Türklerin sepetinde yer alan bir altcoin için haberimiz var. Blockchain sanayisinin birinci günleri maksimalistler tarafından tanımlandı. Ethereum, Bitcoin ya da Cardano üzere her yeni projenin hayranları bir ideolojiye sahip. Buna nazaran kendi zincirlerinin rakiplerini alt edeceklerdi. Ya da blockchainlerini ana akım haline getirecek zincir olduğuna başkalarını ikna etmeye kararlıydı.
Modadan düşmek
Son yıllarda, bu mutlakiyetçi zihniyet, birbirleriyle irtibat kurmalarına yardımcı olacak “köprü” altyapısının yanı sıra her gün yeni blockchain’lerin piyasaya sürülmesiyle büyük ölçüde modadan düştü. Bu değişimin ön saflarında, “uygulama zinciri”, paylaşılan güvenlik ve şu anda Ethereum ve birçok yeni blockchain’e güç veren Proof of Stake mutabakat düzeneğine öncülük etmeye yardımcı olan blok zinciri ekosistemi Cosmos yer aldı.
Cosmos, tek bir blockchain değil. Her biri kendi kullanım alanı için tasarlanmış, lakin varlıkları basitçe bağlantı kurmak ve ileri geri takas etmek üzere kurulmuş bir blockchain ailesi oluşturmak üzere yola çıktı. Bir vakitler blockchain altyapısı dünyasında teknik bir mucize olarak kabul edilen Cosmos SDK bir noktada bir ağ kurmak isteyen rastgele bir geliştirici için başvurulacak araç kutusuydu. Cosmos SDK herkesin Cosmos tabanlı bir blockchain oluşturmasına imkan tanıyan yazılım geliştirme kiti.
Çöküşlerden etkilenen bir altcoin
Ancak kripto piyasasındaki çöküşten en çok etkilenen blockchain ekosistemleri ortasında altcoin Cosmos listenin en başında yer alıyor. Bir noktadam altcoin Cosmos tabanlı en büyük blockchain’lerden biri olan Terra’nın süper çöküşü, Cosmos’un merkezi olmayan finans (DeFi) ekosisteminde şimdi toparlanamadığı bir likidite boşluğu bıraktı. Cosmos’un açık kaynak geliştirme modelinin hem bir özelliği hem de bir yanlışı olan siyaset ve iç çatışmalar, gelişimi yavaşlatmakla suçlandı. Artık, bilhassa Ethereum ekosisteminde, Cosmos’u bir vakitler monopolünde olan bir kategoride modası geçme riskiyle karşı karşıya bırakan daha yeni kutu içinde blockchain projeleri çoğaldı.
Cosmos topluluğunun önde gelen isimlerinden ve Sommelier’in yaratıcısı Zaki Manian’a nazaran Cosmos için önümüzdeki yıl “varoluşsal” olabilir. Manian bu hafta yaptığı açıklamada kıymetli noktalara vurgu yaptı. Buna nazaran “Cosmos’un, kendisini farklılaştıran ve Ethereum’dan ya da blockchain alanının geri kalanından farklı, dengeli bir şey üzere hissettiren eşsiz ve ayırt edici bir şey yaratmanın bir yolunu bulmak için sekiz ila dokuz ay, tahminen de en fazla bir yılı olduğunu söyleyebilirim. Bence bahtımızı denemek için gerekli hammaddelere sahibiz.” dedi.
Multichain odaklı altcoin
Her blockchain’in sınırlamaları vardır. Birinci blockchain olan Bitcoin, bitcoinleri bir adresten başkasına taşımanın ötesinde pek bir şey yapamıyor. Maksimalistlerin kasıtlı olduğunu söylediği bu sınırlama bu. Ayrıyeten, gösterişsiz bitcoin varlığını “dijital altın” olmak için daha uygun bir aday haline getiriyor. Lakin, artık başka zincirlerin gösterişli NFT’lerine ve DeFi uygulamalarına alışmış olan yatırımcılar için, kolay Bitcoin onları daha fazlasını istemek zorunda bırakabilir.
