Foreks – Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, zirai don nedeniyle ziyan gören meyve bahçelerinde incelemelerde bulundu.
Bayraktar incelemelerin akabinde yaptığı açıklamada, doğal afetlerin ülkemizde ziraî üretimi olağanüstü olumsuz etkilediğini vurguladı.
Bayraktar, açıklamasını şöyle sürdürdü;
“Biliyorsunuz, 6 Şubat’ta bir sarsıntı yaşadık. Çok büyük bir felaketti. 6 Şubat zelzelesi üzere, 65 vilayetimizde büyük bir don felaketiyle karşı karşıya kaldık. Birçok eserimiz maalesef yüzde 100 oranında ziyan gördü. Doğal afetler devam ediyor. 2024 yılında 1254 adet afet yaşadık. 2025 yılına geldik, afetler hem oran hem de şiddet olarak artarak devam ediyor.
Tarım dalı dışarıdan bakıldığında çok kolay bir meslek olarak görülüyor. Lakin tarım dalında iştigal etmek, tarımda üretim yapmak son derece zorlaştı. Bir taraftan kuraklık, bir taraftan don, dolu, sel, hortum üzere afetlerle çaba ederek çiftçilerimiz üretim yapmaya devam ediyor.
Bunun dışında, vakit zaman üreticilerimiz planlama olmadığı için arz-talep istikrarı arz lehine bozulduğu devirlerde eserlerini satamaz hale geliyorlar, mallarını pazarlayamaz hale geliyorlar ve ziyan ediyorlar. Başka üreticilerimiz yüksek girdi maliyetleriyle çaba ediyor. Başta elektrik ve sulama fiyatları olmak üzere mazot, gübre, ilaç, tohum, yem ve personellik fiyatlarındaki maliyetlerle üretmeye devam ediyorlar. Bu maliyetler üreticilerimizi zorluyor ve fiyatlarına bu maliyetleri yansıtamayan üreticilerimiz vakit zaman ziyan ediyor. Tekrar üreticilerimiz yapısal problemlerle boğuşuyor. İşletme büyüklüklerimiz kâfi değil, ekonomik faaliyet göstermeye müsait değil. Küçük ve parçalanmış işletmelerde üretim yapmaya devam ediyoruz.
Tabii teknoloji kullanamıyoruz, bilgi kullanamıyoruz ve bunlar olmayınca da verimliliği yakalayamıyoruz. Bugün işletme büyüklüğümüz 70 dekar, o da 11 parsel. Bu işletmelerde ekonomik faaliyette bulunmak olağanüstü sıkıntı. Bütün bunlara karşın üreticilerimiz bu işletmelerde üretmeye devam ediyor. Yeniden kuru alanlarda üretim yapıyoruz. Sulamaya açamadığımız alanlarımız var. Sulamaya açamadığımız alanlarda verimli üretim maalesef yapamıyoruz.
Üreticilerimizin üretici örgütleri çok güçlü olmadığı için pazarlama konusunda vakit zaman önemli kasvetleri oluyor. Piyasaya müdahale eden kurumların az olması nedeniyle pazarlamada birtakım külfetler yaşıyoruz.”
“Tarımda gençlerimizi tutamıyoruz, tarım nüfusumuz yaşlanıyor”
“Tabii bu şartlarda üretim yapmak kolay değil. Bütün bunlar çiftçimizin üretimde kalmasını zorlaştırıyor. Bugün tarımda gençlerimizi tutamıyoruz. 18-32 yaş ortasındaki gençlerimizin oranı yüzde 5’e kadar düştü. Tarım nüfusu yaşlanıyor. Bugün tarım nüfusu 59’a geldi. Yaşlanmaya devam ediyor. Pekala, biz bu yaşlı nüfusla üretimi nasıl sağlayacağız? Bütün bunları düşünmemiz lazım ve bu yaşlı nüfusla üretmeye devam ediyoruz.
