İsrail’de 6 yargıçla yapılan bir araştırmada, sabah verilen kararların %65’inin sanık lehine olumlu sonuçlandığı tespit edilmiş. Mahkûmun kurallı tahliyesi üzere talepler çabucak kabul ediliyordu. Ancak öğlen saatleri yaklaştıkça ve mahkeme oturumu uzadıkça, hem heyet hem de hâkim olumlu kararlardan gitgide uzaklaşıyordu. Yemek molasından çabucak evvel, olumlu kararların yüzdesi neredeyse sıfıra düşüyordu. Yargıçlar ve heyet, orta verip bir şeyler yedikten sonra ise sanığın lehine olumlu sonuç istatistiği tekrardan %65 civarına yükseliyordu.
Türkiye’de şimdi bu mevzuya dair bir araştırma yapılmadı ancak ülkelerin hukuk sistemlerinin birbirinden çok farklı olduğunu unutmamak gerek. Biz de bu içeriğimizde; Türk bir hâkimin deneyimlerinin ve bilgilerinin ışığında mevzuyla ilgili yorumlarını kendisinin ağzından dinleyeceğiz.
Verilecek kararın sanık açısından “iyi” yahut kötü” bir halde sonuçlanması, hâkimin inisiyatifine mi bağlı?
Kararların sanık açısından “olumlu” ya da “olumsuz” sonuçlanması büyük oranda hâkimin inisiyatifine bağlı bir husus değil zira hâkim de kanunlara bağlı. Kanunların yönlendirdiği formda karar vermek zorunda olan hâkimin, herhangi bir his durumunun veya açlık durumunun bu kararı etkilemesi epey güç.
Hâkime takdir yetkisi, yani kişisel karar bırakılan vakit ise cezanın alt ve üst sonu üzere durumlarla sonlu kalıyor. Yani kanunlar ışığında verilecek sonucu “olumlu” yahut “olumsuz” olarak etkilemesi çok düşük bir ihtimal.
Bir örnekle netleştirecek olursak…
Örneğin; birinin mahkemesi sabah görülecek, oburunun öğlenden sonra görülecek tıpkı olaylar olduğunu düşünelim. Bu olay bir yaralama olayı olsun ve silah kullanılsın. Bu türlü bir belgede hâkimin karara varacağı kabahatin alt sonu veya üstüne yapacağı artırım ölçüsü, kanuna uygun olacak halde yürütülür.
Kanunlar; kullanılan aletle ilgili yahut bu türlü bir hatada verilebilecek alt sonla ilgili ne söylüyorsa hâkim, öğlenden evvel yahut öğlenden sonra olması fark etmeksizin kanunların ışığında bir karara varır.
Hâkimler, kararlarını mahkeme anında mı verir? Bu türlü bir şey anlık verilebilecek yanlış sonuçlara yol açmaz mı?
Hâkim, kararını o anda vermez. Mahkemeden öncesinde bütün belgeyi ve süreci derinlemesine inceler. Mahkeme sırasında ise kararı değiştirebilecek seviyede önemli bir delil olup olmadığına bakar ve sanığa son kere kelam hakkı verir.
Kısacası karar, bir nevi evvelce verilmiştir. Bu nedenle hâkimin duruşma anında içinde bulunduğu fizikî durum, kan şekerinin düzeyi, duygu durumu üzere etkenler kararını etkilemez.
Hâkimin ferdi durumundan bağımsız, ağır kabahat olayları öğlenden önceye bırakıldığı için daha olumsuz kararlar çıkıyor olabilir mi?
Ağır cürüm olaylarının öğlenden önceye bırakılması üzere bir kural olmamakla bir arada yargıçlar, evrakın daha kapsamlı olduğu durumlarda bu davaları öğleden önceye almayı tercih edebilirler.
Bunun sebebi ise evrakın kıymetlendirilmesi daha ‘ağır’ olduğundan öğlenden önceye alınıp bir an evvel halledilmesi tercih edilebilir. Lakin her formda, yasaya bağlı sürdürüleceği için sanık tarafından mahkemenin olumlu ya da negatif sonuçlanmasına dair bir tesiri olmaz.
Hâkimin verdiği kararda açlık, tokluk yahut o anki ruhsal durumu üzere etkenlerin rol oynamayacağını anladık. Peki bunlardan kaynaklı yanlışlar yapılabilir mi?
Hâkimlerin o anki fizikî veya ruhsal durumuna nazaran usule uygun olmayan aksamalar yahut yanlışlar meydana gelebilir. Ama bu durum da sanık açısından olumlu ya da olumsuz denilebilecek bir karara yol açmaz.
Yalnızca TCK’deki ⅙ oranındaki takdiri indirim, yani yeterli hâl indirimi uygulanması açısından bir kıymetlendirme kelam konusu olabilir fakat hiçbir şartta; öğlen yemeğinden evvel ve sonra sürdürülen farklı davalarda ama emsal olaylarda, bir bireye beraat verirken başkasına ceza verilmesi üzere bir durum mümkün değil.
Çünkü uygun hâl indiriminde de hâkimin keyfi kararından çok; kişinin kabahat geçmişi, toplumsal bağları, hatadan evvelki ve sonraki davranışları üzere kıstaslar tekrar kanunun ışığında kıymetlendirilir.
Hâkimimizin söylediklerini özetleyecek olursak, her şartta kanuna bağlılardır ve öbür etkenlerin kararda tesirli olması üzere bir durum kelam konusu olamaz.
Hâkimimiz; açlık yahut tokluk üzere etkenlerle meydana gelebilecek azamî durumun, ufak tefek yanılgılar olabileceği ancak lokal mahkemenin verdiği karar kesin karar niteliği taşımadığından bir olumsuzluk yaratmadığını söylüyor. Elhasıl, kanunlar da kan şekeri tanımıyor. :)
