyor ve elektronik sigaraların likit eserleri satılıyor, en fazla da puff barlar satılıyor. Puff barlar en fazla niktoin eserleri içerenler. Bunların satıldığı 21 bin satış noktası bulduk. Onun dışında, dikkatimizi çeken çok değerli bir şey oldu. Haritalar programı içinden elektronik sigara satıldığnı gördük. 121 işletmenin haritalar üzerinde müşteri yakaladığını yakaladık bunların 55’i, 24 saat satış yapıyor ve satışı istediğiniz noktaya götürüyor. 36 site otomobile teslimat yapıyor. 39’unda da toplumsal medya hesapları olduğunu tespit ettik.
Yapay Zeka Tehlikeli Olabilir, Denetlenmeli
Doç.Dr. Baran Balcan:Tele sıhhat hayatımızda var. Dünya Sıhhat Örgüt 30 yıl evvel rehberlerini yayınlamaya başladı. Biz tele tıpçılar olarak bunu istiyoruz fakat mevzuatı çıkarmak yetmiyor. Bu hizmeti veren kuruluşların kanundaki mevzuata uygun davranıp davranmadığı tespit edilmeli. Davranmayanların ise cezalandırılması gerekiyor. Dijital dönüşüm hayatımızın her alanında. İnsan hayatını kolaylaştıracak ve hastaya hizmeti daha kolay hale getirecek her türlü dijital teknolojiden faydalanmak sıhhat faydasınadır. Hipokrat yemini “Önce ziyan verme” der. Yapay zekâ bunun bir kesimi ve kesinlikle yapay zekâ ile tele tıp bir ortaya gelecek. Lakin yapay zeka, tele tıbba kıyasla daha fazla tehlike içermekte. Bu nedenle yapay zekâ ile ilgili tüm platformların önemli halde denetlenmesi gerekmektedir. Şöyle bir örnek vereyim, Pubmed’den araştırınca yapay zekâ ile iligli 50 bin üzerinde çalışma çıkıyor. Kaliteli mecmualarda yayınlananlar ise 5 bin. Fakat ticarileşen ve sıhhat sisteminde uygulamaya giren ise 50 civarında. Yani klinik çalışmanın yeterli olması yapay zekanın uygun olduğu manasına gelmiyor. Münasebetiyle dijital dönüşüm kaçınılmaz ancak çok dikkatli olunması gerektiğini söylemek isteriz.
Eşitsizlik ve Yoksulluk Akciğer Hastalarını Daha Çok Vuruyor
Doç.Dr. Deniz Kızılırmak: Hastalıkları biyomedikal prosedürlerle tedavi ediyoruz lakin sıhhati biyomedikal prosedürlerle iyileştiremiyoruz. Sıhhatin toplumsal boyutlarına değinmemiz gerek. Burada en kıymetli nokta ise eşitsizlik ve yoksulluk. Yoksulluk bilhassa ülkemizde giderek artmakta ve bunun için en kıymetli parametrelerden biri toplumdaki en güçlü yüzde 20’lik kısmın gelirinin, en fakir 20’sine oranı. Bu Avrupa ülkelerinde yaklaşık 4 civarındayken, ülkemizde 8.4. Çok cidd biçimde her sene artmaya devam ediyor. Akciğer sıhhati yoksulluktan, öbür hastalıklara nazaran çok daha fazla etkileniyor. 26 merkezden 2 bin 196 astım ve KOAH hastasını inceledik. KOAH hastalarının sıhhat hizmetlerine ulaşımı astım hastalarına nazaran çok daha uzun, daha düşük sosyo-ekonomik seviyeye sahip bölgelerde yaşıyorlar, KOAH hastalarının aylık hane gelirleri ve doğalgaz ile ısınma oranları çok daha düşük. Evsel ve mesleksel iritan maruziyetleri astım hastalarına nazaran çok daha yüksek. Bunun dışında KOAH alakalı bulgular en çok sosyo-ekonomik düzeyi düşük bölgelerde ikamet edenlerde, kırsal kesimde ikamet edenlerde ve aylık hane geliri düşük olanlarda, eğitim seviyesi düşük olanlarda. Astım denetiminde ise kırsal bölgelerde yaşayanlarda, aylık hane geliri açlık hududu altında yaşayanlarda ve odun ya da kömür sobası ile ısınanlarda astım denetimi çok daha makus. Bölgeler ortasında yaptığımız değerlendirmede ise hem KOAH hem de astım denetiminin en makûs olduğu bölge, Doğu ve Güneydoğu bölgeleri olarak saptadık.