Çiftçimiz tekrar borçlanarak üretimine devam ediyor. Kamu bankalarına, özel bankalara ve Tarım Kredi Kooperatiflerine borçlanarak üretimine devam ediyor. Bütün bunlara karşın, bu sıkıntı şartlara karşın üreticimiz üretiminden vazgeçmiyor, ülkenin besin güvenliğini sağlıyor, sofralarımızda 3 öğün hiçbir şeyi eksik bırakmıyor. Bu manada herkesin üreticimize teşekkür etmesi lazım. Yalnızca ülkemizin besin güvenliğini sağlamıyor, 32,6 milyar dolarlık besin ihracatı yapılmasını da sağlıyor. Bunlar kolay olmuyor. Şayet sofralarımızda 3 öğün kimi besin eserlerinin eksik olmasını istemiyorsak, yelkenleri daha fazla tarıma çevirmemiz gerekiyor. Tarım kesimine ve bu dalda çalışan çiftçilerimize daha fazla dayanak vermemiz gerekiyor. Bakın biraz evvel değindim; don afeti tarihimizin en büyük afeti ve 65 vilayette hem üretimimizi hem üreticilerimizi etkiledi. Lakin bizi bekleyen öteki bir afet daha var. Buna karşı önlemli olmamız lazım.
Önümüzdeki yıllarda Türkiye kuraklık tehdidiyle karşı karşıya kalacak. Bugün kişi başı su tüketim ölçümüz 1300 m³, bu beş-altı sene sonra 1000 m³’e düşebilir. Türkiye su yoksulu ülke olabilir. Bugün su isteyen kimi eserlerimizi kimi bölgelerde yetiştirebiliyoruz. Lakin kuraklık tehdidiyle karşı karşıya kaldığımızda su isteyen birtakım eser çeşitlerinden vazgeçmek zorunda kalacağız. Sulamayla alakalı gerekli önlemlerin alınması lazım. Sulama yatırımlarının bitirilmesi lazım, çiftçimizin ivedilikle suya kavuşması lazım. Yer altı su kaynaklarına başvuruyor çiftçimiz lakin artık o kaynakları da tüketmeye başladık. Yer altı kaynaklarından da kâfi suyu bulamaz hale geldik. Bunun dışında sulama randımanını artırmamız gerekiyor. Bugün sulama randımanımız yüzde 52’ler mertebesinde, yani kaynağında tarlaya suyun yarısını kaybediyoruz. Sulama kanallarını kesinlikle suretle kapalı sisteme geçirmemiz gerekiyor. Çiftçilerimizi kesinlikle suretle basınçlı sulama sistemlerine geçirmemiz gerekiyor ve bunları kullanmasını sağlamamız gerekiyor. Bunları yapamadığımız takdirde kuraklık ülkemizi çok yakında etkileyecek, üretimimizi çok yakında etkileyecek. Allah korusun, besin güvenliğini sağlamakta zorluk çekebiliriz. Yalnızca bizim ülkemiz değil, Akdeniz havzasında bulunan bütün ülkeler bu kuraklıktan etkilenecek üzere görünüyor, yapılan çalışmalar bu tarafta. Üreticilerimizin don felaketinden olağanüstü etkilendiğini görüyoruz. Üreticilerimiz bu türlü sıkıntı vakitlerde örgütlerini yanlarında görmek istiyor.”
