Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz ile Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Uzman Ergoterapist Cahit Burak Çebi, VR gözlükler kullanılarak vücut algısını düzeltmeye yönelik uygulanan tedavi formülünden bahsetti.
Beden algısı bozukluğu kaygı, utanç ve kedere neden olabiliyor!
Beden algısı bozukluğu yaşayan bireylerin, algıladıkları fizikî kusurlarının manasını ve ehemmiyetini akılcı olmayacak formda abartarak yorumladıklarını hatırlatan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Kişiler, küçük sayılabilecek kusurlarını kendilerinin sevilmeyebileceği, kıymet görmeyebileceği halinde sağlıklı olmayan bir üslupta yorumlarlar.” dedi.
Bu fikirlerle oluşan algının sebebiyet verdiği telaş, utanç ve hüzün hisleri ile baş edebilmek ismine birtakım ritüelleşebilen davranışlar sergilediklerini aktaran Beyaz, “Sürekli aynaya bakma veya tartıya çıkma, arka arda estetik operasyonlar geçirme üzere davranışlar görülebilir. Ayrıyeten toplumsal ortamlardan geri durma, beşerlerle daha az temas üzere kaçınma davranışları geliştirerek süreksiz rahatlamaya yönelip, rahatsızlığın derinleşmesine hizmet eden bir döngüye girerler.” formunda konuştu.
VR gözlükler ile şahsa zahmete tahammül edebilmesi öğretiliyor!
VR gözlüklerin, nasıl kullanıldığına açıklık getiren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları söyledi:
“VR gözlükler danışanın oluşan ritüellerine karşı maruz kalabileceği sanal bir gerçeklik senaryosu oluşturur. Davranışların azaltılıp, bırakılması için duyarsızlaştırılması ve kaçındığı durumlara karşı ezaya tahammül etme pratiği yapmalarına ve olumsuz algılarının değişmesine yardımcı olur. Bu formülün temel prensibi, sanal bir ortamda görsel-işitsel duyuların uyarılarak etkileşimli ortamlarla danışanın telaş, utanç hislerini hissettiren durumlara maruz bırakılması ve ritüel/kaçınma davranışlarını azaltarak kasvete tahammül edebilmeyi öğrenmesidir.”
VR teknolojisi birçok rahatsızlığın tedavisinde kullanılabiliyor…
VR teknolojisinin yalnızca vücut imajı bozukluklarında kullanılmadığını aktaran Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Birçok farklı sıkıntılarda da kullanılabiliyor. Yükseklik, hayvan, araç kullanımı, enjeksiyon ve kan, MRI aygıtı, asansör, otobüs, uçak, sınıf ve aktiflik alanları üzere toplumsal durumlar üzerine özgül fobiler, alkol-madde kullanımı üzere bağımlılıklar, depresyon, çeşitli yeme bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluklar, anksiyete bozuklukları üzere çeşitli rahatsızlıkların çalışılması üzerine epey geniş bir yelpazesi bulunuyor.” açıklamasını yaptı.
VR ile yapılan terapiler ruh sıhhati uzmanı nezaretinde gerçekleştiriliyor!
VR terapilerde minimal düzeylerde de olsa risk faktörleri bulunduğuna dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Güvenlik tedbirleri, terapiyi uygulayan ruh sıhhati uzmanının nezaretinde alınır.” dedi.
Terapiye başlamadan evvel alınan anamnez ve muayene bulgularında danışanın ruhsal ve travma geçmişinin hikayesi, halihazırdaki ruhsal durumu üzere faktörler dikkate alınarak inançlı bir yol haritası belirlendiğini lisana getiren Beyaz, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bu vesileyle tetikleyici olabilecek senaryolar uzun sürmeyecek formda denetimli ve hiyerarşik bir modelle uygulandığı için danışanın dissosiye olması üzere risklerini epeyce azaltıyor. Terapist seans esnasında danışanla etkileşim içinde olduğu için danışanın yansıları takip edilerek gerilim düzeyi denetim altında tutuluyor. Psikoz teşhisi olan danışanlar için de durumlarını tetiklemeyecek biçimde senaryolar tasarlandığı için gerçeklik algısında bozulmaya sebebiyet vermiyor.”
Farklı ruhsal problemler için farklı senaryolar…
Uzman Ergoterapist Cahit Burak Çebi ise tedavi sırasında bireylere ne cins sanal sahneler ya da görseller sunulduğu hakkında bilgi verdi. Çebi, “Tedavi sırasında fobilere yönelik iş görüşmesi simülasyonu, topluluk önünde konuşma, sınıf ortamında öğretmenle konuşma üzere senaryolar bulunuyor. Asansör, uçak, otomobil, yükseklik, hayvan, MRI aygıtı, diş kliniği olarak yapılandırılmış inançlı ortamlarda fobilere ilişkin sahneler yer alıyor.” dedi.