Ethereum dünyayı, herkesin bu yeni borç verme uygulamalarını ve NFT borsalarını güçlendirmek için oluşturabileceği blockchain tabanlı bilgisayar programları olan akıllı mukavelelerle tanıştırdı. Fakat, ağın yüksek fiyatları (basit bir token takası için 14 dolardan fazla) ve izafi yavaşlığı (Visa kart sisteminde saniyede 1.600’den fazla sürece karşılık saniyede yaklaşık 27 işlem), oyun üzere bilhassa güçlü kullanım durumlarına hizmet etmek için daha yeni blockchain’lere yer bıraktı.
Farklı blockchain’ler ve problemler
Farklı blockchain dizaynlarının birbirleriyle olan çelişkileri daha bariz hale geliyor. Buna nazaran, blockchain sanayisi – ve bilhassa Ethereum ekosistemi – farklı blockchain’lerin farklı kullanım durumlarına hizmet etmek için barışçıl bir biçimde bir ortada var olduğu bir “çoklu zincir” kainatı fikrinin gerisinde yavaş yavaş birleşti.
Ancak eski çoklu zincir ekosistemi güvenlik problemleriyle boğuşuyordu. Bilhassa de varlıkları farklı ağlar ortasında taşımak için kullanılan zincirler ortası köprüler telaş vericiydi. Bu köprülerdeki – ya da varlıkları taşıdıkları blockchain’lerdeki yanılgılar, Kuzey Koreli bilgisayar korsanlarına 600 milyondan fazla para aktaran Ronin köprü hack’i üzere yüksek profilli istismarlara yol açtı.
Altcoin Cosmos’un çözümü
Çoklu zincir güvenlik ikilemine bir tahlil getiren birinci projelerden biri Cosmos oldu. Tendermint (şimdiki ismi Ignite) isimli bir firma tarafından inşa edilen ve artık daha geniş bir geliştirici ve şirket konsorsiyumu tarafından sürdürülen Cosmos “uygulama zincirleri”, birinci günden itibaren birlikte çalışacak biçimde tasarlandı. Potansiyel köprü atakları için yüzey alanını büyük ölçüde azaltan teknik bir ayrım bu. Cosmos’un temel farklılaştırıcıları ortasında, varlıkların zincirler ortasında kolaylıkla akmasını sağlayan blockchain’ler Ortası Bağlantı Protokolü (IBC) ve yeni blockchain’lerin mevcut ağların güvenlik aygıtlarını ödünç almasını sağlayan Zincirler Ortası Güvenlik (ICS) yer alıyordu.
IBC ve ICS şimdi geliştirme evresindeyken bile Cosmos, 2019’daki DeFi patlamasının ve akabinde gelen kripto çılgınlığının en büyük faydalanıcılarından biri oldu. Teşebbüsler, 2019-2021 yıllarının köpüklü, düşük faizli finansman ortamında yeni blockchain’ler oluşturmak için yarışırken, sıklıkla Cosmos’un açık kaynaklı geliştirici araç setine yahut SDK’sına başvurdular. Bu, o vakitler süratli bir formda yeni bir blockchain ağı oluşturmanın birkaç yolu ortasındaydı. Manian, bu noktada “2019’da iki araç seti vardı: Substrate ve bir de Cosmos SDK vardı. Pratik bir sorun olarak, herkes Cosmos SDK’yı kullandı.” diyor.
Altcoin Cosmos’u kullanmak
Cosmos’u kullanmanın bir bonusu olarak takımlar çevresel sürdürülebilirlikle övünebilir. En büyük iki blockchain olan Bitcoin ve Ethereum, ağlarını güçlendirmek için güç tüketen bir “Proof of Work” modeli kullanıyordu. Cosmos zincirleri, güç ağır kripto madenciliği uygulamasından vazgeçen ve o vakitten beri Ethereum da dahil olmak üzere giderek artan sayıda farklı blockchain tarafından benimsenen bir sistem olan “proof-of-stake” kullanmaktadır.