“Üreticilerimizin nakite gereksinimi var”
“TZOB Genel Başkanı olarak bugün Kütahya’dayım lakin 32 vilayeti bitirerek buraya geldim. 32 vilayette çiftçilerimizle bir ortaya geldim, bahçeleri ziyaret ettim, ziyanları yerinde tespit ettim. Ankara’ya döndüğümde iki sefer Sayın Cumhurbaşkanımızı bilgilendirdim. Hazine ve Maliye Bakanımızı, Çalışma Bakanımızı, Tarım ve Orman Bakanımızı bilgilendirdim. Bundan sonra da bilgilendirmeye devam edeceğim. Üreticilerimizin haklı olarak devletimizden bir grup talepleri var. Artık üreticilerimiz bu don felaketinden sonra bahçelerinde üretim sağlayamayacakları için ki kimi ağaçlarımız gövdeden etkilendi, kollar kurudu. Önümüzdeki yıllarda kimi ağaçlarımızda meyve tavrı olmayabilir. Bu kadar etkiledi bu don felaketi. Üreticilerimizin nakite gereksinimi var. Üreticilerimizin tarlada kalması lazım, üretimde kalması lazım. Üreticilerimizin üretime devam etmesi lazım. Bunun için çiftçilerimizin nakit gereksinimi var. Nakit muhtaçlıklarının karşılanması gerekir.
Bununla alakalı bir çalışma başlatıldı bu çalışmanın bitirilmesi olağanüstü kıymetli ve bu yardımların bir an önce süratli bir formda çiftçilerimize intikali olağanüstü değerli. Geç kalan yardımın değeri yok. Bunun dışında çiftçilerimiz bu sene eserlerinden para kazanamayacakları için bankalara olan borçlarını tarım kredi kooperatiflerine olan borçlarının ertelenmesini talep ediyor haklı olarak. Bu borçların ertelenmesi lazım para kazanamayan üreticimiz bu borçları nasıl ödeyecek bu gücü kabiliyeti yok bu borçların kesinlikle suretle ertelenmesi lazım. Bu olağanüstü kıymetli. Bunun dışında üreticilerimizin bilhassa TARSİM’le alakalı beklentileri var. Bugün TARSİM çok kıymetli lakin TARSİMi daha süratli halde alanlar ve çiftçimize yaymamız gerekiyor. Bugün alanlarımızın 5’te 1’i TARSİM’de. Üreticilerimizin 3’te 1’i TARSİM’de. TARSİM’in de bilhassa hasar tespitleri yaparken, hakkaniyetli olmasını adil olmasını ve gerçek tespit yapmasını istiyor çiftçiler. Bunu da TARSİM’e ilettik. Tabi bu da olağanüstü değerli. Bunun dışında üreticilerimizin hükümetimizden bir grup talepleri var. Sulama fiyatlarının çok arttığını tabir ediyorlar. 2023 yılında olduğu üzere sulama fiyatlarında yüzde 50 civarında indirim yapılmasını talep ediyorlar. Bunu hükümetimize ilettik. Bunu çok önemsiyoruz bu yardımı da hükümetimizden bekliyoruz bu takviyesi hükümetimizden bekliyoruz. Önümüzdeki süreçte kuraklık tehdidi ile karşı karşıya kalan üreticilerimiz daha fazla güç maliyetiyle daha fazla sulama maliyetiyle karşı karşıya kalacak. İşte bu açıdan verilecek olan sulama fiyatlarına yapılacak olan takviye elektrik fiyatlarında yapılacak olan indirim üreticilerimiz için olağanüstü ehemmiyet kazanıyor. Zira elektrik fiyatları da son 1 yılda en fazla artan girdi fiyatları ortasında yer alıyor. Yeniden üreticilerimiz bağ-kur primlerini ödeyemiyoruz.”
“Çiftçilerimiz, SGK primlerinde dayanak bekliyor”
“Asgari fiyat arttıkça Bağ-Kur primleri artıyor, 9 bin TL mertebesine geldi. Bunu ödeyemiyoruz. Ziraat odalarımızdan muvafakat dokümanı almak suretiyle Bağ-Kur’dan çıkıyoruz diyorlar. SGK’dan çıkıyoruz diyorlar. Üreticilerimizin SGK’dan çıktıklarını nereden anlıyoruz? 2021 yılında bir milyon olan çiftçi sayısı, SGK 2024 yılında 410 binler düzeyine düştü. Ziraat odalarından muvafakat almak suretiyle çiftçilerimiz toplumsal güvenlik kurumundan ayrılıyorlar. Lakin bu koşullarda emekli olmaları da mümkün değil. Toplumsal teminatlarını kaybediyorlar. Onun için bu primlerde kesinlikle suretle bir dayanak istiyoruz.