Bağımlılıklara yönelik senaryolar ortasında ise süpermarkette alkol reyonunda dolaşma, alkolle temas etme, gece kulübü tuvaletinde maddeyi klozete atıp sifonu çekebilme, özel parti senaryosunda maddeyi ve alkolü reddetme ve sigara içmeme alıştırmasına yönelik senaryolar yer aldığını aktaran Çebi, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Depresyona yönelik sahneler ortasında tabiat yürüyüşü, kürek çekme, parkta vakit geçirerek fotoğraf çekme, bir misyonu yerine getirme üzere sahnelerle amaç ve motivasyon sağlanıyor. Yeme bozukluğuna ilişkin sahneler ortasında pizza, hamburger, kurabiye üzere yüksek kalorili yiyeceklerin bulunduğu ortama maruz kalarak yiyecekleri yiyebilir yahut yemeyi reddedebilirler. Ayrıca bir tartı üzerinde durup farklı beden yüklerini deneyimlerken aynada değişen beden imajlarını görebilirler. Bireylerin sağlıklı yiyeceklerin, sebzelerin olduğu alternatiflere yöneltileceği senaryolar da bulunuyor. Zorlanmalar/Kompulsiyonlara yönelik senaryolarda oda içerisindeki eşyalarla temas, nesneleri dağıtabilme ve düzenleyebilme, çöplerle dolu metro istasyonu senaryosu, oda ve banyo senaryoları yer alıyor.”
VR ile kişi korktuğu obje ve durumlara denetimli bir biçimde maruz bırakılıyor!
Sanal gözlükle en çok fobiler üzerine çalışıldığına değinen Uzman Ergoterapist Cahit Burak Çebi, “VR ile kişi korktuğu obje ve durumlarla denetimli bir halde karşılaştırılıp maruz bırakılarak kişinin kaygı ve derdinin azalması hedeflenir.” dedi.
Bir öbür hastalık kümesinin toplumsal anksiyete bozukluğu olduğunu söz eden Çebi, “VR ile toplumsal etkileşim senaryoları planlanarak toplumsal marifet kazanımı ve anksiyetenin azalması; panik bozuklukta, travma sonrası gerilim bozukluğunda kişinin travmatik olayları inançlı bir ortamda tekrar yaşaması ve kaçınmanın azalması; nörogelişimsel bozukluklarda bilhassa Otizm spektrum bozukluğunda toplumsal irtibat senaryoları ile duyusal entegrasyon ve toplumsal maharet eğitiminin kazanımı; dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda sanal sınıf ortamlarında okul motivasyonu, dikkat, vakit idaresi ve dürtü denetiminin kazanımı hedeflenir.” halinde konuştu.
VR uygulaması çocuk ve ergenlerde de kullanılabiliyor!
Sanal gerçeklik gözlüklerinin kullanımının kişinin hastalık kümesi ve hangi durum için uygulandığına nazaran farklılık gösterdiğini kaydeden Uzman Ergoterapist Cahit Burak Çebi, “Kişiye uygun bir tedavi planı oluşturulur. Yer alan araştırmalar paralelinde fobiler, travma sonrası gerilim bozukluğu üzere hastalık kümesinde tesirler 4-10 seansta gözlemlenirken, nörogelişimsel bozukluklarda tesiri daha ileri seanslarda gözlemlenebiliyor. Kişinin hastalık seyri, bilişsel işlevleri ve tedaviye olan direncine nazaran sonuçların gözlemlenme seviyesi bireyden bireye farklılık gösterir.” dedi.
Tedavinin çocuk ve ergenler üzerinde kullanılması hakkında da bilgi veren Çebi, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Çocuk ve ergen kümesinde VR kullanımı çocuğun gerçeklik algısı, bilişsel işlevleri ve duyusal profili göz önünde bulundurularak uzman denetimi eşliğinde kişiselleştirilmiş bir formda kullanıldığında epeyce tesirlidir. Çocuk ve ergenin gerçeklik ve hayal ortasındaki ayrımı düzgün yapması ve bilhassa nörogelişimsel bozukluğa sahip çocuklarda ani seslerin, karmaşık görsellerin ve süratli uyaranların denetimli bir halde planlanması gerekir. Tüm bu parametreler uzman eşliğinde planlandığında çocuk ve ergen kümesinde hayli keyifli ve tesirli bir tedavi süreci açığa çıkar.
Teknolojik gelişmelere ve ruh sıhhatinde artan dijitalleşme eğilimi göz önünde bulundurularak önümüzdeki 5-10 yıl içerinde VR teknolojisinin psikiyatrik tedavilerdeki rolünün büyük ölçüde artacağı düşünülüyor. Bilhassa fobiler, anksiyete, travma, bağımlılık, yeme bozukluğu ve nörogelişimsel bozukluklarda kişi odaklı, sağlam ve kolay ulaşılabilir yerler ve durumlar oluşturduğundan yaygınlaşması öngörülüyor.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