Terra sorunu
İlk avantajları ne olursa olsun, Cosmos son aylarda geliştiriciler üzerindeki tesirini kaybetmeye başladı. 2022’deki kripto piyasası çöküşünün birinci günlerinde Cosmos ekosistemi aslında felaketle kuşatılmıştı. Mayıs 2022’de Do Kwon’un “merkezi olmayan” dijital doları Terra USD’nin (TUSD) fiyatı birkaç gün içinde 1 dolardan bir kuruşun altına düştü. Terra, TUSD’yi 1 dolar fiyatında tutmak için teminat yerine algoritmalar kullanmaya çalıştı. Sonuçta başarısız oldu. Proje Cosmos kullanılarak inşa edildi. Bu nedenle öteki Cosmos tabanlı zincirlerle uyumluydu. TUSD ve kardeş tokenı LUNA’nın piyasa kıymetleri başlangıçta 40 milyar doların üzerine çıkmıştı. Ayrıyeten, bu paranın büyük bir kısmı Cosmos tabanlı DeFi uygulamalarının tomurcuklanmakta olan paketine aktı.
TUSD ve LUNA çöktüğünde Cosmos’un DeFi ekosistemi de çöktü. Cosmos’un ana merkezi olmayan borsa (DEX) zinciri olan Osmosis, Şubat 2022’deki doruğunda yaklaşık 1,7 milyar dolar kıymetinde likiditeye sahipti. Bu ölçü, Cosmos tabanlı tokenleri takas etmek için platforma yatırılan toplam kıymeti temsil ediyordu. Haziran 2022’de, Terra’nın çöküşünden bir ay sonra, Osmosis likiditesi 150 milyon dolara düştü. Bir yıl sonra, 116 milyon dolarla daha da düşük bir düzeyde bulunuyor. Cosmos’ta daha az likidite, geliştiricilerin ekosisteme uygulama yerleştirmeleri için daha az teşvik manasına geliyor. Manian, Terra’nın çöküşünden yaklaşık bir yıl sonra Şubat ayında “Birçok açıdan, Terra’nın Cosmos ekosistemi için ne manaya geldiği insanların zihninden silinmiş durumda. Bence darbe çok büyük oldu.” diyor.
Yeni rekabet
Terra, geliştiricileri caydırma konusunda tüm kabahati üstlenmiyor. Cosmos SDK’nın temel özellikleri – sürdürülebilirliği, paylaşılan güvenliği ve birlikte çalışabilirliği – de artık eskisi kadar ender değil. Cosmos, proof-of-stake mutabakatının öncülüğünü yaptı. Ayrıyeten düşük karbon ayak izini web sitesinde değerli bir avantaj olarak argüman etmeye devam ediyor. Lakin PoS sistemi artık bir farklılaştırıcı değildir. Bitcoin dışında en çok ticareti yapılan zincir olan Ethereum, yeni blockchain’lerin birçoklarının temelini oluşturmanın yanı sıra, 2022 yılında kamuoyunda büyük yankı uyandıran “Merge” ile bir Proof of Stake düzeneğine geçiş yaptı.
Paylaşılan güvenliğin Cosmos için de kıymetli bir katma paha olması ve yeni başlayan blockchain’lerin başka ağların güvenlik aygıtlarını ödünç almasını sağlaması gerekiyordu. Cosmos bu fonksiyonu bu yıl Interchain Security (ICS) isimli bir özellik ile tanıttı. Lakin Ethereum üzerinde EigenLayer isimli yeni bir proje misal yeteneklerle piyasaya sürüldü. Cosmos’un zincir oluşturma alanındaki hakimiyeti de yeni rakiplerin girişiyle azaldı. Ethereum’un topluluğu, kullanıcıların ana zincirden daha süratli ve ucuz bir biçimde süreç yapmasına imkan tanıyan, lakin temel ağın temel güvenlik garantilerini kaybetmeden, rollup ismi verilen üçüncü taraf ölçeklendirme ağları aracılığıyla ekosistemi genişletmeye çalıştı.
Farklı blockchain sunumları
Son vakitlerde, neredeyse her büyük rollup projesi, teknolojisini öbür takımların alıp kullanması için açık hale getirmeyi tercih etti. Optimism, Arbitrum, Polygon ve öbür rollup sağlayıcılarının “kutu içinde blockchain” sunumları, özelleştirilebilirlik, paylaşılan güvenlik, düşük fiyatlar ve birlikte çalışabilirlik üzere temel özellikler üzere Cosmos SDK’nınkine benziyor. Blockchain araç seti yarışında açık orta önde olan Optimism, OP Stack araç setini – öteki yeni ağların yanı sıra – Coinbase’in yeni blockchain’i Base ve Bybit borsasına bağlı yeni bir zincir olan Mantle’ı güçlendirmek için kullandı.