Yine ülkemizin besin güvenliğini sağlamak, gençlerimizi tarım dalında tutmakla çok yakından alakalı. Gençlerimizin yüzde 5’i tarımda. Bilhassa bunu hükümetimizden talep ettik; tarımda çalışan gençlerimize müspet ayrımcılık yapılmasını istiyoruz. SGK primlerinin devlet tarafından karşılanmasını istiyoruz. Şayet bu sağlanırsa çiftçilerimizin tarımda kalması sağlanabilir. Bugün Afganlarla, Suriyelilerle bir biçimde götürmeye çalışıyoruz. Pekala, onlar ülkelerine döndüğünde tarımı kimlerle yapacağız? Bu ülkeyi nasıl besleyeceğiz? Bu ülkenin besin güvenliğini nasıl sağlayacağız? Onun için gençlerimizin tarımda tutulması gerekiyor.
Tarım bölümü sıkıntı bir kesim. Üretim yapmak bu doğal afetlerden sonra da olağanüstü zorlaştı. İnsanlarımızı tarımda tutmakta zorlanıyoruz. Acil olarak yelkenleri tarıma çevirmek zorundayız. Tekrar ediyorum: Yelkenleri tarıma çevirmek zorundayız, yelkenleri tarıma çevirmek zorundayız.
Tarım kesiminde çalışan insanlarımıza dayanak olmalıyız, üretimde kalmalarını sağlamalıyız. Üreticilerimizden bize intikal eden meseleleri Ankara’da ilgili makamlara iletmeye devam edeceğiz. Allah bu türlü bir afeti bir daha göstermesin. Tüm çiftçilerimize geçmiş olsun dileklerimi iletiyorum.”
Soru: Kütahya özelinde kaç çiftçimiz bundan etkilendi? TARSİM dışında kalan çiftçilerle ilgili bir çalışma yapacak mısınız?
Yanıt: Artık, Kütahya vilayetimizde liderlerimizden aldığımız bilgilere nazaran – ki burada alanda da gördük – birçok eserimiz yüzde yüzlere varan oranlarda ziyan gördü. Kiraz, vişne, elma, armut, ceviz yüzde yüzlere yakın ziyan görmüş durumda. Kimi ilçelerimizde de şeker pancarında bir ölçü ziyan var, orada yeni ekim yapıldı. Buradaki bütün meyvelerimiz ziyan görmüş durumda. Kütahya çiftçisi bu manada takviyesi hak ediyor.
Soru 2: TARSİM dışında kalıp da etkilenen çiftçiler için rastgele bir teşebbüs olacak mı?
Yanıt: Bütün bu talep ettiğim takviyeler TARSİM dışında kalan üreticilerimiz için. Sonuçta TARSİM’e kayıtlı olan çiftçilerimiz primlerini ödüyorlar, bir biçimde ziyanlarının bir kısmı tazmin edilecek. Lakin TARSİM dışında kalan üreticilerimiz ne yapacak, nasıl üretecek?
Şimdi doğal afetin büyüklüğünü dikkate alarak ve afetin şiddetini dikkate alarak – son 30 yılın en düşük sıcaklık bedelleriyle karşı karşıya kaldık. Eksi 15-20 dereceleri gördük. Tarihimizde bu türlü bir afet de görmedik zati. Hasebiyle, afetin büyüklüğünü dikkate alarak, TARSİM dışında kalan üreticilerimizin alanda kalması, üretimde kalması için dayanak verilmesi gerekiyor.
