Investing.com – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) “Merkezin Güncesi” blogunda yayımlanan tahlil, Türkiye’nin ihracat çeşitliliğindeki gelişimi ortaya koyuyor. 2013-2024 periyodunu kapsayan çalışma, eser ve pazar yelpazesinin vakitle nasıl genişlediğini incelerken, Türkiye’nin dış ticaretteki direncinin arttığına işaret ediyor.
Küresel ticarette jeopolitik riskler, muhafazacı siyasetler yahut ekonomik şoklar üzere ögeler, ülkelerin ihracat performansını önemli halde etkileyebiliyor. Bu cins değişkenlerin yaşandığı devirlerde, ihracatını hudutlu sayıda esere yahut pazara odaklayan ülkeler daha kırılgan bir yapı sergiliyor. Hasebiyle tahlil, ihracatta çeşitliliğin artırılmasının ekonomik direnç ve istikrar için büyük kıymet taşıdığını vurguluyor.
Türkiye’nin eser ve pazar sayısı kayda bedel artış gösterdi
TCMB tahlilinde 12 haneli Gümrük Tarife İstatistik Durumu (GTİP) sınıflaması kullanılarak yapılan değerlendirmeye nazaran, Türkiye’nin ihraç ettiği eser sayısı 2013’te 10.487 iken 2024’te 10.810’a çıktı. Ürün-ülke kombinasyonu ise birebir devirde %40’ın üzerinde bir artışla 167.459’dan 236.864’e yükseldi.
Bu artışlar, Türkiye’nin ihracat ağının hem daha yaygın hem de daha karmaşık hale geldiğini gösteriyor. Lakin global ticarette genel olarak çeşitliliğin artması nedeniyle bu gelişimin tek başına kâfi bir muvaffakiyet göstergesi olup olmadığını anlamak için başka ülkelerle mukayeseli tahlil de yapılıyor.
Karşılaştırmalı tahlil: Türkiye önder ülkeler arasında
Altı haneli Harmonize Sistem (HS) eser sınıflamasına nazaran yapılan mukayeseli çalışmada, Türkiye’nin 2023 prestijiyle dünyada ihraç edilen eserlerin %84’ünü ihraç edebildiği görülüyor. Bu oran, 2013’e kıyasla 4,3 yüzde puanlık bir artışa denk geliyor ve Türkiye’yi ihracat çeşitliliği açısından ön plana çıkarıyor.
Ürün-ülke kombinasyonu açısından da Türkiye çok daha güçlü bir konumda yer alıyor. 2013’te dünya genelindeki her 100 pazarın 16’sında yer alan Türkiye, 2023 prestijiyle bu oranı her 100 pazarın 22’sine çıkardı. Bu durum, Türkiye’nin global pazarlardan daha fazla hisse aldığını ve dış ticarette tesirini artırdığını gösteriyor.
Ürün ve ülke dağılımında istikrarlı yapı
Çeşitlilik artarken, Türkiye’nin dış ticaretinde makul eserlere yahut pazarlara çok ağırlaşmadığı da dikkat çekiyor. Tahlilde, bir ülkenin dış ticaretindeki birinci 10 eser, birinci 10 ülke ve birinci 10 ürün-ülke kombinasyonunun toplam ihracat içindeki hisseleri hesaplanıyor. Sonuçlara nazaran Türkiye, her üç başlık altında da tahlil edilen ülkeler ortasında en düşük ağırlaşmaya sahip ülkelerden biri.
Aynı vakitte eser ve ülke ağırlaşmasında sıkça başvurulan Herfindahl-Hirschman Endeksi (HHI) dataları de Türkiye’nin dış ticaret istikrarı konusunda olumlu bir tablo çiziyor. Eser bazında Türkiye, endeks kıymeti en düşük ikinci ülke olurken; ülke ve ürün-ülke bazında ise en düşük ağırlaşmaya sahip ülke pozisyonunda bulunuyor.
İhracat büyümesinde yayılarak genişleme tesirli oldu
2013-2023 devrindeki ihracat artışının kaynağı da tahlilde ele alınıyor. Türkiye, değerlendirmeye dâhil edilen ülkeler ortasında en fazla ihracat artışı kaydeden ikinci ülke olurken, bu artışın büyük kısmını yeni pazar ve eserler üzerinden gerçekleşen yayılma tesirine borçlu. Yani Türkiye yalnızca mevcut ihracat münasebetlerini derinleştirmekle kalmamış, tıpkı vakitte ihracat ağını genişleterek yeni pazarlara da ulaşmış.
Bu genişleme, sırf -artış oranları üzerinden değil- stratejik olarak da Türkiye’nin dış ticaret yapısına daha sağlam ve güçlü bir temel kazandırmış durumda. Tahlile nazaran, Türkiye bu istikametiyle kıyas kümesindeki ülkeler ortasında öne çıkıyor.
Sonuç: Türkiye’nin ihracatı daha güçlü hale geldi
Genel olarak değerlendirildiğinde, Türkiye’nin ihracat yapısı vakit içinde daha çeşitli ve istikrarlı bir hâle gelirken, dış ticaret şoklarına karşı direncinin de arttığı ortaya konuluyor. Eser ve pazar çeşitliliğindeki bu gelişim, Türkiye’nin global ticaretteki entegrasyonunun derinleştiği manasına geliyor.
Bununla birlikte tahlil, ihracat performansının sırf çeşitlilikle değil, birebir vakitte ihraç edilen eserlerin katma bedel ve teknoloji düzeyiyle de kıymetlendirilmesi gerektiğini hatırlatıyor. Hasebiyle siyaset yapıcılar ve ihracatçılar için ihracat stratejilerinde niteliksel dönüşümün de gözetilmesi gerektiği iletisi veriliyor.