Manian, “Borsa zincirleri için neredeyse 100 vuruş yapıyorduk. Her borsa bir blockchain göndermeye başladığında Cosmos SDK kullanıyordu. Artık, en büyük borsalardan ikisi farklı teknoloji yığınları seçti.” diyerek yakındı. Cosmos SDK kullanılarak inşa edilen Binance’in BNB Chain bile ağının OP Stack kullanılarak çalışan bir versiyonunu test etmeye başladı.
Avantajlar da var
Cosmos’un teknik güzel niyet açısından hala pek çok avantajı var. En büyük merkezi olmayan kripto para borsalarından biri olan dYdX, Ethereum’u kullanım alanı için çok değerli ve yavaş bulduktan sonra geçen yıl yeni bir Cosmos zincirine geçmeye karar verdi. Cosmos topluluğundaki öbür projeler, dYdX’in şu anda test etabında olan yaklaşan Cosmos uygulamasının, Cosmos’un Terra’nın çöküşüyle kaybettiği birtakım kullanıcıları ve likiditeyi yenilemesini umuyor. Geçiş şimdiden yararlı oldu: ABD dolarına sabitlenmiş en büyük ikinci coin olan USDC’nin gerisindeki şirket Circle, USDC’nin en büyük kullanıcılarından biri olan dYdX’in yeni uygulamasıyla tıpkı vakte denk gelen bir atılımla coinini direkt Cosmos’a basmayı planladığını duyurdu.
Cosmos’un destekçileri ayrıyeten araç setlerinin – genel kullanım kolaylığı açısından kimi yeni araçların gerisinde kalsa da – yeniden de inşacılara daha fazla esneklik sağladığını argüman ediyor. Manian, “‘Birlikte çalışabilirlik’ var ve ‘uygulama zinciri’ var,” diye açıkladı. Sommelier’in kurucusuna nazaran, Ethereum’un 2. katman araç setleri sadece “birlikte çalışabilirliğe” müsaade veriyor. Ayrıyeten insanların birbirleriyle basitçe konuşabilen ve varlıkları ileri geri gönderebilen yeni zincirler kodlamasına imkan tanıyor. Manian’a nazaran bunlar “uygulama zincirleri” değil. Zira güvenlik ve başka temel fonksiyonları için hala Ethereum’a güveniyorlar.
Kontolleri yapmak
Manian, bunun tersine Cosmos’un geliştiricilerin “mümkün olduğunca dikey olarak entegre olmalarına” müsaade verdiğini belirtiyot. Yani blok zincirlerinin nasıl tasarlandığının her istikametini denetim edebileceklerini söylüyor. Ayrıyeten süreçleri ne kadar süratli gerçekleştirdiklerinden, güvenliklerini güçlendirmek için kullandıkları kurallara kadar denetimler mümkün.
Ethereum’un rollup araç setleri kelam konusu olduğunda Manian, “bir uygulama zinciri oluşturma konusundaki gerçek yeteneklerinin aslında epey erken bir evrede olduğunu” savunuyor. “ inşa ettiği şeyi asla inşa edemezlerdi.” diyor.
Altcoin için ileriye bakmak
Cosmos’un teknik meselelerin ötesinde diğer ıstırapları da var. Öncelikle SEC, Binance ve Coinbase’e karşı açtığı son davalarda ATOM’u bir kripto “menkul kıymetler” listesiyle bir ortaya getirdi. Bir menkul değer tarifi bir kripto projesi için nadiren yeterli bir haberdir. Lakin Cosmos bu sefer hedeflenen tek proje değildi. Polygon (MATIC), Solana (SOL) ve başkaları de listede yer aldı. Dahası, ATOM Cosmos’un önde gelen DeFi uygulamalarına derinlemesine yerleşmiş olsa da, çekirdek altyapısı çalışmak için ATOM’a güvenmiyor.
altcoin
Belki de teknik eskime ya da menkul değerler maddelerinden daha büyük bir sorun Cosmos’un kendi topluluğudur. Cosmos’un açık kaynak geliştirici topluluğu, kriptonun gürültülü dünyasında bile en çılgınlar ortasında yer alıyor. Geçmişi toplu istifalar, davalar ve merkezi olmayan seçmen dolandırıcılığı savları ile doludur.