Biyoterörizm İçin Hazırlıklı Olmak Gerekiyor
Prof. Dr. Levent Kenar: Ben 28 yıldır kimyasal ve biyolojik silahlarda teknolojik afeti araştırıyorum. Biyolojik silah olarak bedellendirilen Covid-19 ile başlayan Gazze ve Rusya-Ukrayna savaşında kullanılan kimyasal ve biyolojik silahlar ile günümüzde yer ettiğini ve önümüzdeki yıllarda da bunlarla daha çok karşılaşacağımızı gösteriyor. Bu olaylara hazırlıklı olmak ve multidisipliner bir anlayışla hareket etmek gerekir. Ülkemiz bir afet ve terör ülkesi. Hem afet hem terörün içinde olduğu kimyasal ve kitle imha silahları ülkemizin kaçınılmaz mukadderatından bir tanesi. Buna yönelik hazırlıklarımız doğal ki var. Multidisipliner ve multi organizasyonel bir anlayış ile hareket etmemiz lazım. Natürel burada en büyük sorumluluk ve misyon sıhhat işçisine düşüyor ve tıbbın içinde birçok branş bunlara karşı sorumluluk sahibi. Kimyasal ve biyolojik silahların en kıymetli tesirleri teneffüs sistemi üzerinde gerçekleşiyor. Bunların en değerli hasarları akciğer üzerinde. Bu nedenle göğüs hastalıkları uzmanlarının bu hususta hazırlıklı olmasını düşünüyoruz.
Yapay Zeka Konuşma Sesinden Akciğer Kanseri Teşhis Etti
Dr. Yusuf Kahya: Akciğer kanseri büyük bir sorun olmaya devam ediyor ve kansere bağlı vefatlar sıralamasında dünyada birinci sıradaki yerini koruyor. Akciğer kanserindeki en büyük sorun geç teşhis ediliyor olması. Literatürdeki çalışmaların büyük bir kısmı akciğer kanserinin erken devirde teşhis edilmesi tarafında. Bunun için pek çok yol geliştiriliyor günümüzde. Bir yandan yapay zeka tıpta da çok sık kullanılıyor ve en sık kullanıldığı alan da radyoloji alanı. Bizim Ankara Üniversitesi ve Sıhhat Bilimleri Üniversitesi’nden araştırmacılarla yaptığımız çalışmada günlük hayatımızdaki konuşma sesi tahlili ile erken devir akciğer kanseri tanımaya yönelik bir yapay zeka programı geliştirdik. Bu programda sağlıklı bireyler ve akciğer kanserli bireyler ortasındaki farkı ortaya koyabildik. Yüksek bir doğruluk oranı ile bu fark ortaya koyuldu. Lakin bu yeni bir teşhis formülü olması açısından ümit verici sonuçlar taşımakla birlikte şu anda kullanılabilir bir seviyede değil. Fakat geliştirilebilir.
Tüberküloz Tedavisi Kısalıyor
Prof. Dr. Şeref Özkara: Öncelikle berbat haber vermek isterim. Dünyadaki bu politik ortam ve savaşa yönelik hal HIV, sıtma ve tüberkülozdaki önemli memleketler arası takviyesi sınırladı. Çok önemli problemler doğuracak üzere duruyor. Bilhassa bu üç hastalıkta dünya genelinde milletlerarası yardımlara bağlı olarak çalışan denetim programları var. Bu işin berbat yanı. Düzgün haber ise Türkiye’de sistem çok yeterli. Bunun göstergelerinden biri ise Dünyada salgın periyodunda kayıtlı tüberküloz hastaları artarken Türkiye’de düşüş oldu. İkincisi sarsıntı bölgesinde tekrar çok kısa müddette hastalar ve hami tedavi alan şahıslar bulunup ilaçları temsil edildi ve tedavileri sürdürüldü. Üçüncüsü 2017 yılından beri imkanları olmayan, ekonomik zahmetli tüberküloz hastalarına yardım yapıyoruz. Bu dünya genelinde tüberküloz hastaları gelirlerinin yüzde 20’sini kaybediyor. Türkiye’de bu sayı yüzde 20’nin altında. Tüberkülozda uygunuz lakin dirençli tüberkülozda yeni ilaçlarımız var. 24 aylık tedaviyi 6 aya indiriyoruz. Bakanlık yeni rehber hazırlıkları için karar aldı ve onay verdi. Hami tedavilerde değerli gelişmeler var. 6-9 aylık tedavi 1 aya düşüyor. Yeni deri testleri var ve yalnızca tüberküloza has olanı var ve bu sanıyorum bakanlık tarafından ülkemize sağlanacak. Türkiye bu bakımdan yeterli yürüyor. (Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı)