Altcoin alanında tartışmalı isim
Ekosistemin kurucularından Jae Kwon, blockchain dünyasının en tartışmalı figürlerinden biri olmaya devam ediyor. Geçen yıl Cosmos’u inşa etmek için kurduğu fakat 2020’de bir liderlik uyuşmazlığının akabinde ayrıldığı geliştirme firması Ignite’a geri dönüşüne, işten çıkarmalar ve Cosmos altyapısının geliştirilmesini büyük ölçüde başka önceliklere bırakan stratejik değişimler eşlik etti.
Sonuç olarak, ekosistem emsal projelere kıyasla daha az net bir tertip yapısına sahip. Kar maksadı gütmeyen kuruluşlar, geliştirme firmaları ve mühendislerin hepsi teknolojiyi ilerletmede bir rol oynamaktadır.
Dezavantajlar
Elbette Cosmos’un dağınık siyasetinin birtakım dezavantajları da var. Cosmos Hub blok zinciri için uzun müddettir planlanan, stratejik açıdan değerli bir “yenileme”nin çekişmeli bir topluluk oylamasıyla bir kenara bırakılması üzere, topluluk yönetişimi uyuşmazlıkları sıklıkla teknik aksaklıklara yol açmaktadır. Salı günü düzenlenen bir panelde konuşan Buchman, “Cosmos’ta yaşadığımız organizasyonel drama benzeri olayların, cihanın öteki herkese yetişmeleri için bir talih verme yolu olduğunu düşünmüşümdür. Zira biz çok ilerideydik” dedi.
Politika tıpkı vakitte birtakım prestij kaybına da yol açtı. dYdX, Cosmos’a geçmeye hazırlanırken CEO’su Antonio Juliano, “dYdX markasının Cosmos ile çok fazla ilişkilendirilmesini bilhassa istemiyorum” formunda bir tweet attı. Juliano’ya nazaran bu açıklamanın ardındaki mantığın Cosmos dramasıyla hiçbir ilgisi yoktu. Tıpkı Twitter başlığında dYdX kurucusuna nazaran, “[a]pps, üzerine inşa edildikleri rastgele bir teknolojinin ötesine geçmelidir. Ayrıyeten cosmos’un büyük hayranları olmadığımız manasına gelmez.” sözü var.
Bununla birlikte, Cosmos Twitter’da kimileri Juliano’nun kelamlarını topluluğun maskaralıklarına yönelik üstü kapalı bir tenkit olarak yorumladı. Öte yandan, Cosmos’un hoşluğunun bir kısmı da bu kaostan kaynaklanıyor. Şayet Cosmos deneyi başarılı olursa, savunucuları, merkezi şirketler ya da kelamda merkezi olmayan vakıflar tarafından yönetilen rakip projelere kıyasla “ademi merkeziyetçilik” konusunda daha gerçekçi bir teze sahip olacağını söylüyorlar. Cosmos’un kendi hibe programları ve gayri resmi hiyerarşisi olsa da, temel altyapısı ve en tanınan projelerinin birden fazla, tutkulu bir inşaatçı tabanı tarafından aşağıdan üste sürdürülmektedir.
Onaylanan modeller
Buchman, “Bu ideoloji ve bedeller dizisi sahiden, bilirsiniz, açıklık ve deneyselliğin hacker kültürüne nazaran ayarlanmış bir biçimde parlıyor. Bu bedeller uzun vadede yanlışsız olacak ve tüm bu kısa vadeli piyasa aksaklıklarına karşın, sonunda kazanacak olan şey budur.” Açıklamasını yapıyor.
Başarının gerçekte neye benzediğine gelince, kriptokoin.com olarak baktığımızda Cosmos’un blok zinciri alanına yaptığı temel katkıların birçok – birlikte çalışabilirlik, Proof of Stake ve paylaşılan güvenlik için birinci modeller – esasen her yerde bulunma yolunda ilerledi. Yani daha geniş sanayi tarafından onaylandılar.
